Đón nhận “Bóng đời”- đôi điều chia sẻ

Chiều rơi nào nhớ ai đâu
Mà sao gió cứ thổi đau lá vàng
Nhắc chi thuở ấy xốn xang
Nửa chiều bóng vắng mênh mang đợi chờ....
(Hồi niệm)

Buồn nếu không phải thứ lạm phát để ra vẻ, làm dáng- thì hiển nhiên là một thuộc tính tâm lí, nằm trong “bảy tình” vốn có của người ta. Như trái đất có ngày phải có đêm, màu sắc có gam nóng bên gam lạnh, cuộc đời có niềm vui và nỗi buồn, mà thường là buồn nhiều hơn vui. Cho nên, kiệt tác văn chương được cả Dân tộc xưa cũng như nay- từ vị Hoàng đế chí tôn mê nôm Thúy Kiều của thế kỷ trước, đến đất hỏa thuyến- những chàng trai lớp bảy lại ngâm Kiều sau những đợt giao tranh đều yêu thích, mới là một tiếng kêu “đứt ruột”.

Nguyễn Trãi- tác giả một áng “thiên cổ hùng văn”- khi đón mùa đẹp nhất trong năm, cũng than thở: “Thức Xuân một điểm não lòng nhau”. Có phải vì sầu bi mà kém vĩ đại đi đâu. Phải chăng chính vì mang những nỗi buồn sâu sắc đó, thiên tài lại càng nhân bản, thân thiết với chúng ta hơn?

Vậy thì ai có thể đứng một trên tư thế kiễng gót, trái tự nhiên! Ngẫm cho cùng, nỗi buồn không chỉ là một thực trạng tâm lí khác với niềm vui. Nó còn như búi rơm lót ổ cho niềm vui, như lòng trắng trong quả trứng hạnh phúc, làm sáng giá thêm nỗi niềm vui đích thực. Đã chẳng có những giọt lệ vỡ òa và sung sướng đó sao?

Như thế thì nỗi buồn trong “Bóng đời” có gì xa lạ với ta- nhất là nỗi buồn vì tiếc nuối dĩ vãng, nhớ lại những bến cũ, ngày qua, những dấu xưa bàng bạc thuộc dạng tâm trạng nằm lòng của nhân loại. Ở “Bóng đời”, nỗi buồn quá khứ ấy có một vẻ đẹp lắng đọng riêng:

Thanh thản quá em ơi- anh đã nói được điều phải nói
Với em- Vaxilixa với cả cuộc đời
Cho màu xanh khát vọng sinh sôi
Anh ra đi vì những điều cần dừng lại...
(Chào Vaxilixa)

Ở “Bóng đời”, nỗi buồn không phải là đáng sợ, mà là cảnh báo giúp ta khỏi sa vào cuộc quay cuồng trong những nẻo mê lộ của cơ chế thị trường hôm nay, chớ dại dột phung phí quỹ thời gian hạn hẹp quý giá của mình vào những ảo vọng vòng tròn AQ vô nghĩa.

Những gam màu trắng, tím, hồng xanh được nhắc nhiều trong tập “Bóng đời”, là thuộc gam màu lạnh. Cũng giá lạnh, quạnh quẽ như “Bạn bè giờ xa cả/ chỉ còn sóng và anh/ sóng miệt mài hối hả/ anh lặng lẽ trước mình”... làm ta nhớ lại, làm ta liên tưởng đến một “tinh cầu giá lạnh- một vì sao trơ trọi cuối trời xa” của Chế Lan Viên ngày trước!

