Dự luật cho công dân Mỹ kiện Saudi Arabia vì vụ 11/9 khó thành luật

JASTA được cả Thượng viện và Hạ viện Mỹ ủng hộ…

Ngày 9/9, Hạ viện Mỹ đã biểu quyết thông qua một dự luật cho phép gia đình các nạn nhân trong vụ khủng bố 11/9/2001 khởi kiện Chính phủ Saudia Arabia về những mất mát mà họ phải hứng chịu. Nhà Trắng đã dọa phủ quyết dự luật này.

Vụ khủng bố 11/9/2001. (Ảnh: Reuters)

Dự luật “Công lý chống bảo trợ hành động khủng bố” (JASTA), được nhất trí thông qua tại Hạ viện chỉ 2 ngày trước khi nước Mỹ tưởng niệm 15 năm ngày xảy ra các vụ tấn công khủng bố 11/9 làm hơn 3.000 người thiệt mạng. 

Trước đó, hồi tháng 5 năm nay, Thượng viện Mỹ cũng đã thông qua dự luật nêu trên. 

Dự luật cho phép những người sống sót và gia đình các nạn nhân thiệt mạng trong các vụ tấn công khủng bố kiện các chính phủ nước ngoài tại tòa án liên bang Mỹ và đòi bồi thường nếu các chính phủ đó bị chứng minh phải chịu tránh nhiệm trong các cuộc tấn công trên đất Mỹ.Nó còn cho phép người sống sót và thân nhân người thiệt mạng đòi bồi thường từ quốc gia khác.

Nếu trở thành luật, Đạo luật công lý chống bảo trợ chủ nghĩa khủng bố sẽ xóa bỏ miễn trừ tư pháp quốc gia, cấm kiện chính phủ, quốc gia nghi có liên quan đến các vụ tấn công khủng bố trên đất Mỹ.

Trong số 19 tên không tặc tham gia các vụ cướp máy bay để tấn công vào Trung tâm Thương mại Thế giới ở New York, Lầu Năm Góc và Pennsylvania có 15 tên là công dân Saudi Arabia. Chính phủ Saudi Arabia đã phủ nhận liên quan vụ việc này và nhiều lần vận động hành lang phản đối dự luật trên.

Mặc dù đã vượt quả cả hai “cửa ải” ở Hạ viện và Thượng viện nhưng để có thể chính thức trở thành luật, JASTA vẫn cần phải được Tổng thống Mỹ ký phê chuẩn. Điều đáng nói là Nhà Trắng đã không ít lần đưa ra tuyên bố khẳng định Tổng thống sẽ phủ quyết JASTA.

Sở dĩ Nhà Trắng cảnh giác với dự luật "Công lý chống bảo trợ hành động khủng bố” bởi nó có thể thiết lập một tiền lệ cho các công dân nước ngoài kiện Chính phủ Mỹ.

…Nhưng khó trở thành luật

“Thật khó để có thể hình dung ra kịch bản Tổng thống sẽ ký dự luật này. Đó vẫn là sự thật, Thư ký báo chí Nhà Trắng Josh Earnest trả lời báo giới khi đề cập đến dự luật “Công lý chống bảo trợ hành động khủng bố”.

Trong trường hợp Tổng thống Mỹ sử dụng quyền phủ quyết với JASTA, Hạ viện và Thượng viện Mỹ có thể yêu cầu tiến hành một cuộc bỏ phiếu mới, nếu giành được 2/3 số phiếu ủng hộ, quyền phủ quyết của Tổng thống sẽ bị đảo ngược.

Thượng nghị sĩ Chuck Schumer của bang New York

Thượng nghị sĩ Chuck Schumer của bang New York, một nhà đồng tài trợ của dự luật mới đây đã lên tiếng kêu goi Nhà Trắng sớm ký thông qua dự luật vì cho rằng, Saudi Arabia cần phải chiu trách nhiệm vì những gì nước này gây ra.

