Lệnh ngừng bắn ở Syria: Khoảng lặng trước cơn bão?

Reuters dẫn lời một quan chức cấp cao của nhóm đối lập chính ở Syria ngày 29/2 cho biết, nỗ lực quốc tế mong manh để ngăn chặn cuộc nội chiến kéo dài gần 5 năm qua ở Syria có nguy cơ sụp đổ vì các cuộc tấn công của lực lượng quân đội Chính phủ Syria.

Pháp cũng cho biết có thông tin về các cuộc tấn công nhằm vào lực lượng đối lập, vi phạm thỏa thuận ngừng bắn có hiệu lực hôm 27/2 và các nước ủng hộ tiến trình hòa bình Syria đang cố gắng làm rõ tình hình.

Thỏa thuận ngừng bắn ở Syria đã giúp giảm đáng kể số thương vong kể từ khi có hiệu lực hôm 27/2. (Ảnh: Reuters)

Thỏa thuận ngừng bắn mang lại hiệu quả bước đầu

Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Ban Ki-moon thì cho biết, việc ngừng bắn về cơ bản đã được nghiêm túc thực thi, mặc dù vẫn còn vài sự cố nhỏ nhưng ông hy vọng, tình hình sẽ được kiểm soát. Trong khi Điện Kremlin cho biết, mọi việc đang đi đúng hướng dù để duy trì điều này là không hề dễ dàng.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry trong một tuyên bố đưa ra cùng ngày cho biết, những nỗ lực đã được thực hiện để theo dõi các hành vi vi phạm, nhưng hiện không có bằng chứng nào cho thấy có những yếu tố đe dọa hòa bình mong manh ở Syria.

Ông Kerry cũng cho biết thêm rằng, ông và người đồng cấp phía Nga Sergei Lavrov đã nhất trí tăng cường hợp tác xây dựng một cơ chế để đảm bảo mọi hoạt động quân sự ở Syria chỉ nhằm vào các mục tiêu của tổ chức Nhà nước Hồi giáo IS tự xưng hoặc nhóm Mặt trận Al-Nursa.

Trong khi đó, trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Saudi Arabia tiết lộ, Bộ trưởng Quốc phòng của các nước tham gia liên minh do Mỹ dẫn đầu chống IS đã thảo luận về khả năng triển khai bộ binh ở Syria cách đây 2 tuần tại Brussels, Bỉ.

Chuẩn Tướng Ahmed Asseri nói với Reuters: “Nó đã được thảo luận ở cấp chính trị nhưng nó đã không được thảo luận như là một nhiệm vụ quân sự. Một khi điều này được thông qua với quyết định rõ ràng, có bao nhiêu binh sỹ, họ sẽ làm gì và ở đâu, chúng tôi sẽ tham gia”.

Dù vẫn còn những ý kiến khác nhau xung quanh thỏa thuận ngừng bắn nhưng có thể thấy, thỏa thuận chưa từng có kể từ khi xung đột Syria nổ ra này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, làm tiền đề cho các cuộc đàm phán hòa bình trong tương lai cũng như mở đường cho các hoạt động cứu trợ.

Đài quan sát Nhân quyền Syria có trụ sở ở Anh cho biết, lệnh ngừng bắn về cơ bản đã được tôn trọng và nó đã giúp giảm đáng kể số thương vong so với trước khi lệnh này có hiệu lực.

Tuy nhiên, lệnh ngừng bắn cũng mang lại nhiều lợi thế cho quân Chính phủ Syria. Theo đài quan sát Nhân quyền Syria, sau khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực, quân đội Syria đã giành lại được quyền kiểm soát một số khu vực ở Damascus, một con đường dẫn vào khu vực phía Bắc thành phố Aleppo sau các cuộc giao tranh với  phiến quân IS và Al-Nursa.

Hội Chữ thập Đỏ Syria Arab cho biết, ngày 29/2, các nhân viên cứu trợ đã bắt đầu chuyển chuyến hàng cứu trợ nhân đạo đầu tiên tới người dân Syria sau khi thỏa thuận ngừng bắn bắt đầu có hiệu lực hai ngày trước đó. 

Theo quan chức của Hội Chữ thập Đỏ Syria Arab Muhannad al-Asadi, 10 xe tải chở hàng cứu trợ, được Liên Hợp Quốc cung cấp, đã đi vào thị trấn Moadamiyet al-Sham - do các lực lượng ủng hộ chính phủ kiểm soát, ở phía Tây Nam thủ đô Damascus. 

Điều phối viên nhân đạo Liên Hợp Quốc Yacoub El Hillo cho biết, tổ chức này hy vọng có thể phân phát hàng cứu trợ cho 154.000 người dân Syria sinh sống tại các khu vực bị vây hãm trong 5 ngày tới. 

Tương lai ảm đạm

Asaad al-Zoubi, người đứng đầu phái đoàn của Ủy ban đàm phán cấp cao của phe đối lập (HNC) tham gia các cuộc đàm phán hòa bình đã đưa ra đánh giá khá ảm đạm về tương lai của thỏa thuận ngừng bắn.

Người dân Syria đã quá mệt mỏi vì chiến tranh và xung đột. (Ảnh: AFP)

Trả lời phỏng vấn kênh truyền hình Al Arabiya al Hadath TV, ông Zoubi cho biết: “Chúng tôi không phải đối mặt với sự vi phạm thỏa thuận ngừng bắn… chúng tôi đang phải đối mặt với việc thỏa thuận này sẽ sụp đổ hoàn toàn. Tôi cho rằng, cộng đồng quốc tế đã hoàn toàn thất bại trong tất cả các thử nghiệm”.