Nỗi cô quạnh ấy càng gây ấn tượng mạnh hơn, vì bối cảnh gợi cảm của nó- ở đây cả vũ trụ cùng hòa nhập với nỗi niềm nhà thơ:

Tháng năm dài không thể nào quên

Để rồi:

Mấy mươi mùa xuân qua rồi
Báu vật của trời mang tình em lặng lẽ
Qua ngàn đêm đạn bom- bình yên thời trai trẻ
Chiếc nhẫn diệu huyền dịu tất thảy nỗi đau...
(Báu vật mùa xuân)

Phải nói rằng, trong “Báu vật mùa xuân”, tác giả dùng nhiều câu, nhiều từ “thật đắt”. Nó cho ta cảm nhận cả cái cay nghiệt của thời gian, lẫn sự dằn vật của thân phận và cả những hoang phố xưa, những ngượng ngùng như thế hỡi ngã tư; những tuổi đôi mươi thắm môi lời bỡ ngỡ kia nữa... Đây không chỉ là kĩ xảo ngôn từ, mà còn như hiện thân được nỗi nhân thế đã phả khắp không gian.

Hoa bắp lay tự nó có gì mà buồn, nhưng vào câu thơ Hàn Mạc Tử “Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay”, nó lại thật buồn. Cũng tương tự, “Bóng đời” vào thơ Nguyễn Huấn bỗng mang một ý vị không ngờ- nó thấm tâm sự bùi ngùi riêng của lứa tuổi đã chín, đã từng ngẫm nghiệm bao nông nỗi đường đời của anh:

Lặng tờ sợi bóng đi qua
Trắng- đen
Đen- trắng
 cũng là bóng thôi
Nhịp đời dài- ngắn nhỏ nhoi
Trách chi muôn sự xét soi tại trời
Đam mê chi lắm người ơi!
Mệt nhoài con tạo- ngược xuôi nhọc lòng...
(Bóng đời)

Phải, ở độ chín cuộc đời rồi, cái “bóng đời” kia mới phụ họa được thật ăn ý với những nỗi đau trầm ngâm của con tạo xoay vần chưa thể có ở trục tuổi ba bốn mươi đổ lại. Và không ít người ở tuổi “tri thiên mạnh” trở lên sẽ thầm cảm ơn tác giả “Bóng đời”. Lứa tuổi này có thể không mang trái tim hừng hực của lớp trẻ, nhưng nếu ráng chiều nhiều khi còn lộng lẫy say người hơn cả ban mai, thì trái tim của tuổi chín lắm lúc còn mang tần số nhịp đập, nồng độ đam mê cao hơn cả trái tim tuổi xanh. Then chốt không ở thời điểm lứa tuổi, mà ở trình độ nhận biết giá trị cuộc sống, ở bản lĩnh tâm hồn. Biết sống hết mình, thì “Ngũ thập niên tiền, nhị thập tam” còn trao đón dạt dào hơn cả một kẻ đôi mươi mà ơ hờ chai sạn. Chỉ có quán tính tồn tại sinh vật, dao động theo hối đoái thị trường.

Không có hoa vẫn thoang thoảng hương đêm
Thơ không đọc mà ngập tràn cảm xúc
Nghe đâu đây dịu dàng ngân tiếng hát
Tươi tắn ủ trong bức họa vô hình...
(Có một lần)

Khó mà phân biệt được đây là độ say theo cái đẹp kiểu lí ngư vọng nguyệt, hay giọng ngẩn ngơ than tiếc vì cái đẹp cứ như lời đánh đố trớ trêu, luôn tuột khỏi tầm tay. Rồi lại: “Nhớ không em hoa cúc dại cuối đèo/ Vàng như nắng ngày chúng mình xa cách”... Đây là gam màu của kỷ niệm, đẹp một cái đẹp ẩn hiện như thực như hư, nhưng cũng gợi buồn làm sao, cái gam màu vàng lạnh ấy nó muốn làm tê giá thêm ta trong ta một khoảnh khắc: “Đáy bể mò kim- người ta bảo thế”.