Ông Schumer nói: “Tôi hài lòng vì bước đi tích cực của Hạ viện trong việc đòi công lý cho gia đình các nạn nhân vụ 11/9. Luôn luôn có những cân nhắc ngoại giao nhưng nếu tòa án chứng minh được Saudi Arabia đồng lõa trong vụ 11/9 thì họ phải chịu trách nhiệm… Nếu họ không làm gì sai thì chẳng có gì phải lo lắng. Tôi hy vọng, vì lợi ích của những gia đình đã phải chịu tổn thất không gì có thể bù đắp, Chính quyền Mỹ sẽ không phủ quyết dự luật này”.

Trong khi đó, tờ Washington Post đưa tin cho rằng, Chính phủ Saudi Arabia đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ dự luật và đe dọa sẽ có động thái đáp trả. Giới quan sát cho rằng, nếu dự luật JASTA được ký thông qua, nó có thể gây ra sóng gió thực sự với mối quan hệ vốn đã không “phẳng lặng” giữa Mỹ và Saudi Arabia.

Hạ viện Mỹ bỏ phiếu thông qua dự luật JASTA chỉ chưa đầy 2 tháng sau khi 28 trang tài liệu tối mật liên quan đến vụ 11/9 bị phanh phui. Theo đó, những thông tin từ FBI và CIA đều cho thấy, trong quá trình ở Mỹ, những kẻ thực hiện vụ tấn công khủng bố 11/9 đã có liên hệ với các nhân viên tình báo Saudi Arabia.

Tài liệu này cho rằng, cộng đồng tình báo Mỹ đã “nhận được thông tin cho thấy nhiều cá nhân có liên quan đến Chính phủ Saudi Arabia đang sống ở Mỹ cũng có liên hệ với al-Qaeda và các nhóm khủng bố khác”.

Tuy nhiên, tài liệu này khẳng định “chỉ sau vụ 11/9, Chính phủ Mỹ mới bắt đầu tập trung điều tra vào vấn đề này” bởi Saudi Arabia là đồng minh thân cận của Mỹ từ những năm 40 của thế kỷ trước.

Trong tài liệu này, FBI và CIA đã báo cáo lên Ủy ban Điều tra của Quốc hội Mỹ rằng: “Họ đã nghiêm túc xem xét vấn đề Saudi Arabia nhưng chỉ nhận thấy mối liên hệ rất hạn chế của Chính phủ Saudi Arabia với các nhân tố khủng bố”.

Một lý do khác được Nhà Trắng đưa ra để bác khả năng Tổng thống thông qua dự luật là JASTA có thể phá vỡ nguyên tắc “bất di bất dịch” từ bao đời nay của luật pháp quốc tế liên quan đến quyền miễn trừ tư pháp của một quốc gia.

Tuy nhiên, lập luận này bị những người ủng hộ JASTA phản bác rằng, dự luật sẽ chỉ áp dụng trong trường hợp cụ thể duy nhất đối với một nhà nước hậu thuẫn khủng bố chứ không phải với mọi trường hợp.

Theo đánh giá của giới phân tích, dù nắm trong tay quyết định quan trọng nhất nhưng rõ ràng, với việc cả Hạ viện và Thượng viện đều thông qua dự luật JASTA thì chính quyền Tổng thống Obama hoàn toàn có thể vướng vào cuộc chiến pháp lý đầy khó khăn với Quốc hội.

Lễ tưởng niệm các nạn nhân vụ 11/9 sẽ diễn ra đúng ngày Chủ Nhật trên khắp nước Mỹ. Vẫn chưa rõ số phận của dự luật JASTA sẽ ra sau khi nó được đặt lên bàn làm việc của Tổng thống Obama nhưng có một điều chắc chắn, đoàn đại biểu của Quốc hội gồm cả các thành viên Thượng viện và Hạ viện sẽ cùng tham dự lễ tưởng niệm vụ khủng bố kinh hoàng cướp đi sinh mạng của 3.000 người vô tội./.