Liên hoan nghi lễ chầu văn: Tôn vinh giá trị truyền thống

Đây là lần đầu tiên Hà Nội tổ chức Liên hoan nghi lễ chầu văn nhằm làm cơ sở xây dựng hồ sơ nghi lễ chầu văn Hà Nội. Việc xây dựng hồ sở với mục đích trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chứng nhận đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. 10 nhóm chầu văn tiêu biểu nhất tại Liên hoan sẽ được trình diễn phục vụ công chúng Thủ đô tại rạp Công Nhân trong 2 ngày 4-5/10.

Hát Chầu văn, còn gọi là hát văn, có xuất xứ từ đồng bằng Bắc Bộ, với thời kỳ thịnh vượng nhất là cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20. Bằng cách sử dụng âm nhạc mang tính tâm linh với các lời văn trau chuốt nghiêm trang, hát văn được coi là hình thức ca hát mang ý nghĩa hầu Thánh.

Từng có thời gian dài nghi lễ chầu văn bị tác động bởi những yếu tố khách quan nên không còn trong sáng và nguyên gốc như khi ra đời, thậm chí còn bị quy là “mê tín dị đoan”. Liên hoan nghi lễ chầu văn ngoài mục đích kiểm kê và bước đầu tư liệu hóa di sản văn hóa phi vật thể chầu văn tại Hà Nội, còn có mục tiêu định hướng cho hình thức trình diễn nghệ thuật mang màu sắc tâm linh này.

Một thanh đồng đang biểu diễn chầu văn. (ảnh: Hoàng Anh)

Bà Nguyễn Thị Thắm, thành viên câu lạc bộ văn hóa dân gian Trúc xinh, Từ Liêm, Hà Nội chia sẻ: “Qua Liên hoan, chúng tôi muốn mọi người ngày càng biết đến chầu văn và chầu văn ngày càng phát triển. Đến với Liên hoan này, chúng tôi rất vui và phấn khởi. Ai cũng dậy từ sáng sớm để chuẩn bị. Nhờ lòng nhiệt tình của anh chị em câu lạc bộ nên dù tập trong mấy ngày nhưng cũng rất hiệu quả.”

Gần 30 nhóm, câu lạc bộ tham gia Liên hoan phần nào cho thấy sự phát triển phong phú của nghi lễ chầu văn tại Hà Nội. Qua vòng sơ khảo tại các quận huyện, Liên hoan ghi nhận sự xuất hiện một số nhân tố mới có khả năng tiếp nối, phát huy giá trị truyền thống của nghi lễ hát văn. Trong đó có những nhóm, câu lạc bộ, những gia đình có sự kế thừa truyền thống bảo tồn giá trị nghi lễ chầu văn rất tốt. Điển hình như gia đình thanh đồng, chủ nhang Hoàng Tiến Hưng với 5 thế hệ nối tiếp gìn giữ nghi lễ chầu văn.

Liên hoan nghi lễ chầu văn thu hút đông đảo khán giả đến xem (ảnh: Hoàng Anh)

Liên hoan nhằm thỏa niềm mong mỏi được thưởng thức trực tiếp các tiết mục đặc sắc mang đậm yếu tố nghệ thuật tâm linh của đông đảo người dân. Do đó, dù thực hiện trên sân khấu nhưng không giống diễn viên biểu diễn, ông đồng, bà đồng ở đây vẫn giữ sự trang trọng, tôn nghiêm như một nghi lễ ở các đền, phủ. Theo nghệ sĩ hát văn Trọng Quỳnh, thành viên Ban giám khảo, nhiều nhóm, câu lạc bộ tại Liên hoan đã khắc họa thành công cái gốc rễ, cội nguồn, cũng như đề cao được những truyền thống địa phương, những chuẩn mực của nghệ thuật hát văn và văn hóa tín ngưỡng hầu đồng.

“Rất nhiều người yêu và tin nghi lễ chầu văn. Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất hiện nay đó là không có nơi để học hỏi. Nhiều người rất muốn học hỏi nhưng không tìm được thầy. Còn nhiều thanh đồng chưa được tiếp xúc với những đồng bóng cổ của đất Kinh kỳ nên họ chưa biết được đâu là phần nội đâu là ngoại cảnh nên họ thực hiện bằng bản năng.” - nghệ sĩ Trọng Quỳnh cho biết.

Có thể thấy việc tổ chức liên hoan là cách để người dân, cũng như những thanh đồng, người hát chầu văn có một cách nhìn đúng về loại hình nghệ thuật đa ngành, hội tụ nhiều giá trị khác nhau như: Âm nhạc, mỹ thuật, sân khấu, văn học, vũ đạo, đạo cụ, trang phục, nghệ thuật trình diễn… Liên hoan phần nào lột tả những tinh hoa từ cổ đến kim của nghi lễ chầu văn Hà Nội. Qua đó, các nhà nghiên cứu có cơ sở đánh giá, nhận xét, chọn ra nhân tố tiêu biểu và là tiền đề để bảo tồn và phát huy những vốn cổ cha ông ta đã để lại./.