Và đây nữa, vừa đẫm phong vị “Mùa thu vàng” của tranh Lêvitan, vừa run rẩy một nỗi xao xuyến bàng hoàng riêng của Thi sĩ:

Tác giả Nguyễn Huấn

Qua đêm ngồi lặng một mình
Bóng con thuyền cũ bồng bềnh bến tơ
Thoáng câu thơ của ngày xưa
ủ mềm trang sách ước mơ thuở nào
Xuân sang thắm rỡ cánh đào
Thướt tha trải dưới mưa mau đẫm trời
Tình xa gửi cả cho người
Mắt ai thao thức vọng lời đò đưa...
(Chòng chành)

Ta cảm động đón nhận cái đẹp kết tinh trong sợi tóc gom sương- hiện thân của bao đêm thao thức quyện kết với sự từng trải phong phú đường đời. Cái đẹp kì ảo lâng lâng trong “Câu chào cong mái đình son”. Cái đẹp mặn nồng của “Cỏ xanh hoa chấm thảm trời”. Và nếu cho phép được chọn “hoa hậu” ở đây, thì tôi sẽ bầu đoạn quyến rũ này:

ấp mình lại để mà xanh mãi mãi
Như trời xanh, biển xanh, lá xanh
Thương trái chín chẳng bàn tay xòe hái
Bẽ bàng rơi để tự hóa kiếp mình...
(Xanh và chín)

Ở bốn câu nhường như xuất thần này, ta thấy tập trung nhiều nét sở trường trong bút pháp Nguyễn Huấn- đậm nét nhất là nồng độ vừa cuộn trào, vừa lắng sâu của hoài niệm quá khứ. Theo tôi, trong một nhân cách chân chính, hoài niệm không chỉ là những “rêu phong dấu dày” đơn thuần dị tích. Nó còn là nguồn năng lượng, là ắc quy, bệ phóng cho hiện tại. Có thể bạn đọc còn phát hiện ra nhiều chiều cạnh khác trong hồn thơ Nguyễn Huấn. Chẳng hạn, ý vị, triết học, ở những câu chữ chợt không, chợt có. Chẳng hạn, góc nhìn hòa đồng thiên lí nhân tâm- nhất là một trái tim nhân hậu, nhạy cảm mà ta có thể ghi nhận rải rác suốt trong tập thơ này. Chỉ nêu một ví dụ:

Những buồn đau xưa cũ
Giờ cũng xa vọng rồi
Niềm vui về hội đủ
Con cháu quây quần chơi
Mưa không còn ướt nữa
Nắng cũng chẳng đốt lòng
Bao nhọc nhằn sấp ngửa
Thôi đè nặng lưng cong...
(Sinh nhật mẹ)

Cùng với bè trầm của nỗi buồn, của lòng tri ân, “Bóng đời” còn lấp lánh không ít tia xanh hấp dẫn reo vui. Thật ra, khó mà phân biệt được rạch ròi đâu là nỗi buồn, đâu là vẻ đẹp trong thơ Nguyễn Huấn. Trời trong xanh, chợt tím bầm, sắc thái biến hóa đa dạng ấy của thiên nhiên thu hút thị giác, đồng thời một nỗi buồn bất chợt về sự đổi thay quá mau chóng cũng nhói lên trong đáy dạ.

Nhưng thôi, mỗi người một khẩu vị. Riêng tôi nghĩ chỉ với hai vỉa lớn tâm tình trong “Bóng đời” đã rọi sáng cho ta, thông cảm với ta, đối thoại cùng ta- “nỗi buồn thân phận” và “vẻ đẹp cõi người”... Nguyễn Huấn đã có thể đón nhận thêm không ít bầu bạn tri ân.

Cặp bè trầm chủ đề này trong bản giao hưởng thơ riêng đầu tiên của anh trình làng, đó là một sứ điệp kết tinh nhiều ngẫm nghiệm thiết tha nhân bản. Nó mang đậm dấu ấn của độ chín và sức trẻ một tâm hồn hằng khao khát đón đợi những đợt sóng “đôi bờ xanh cánh buồm nâu lờ lặng/ lại cùng anh hun hút đi tìm”. Nó chia sẻ cùng ta những điều “đau đáu”, đôi chút “bâng khuâng”, một thoáng “bồng bềnh” trong cuộc đời ta đi tìm mình, đồng thời là cuộc đời ta đi tìm bạn, ta đến với nhau, chứa chất bao nỗi đau, niềm vui, bao vẻ đẹp chiều sâu kì diệu trên cõi đời này./.