Ký ức lịch sử qua những thước phim quý

Chiến thắng Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không là sự kiện lịch sử trọng đại và kỳ tích có một không hai, biểu tượng chiến thắng của bản lĩnh, trí tuệ và chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam. Dù 40 năm đã trôi qua nhưng đối với những người có may mắn được ghi lại sự kiện ấy qua những thước phim quý giá, dường như hình ảnh của một Hà Nội đau thương nhưng kiêu hãnh vẫn vẹn nguyên.

Bên miệng hố bom ở phố Khâm Thiên.

Nhà quay phim - NSƯT Nguyễn Văn Nẫm, năm nay 72 tuổi, là một trong những người của Xưởng phim Thời sự Tài liệu Việt Nam đã tham gia trực chiến và may mắn ghi lại được nhiều thước phim tư liệu quý giá về Chiến dịch Điện Biên Phủ trên không 40 năm trước. Lần giở lại “thước phim quý” qua những khung hình bằng ảnh, ký ức một thời khói lửa lại ùa về trong tâm trí ông Nẫm.

Bệnh viện Bạch Mai bị tàn phá

Ông kể: Ngay từ chiều 18/12/1972, Trung ương đã chỉ đạo tất cả anh em quay phim phải trực chiến, không được đi sơ tán, kể cả phụ quay. Đêm ấy, đế quốc Mỹ đánh vào Đông Anh (Hà Nội) và các vùng phụ cận. Ngày đó, mỗi quay phim chính như tôi được giao giữ một máy quay, 120m phim đen trắng - phim hồi đó hiếm lắm, đi đâu cũng mang theo bên mình. Hễ ở đâu có tiếng bom đạn là quay phim xông đến. Khoảng 19, 20h tối 27/12, khi mọi người vừa ăn xong, thấy pháo từ trận địa tên lửa ở Chèm bắn lên ầm ầm, máy bay địch rơi thì tất cả anh em đồng loạt xách máy quay lao đến. Mọi việc chỉ diễn ra trong tích tắc, có anh quay được, có anh không quay được. “Đưa cảnh pháo đài bay B52 bị bắn rơi vào ống kính là cả một chuyện khó khăn. Nó rộng và mông mênh thế, biết nó rơi ở chỗ nào. Mà ban đêm, trời lại rét như cắt ruột. Trong giây phút đó, những thước phim của cố NSƯT, đạo diễn Phan Trọng Quỳ thể hiện hình ảnh máy bay B52 cháy và rơi xuống rõ ràng nhất” - ông Nẫm giãi bày.

Phi công Mỹ bị  báo giới phỏng vấn.

Trong trí nhớ của ông Nẫm, hình ảnh pháo đài bay B52 như một quả cầu lửa khổng lồ ngùn ngụt trên bầu trời Hà Nội lọt trọn vào khuôn ngắm trong vài giây, sau đó nó rơi xuống phía đường Hoàng Hoa Thám (rơi xuống hồ thuộc làng hoa Ngọc Hà) tạo ra một tiếng nổ đinh tai, xé óc… Ông bảo, trong đời ông chưa thấy hình ảnh nào lại hoành tráng đến vậy, mừng rơi nước mắt. Và cho đến giờ ông vẫn tâm niệm đó là khoảnh khắc ấn tượng nhất đối với một đời hành nghề của ông, dù những thước phim ông quay được chưa thể hiện được như mong muốn.

Xác máy bay trên đường Hoàng Hoa Thám.

Xác máy bay bị kéo lê trên đường Hoàng Hoa Thám, đoạn Vườn hoa Bách thảo Hà Nội lúc 6h30 sáng ngày 28/12/1972.

Một em bé vô tội chết dưới làn bom Mỹ.

Ông Ma Văn Cường, năm nay đã 83 tuổi, người trực tiếp chỉ đạo và phân công 9 đội quay trực chiến ở Hà Nội trong những ngày Mỹ rải thảm B52 kể, bộ phim “Tội ác tột cùng, trừng trị đích đáng” được phát hiện và xây dựng đề cương rất sớm, chỉ sau 5 ngày giặc Mỹ phát động chiến tranh, leo thang bắn phá Thủ đô Hà Nội và một số tỉnh lân cận.

Ông Cường còn nhớ như in, lần đầu tiên nghe máy bay B52 đánh phá Hà Nội, anh em quay phim ai nấy đều sôi sục, ai cũng muốn có máy quay để ghi lại những hình ảnh máy bay giặc xâm phạm vùng trời Thủ đô. “Bộ phim tuy ngắn, có 20 phút, nhưng hình ảnh rất đắt, vừa thực tế lại vừa nóng hổi.

Khi dựng bộ phim, tôi đã lựa những hình ảnh Thủ đô bị tàn phá từ các khu phố, đồng ruộng, vườn tược đến một số cơ quan, bệnh viện, giết hại dân lành,… để tố cáo giặc Mỹ. Điểm sống động nữa của bộ phim là chính những tên phi công Mỹ bị bắt, tên thì gãy tay, gãy chân, tên bị băng đầu, thông qua phỏng vấn đã tố cáo âm mưu và tội ác của chính quyền Mỹ” - ông Cường kể.

Nhà quay phim người nước ngoài tác nghiệp tại hố bom.

Nhà quay phim Nguyễn Văn Nẫm.

Những tư tiệu quý giá nói trên sau này đã được bạn bè đồng nghiệp sử dụng trong nhiều phim như: “Hà Nội trong mắt ai”… Ông Cường tự hào: Với bộ phim “Tội ác tận cùng, trừng trị đích đáng”, nhóm quay và dựng phim đã được Thủ tướng Phạm Văn Đồng trực tiếp xuống khen ngợi và thưởng 1 tháng lương./.