Theo ông Zoubi, hiện chưa có bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy phía Chính phủ Syria đang chuẩn bị cho các cuộc đàm phán hòa bình mà Liên Hợp Quốc muốn triệu tập vào ngày 7/3. Trước đó, các cuộc đàm phán tại Geneva hồi đầu tháng 2 vừa qua đã đổ vỡ khi phe đối lập nói rằng, họ không thể thương lượng trong khi vẫn đang bị tấn công.

Người phát ngôn của HNC, Salim al-Muslat cho rằng, thỏa thuận ngừng bắn là một bước đi đúng hướng nhưng cần phải có một cơ chế để ngăn chặn các hành vi vi phạm và khuyến khích các cuộc đàm phán trong tương lai.

Ông Muslat nói: “Cần phải có ai đó ngăn chặn những gì Nga và chính quyền Assad đang làm. Trong ngày thứ 3 sau thỏa thuận ngừng bắn, máy bay Nga đã thực hiện 10 cuộc không kích trong khi quân chính phủ cũng thực hiện 16 vụ”.

Các quan chức Syria chưa đưa ra bình luận về những cáo buộc trên. Tuy nhiên, một quan chức của Bộ Ngoại giao Syria đã tố Saudi Arabia đang cố gắng làm suy yếu thỏa thuận ngừng bắn bằng cách “tung” tin về khả năng áp dụng một “kế hoạch B” nếu lệnh ngừng bắn hiện tại thất bại.

Ngày 29/2, Nga cũng đã lên tiếng khẳng định sẽ từ chối đề nghị về một kế hoạch B cho hòa bình Syria.

Cùng ngày, đại diện của các quốc gia thuộc “Nhóm hỗ trợ quốc tế Syria” đã gặp nhau tại Geneva, Thụy Sĩ để giám sát việc tuân thủ thỏa thuận và đưa ra các hành động kịp thời để chấp dứt nguy cơ xung đột có thể bùng phát.

“Chúng tôi đã nhận được thông tin về dấu hiệu cho thấy các cuộc tấn công, bao gồm cả bằng đường không nhằm vào các vùng kiểm soát của phe đối lập ôn hòa. Tất cả các điều này cần phải được xác nhận”, Ngoại trưởng Pháp Jean-Marc Ayrault cho biết tại Geneva.

Hướng tới hòa bình hay khoảng lặng trước cơn bão?

HNC cáo buộc quân đội Chính phủ Syria đã 15 lần phá vỡ thỏa thuận ngừng bắn trong ngày đầu tiên, và rằng Nga cùng với Hezbollah – hai đồng minh chủ chốt của Tổng thống Bashar al-Assad cũng là những bên “góp phần” hòng đưa thỏa thuận ngừng bắn tới bờ vực sụp đổ.

Hy vọng về một tương lai hòa bình cho Syria vẫn còn rất xa vời. (Ảnh: AFP)

Đại tá Fares al-Bayoush, người đứng đầu Sư đoàn phía Bắc của Quân đội Syria Tự do nói với Reuters: “Cường độ các cuộc không kích của máy bay Nga vẫn rất ác liệt”.

Trong khi đó, các tay súng của lực lượng đối lập ở khu vực Tây Bắc Syria thậm chí còn cho rằng, các cuộc tấn công của quân đội Syria vẫn thường xuyên diễn ra và “hầu như không có sự thay đổi” so với trước thời điểm lệnh ngừng bắn có hiệu lực.

Bất chấp những cáo buộc này, ngày 29/2, Nhà Trắng tuyên bố Mỹ vẫn cam kết thực thi việc ngừng các hành động thù địch tại Syria, bất chấp có những thông tin về các vụ vi phạm lệnh ngừng bắn vào cuối tuần qua.

Tại cuộc họp báo thường ngày, Người phát ngôn Nhà Trắng John Earnest nêu rõ, chính quyền Mỹ "đã tiên liệu trước sẽ có báo cáo về các vụ vi phạm và chúng tôi sẽ xử lý những chướng ngại vật này để thực thi thành công thỏa thuận ngừng bắn”; đồng thời cho rằng, hiện còn quá sớm để tuyên bố ai phải chịu trách nhiệm cho những vi phạm lệnh ngừng bắn ở Syria.

Dù vẫn còn nhiều hoài nghi về tính khả thi, song thỏa thuận ngừng bắn một phần vẫn được xem là cơ hội hiếm hoi đầu tiên sau 5 năm xung đột để các bên có thời gian đánh giá lại tình hình và hy vọng về một giải pháp lâu dài cho cuộc khủng hoảng.

Giới phân tích đã chỉ ra rằng, một chiến trường đầy phức tạp có sự can dự của nhiều bên với những toan tính khác nhau đang là trở ngại lớn cho việc tìm kiếm một giải pháp lâu dài cho cuộc khủng hoảng Syria.

Thỏa thuận ngừng bắn để cùng tiến tới một giải pháp toàn diện cho vấn đề Syria hay chỉ là khoảng lặng trước cơn bão lớn? Câu trả lời cho vấn đề này được cho là phụ thuộc rất nhiều vào động thái của các bên liên quan trong những ngày sắp tới./.