Đỗ Như Điềm - người hoạ sĩ nặng lòng với tranh cổ động Điện Biên Phủ

Theo đuổi dòng tranh cổ động từ năm 1970, nhưng với hoạ sĩ Đồ Như Điềm, dấu mốc lịch sử chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 luôn là nguồn cảm hứng bất tận, là đề tài khiến hoạ sĩ nặng lòng. Làm thế nào để mốc son này soi sáng qua nhiều thế hệ? làm thế nào để những tấm gương anh dũng trong cuộc chiến ấy còn mãi với thời gian, không ngừng nhắc nhớ thế hệ trẻ về lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc?

"Tôi bây giờ tuổi đã cao nhưng vẫn thích vẽ tranh cổ động, cảm thấy hấp dẫn. Chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy Năm châu chấn động địa cầu. Riêng đề tài về Điện Biên Phủ tôi vẽ được hơn 20 năm rồi. Đề tài này nhiều người ta vẽ rồi, mình không được đi theo cái rãnh của người ta, mà bản thân mình vẽ cũng không được theo rãnh của mình".

Dù tuổi đã ngoài 70 nhưng mỗi ngày, hoạ sĩ Như Điềm vẫn dành thời gian nghiền ngẫm, tìm hiểu cách biểu đạt mới để khắc hoạ được cái chất của người lính, của nhân dân trong mỗi bức hoạ. Theo ông, mỗi tác phẩm tranh cổ động phải tái hiện chân thực, chính xác từ trang phục đến bối cảnh thời chiến, một chi tiết cũng không được sai sót.

Và nguyên tắc này cũng được hoạ sĩ bồi dưỡng cho con trai của mình, hoạ sĩ Đỗ Đức Độ: “Bố tôi luôn là một người thầy, từ bé tôi đã đi theo bố và vẽ tranh cổ động, Pano lớn. Ngày xưa chưa có công nghệ in như bây giờ cho nên toàn vẽ bằng bột màu, sau đó pha với hồ nếp. Bố tôi chuyên đi phác hình còn tôi đi theo vẽ màu. Được ảnh hưởng từ bố từ bé sau này khi lớn lên tôi theo nghề bố, ở trường đại học Mỹ thuật Việt Nam. Trong quá trình sáng tác, bố tôi luôn nhắc nhở. Ví dụ như, thứ nhất là về đề tài, thứ hai về các trang phục đạo cụ làm sao phải đúng thời điểm, hoạ sĩ nghiên cứu rất sâu sắc tranh cổ động. Bây giờ rất nhiều họa sĩ vẽ máy, nhưng bố tôi luôn khuyến khích vẽ bằng tay, nên những tác phẩm khi vẽ bằng tay thì nó đều có những cái hồn trong đó, những màu sắc mềm mại hơn". 

Hơn 50 năm sáng tác đề tài chiến tranh cách  mạng, trong đó có 20 năm miệt mài với tranh cổ động đề tài chiến thắng Điện Biên Phủ, hoạ sĩ đã gặt hái nhiều giải thưởng lớn trong các cuộc thi do Bộ Văn hoá thể Thao và du lịch tổ chức. Các tác phẩm “Điện Biên phủ - quân với dân một ý chí”, Niềm tin chiến thắng, “Bế Văn Đàn lấy thân mình làm giá súng”…đã trở thành hình ảnh quen thuộc tại các bảo tàng cũng như trên những con phố.

Đặc biệt, cú đúp giải thưởng Nhất, Nhì trong cuộc thi Tranh cồ động tuyên truyền kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ mới đây tiếp tục khẳng định “cái duyên” của hoạ sĩ với đề tài này. Đánh giá về tác phẩm tranh cổ động của hoạ sĩ Như Điểm, ông Nguyễn Quốc Huy, Phó Cục trưởng Cục văn hoá cơ sở, Bộ Văn Hoá thể thao và du lịch cho biết: “Các tác phẩm gửi về tham gia các cuộc thi này hơn 1.000 tác phẩm, Hội đồng nghệ thuật đã tuyển chọn tác phẩm trưng bày triển lãm kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ. Hoạ sĩ đã truyền tải qua tranh cổ động, những sáng tác bằng vẽ tay, màu sắc, hình ảnh và những khẩu hiệu rất cô đọng, nội dung tuyên truyền cô đọng nhất để truyền tải cho người dân những mục đích ý nghĩa của chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ”.

Dù hiện nay không còn mấy ai vẽ tay khi sáng tác tranh cổ động, nhưng với hoạ sĩ Như Điềm, chỉ khi tự tay pha trộn bột màu, hoà được màu sắc phù hợp, tự tay phác hoạ từng chi tiết mới thể hiện được cái hồn trong mỗi tác phẩm, phản ánh khí thế hào hùng của quân và dân ta trong mốc son ngày ấy.

Họa sĩ nói: "Hiện nay ở Việt Nam, người vẽ tranh cổ động bằng tay còn rất ít, chỉ còn vài người thôi. Khi vẽ tranh Điện Biên Phủ phải toát được mấy điều, các anh bộ đội thường đội ngũ có lưới, thứ hai là áo trấn thủ, thứ 3 người ta đều có bao gạo vắt qua vai, cái thứ hai nữa cái túi, nó khác với tất cả những cuộc chiến tranh khác. Riêng Điện Biên đã vạch rõ, nếu anh không vẽ thế thì không ra được Điện Biên”.

Nếu như lời ca tiếng hát cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân và dân ta trong thời chiến thì những bức tranh cổ động về chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ ngày nay luôn nhắc nhớ mỗi thế hệ về tình yêu đất nước và tinh thần dân tộc. Không chỉ giành được nhiều thành tựu trong cuộc thi toàn quốc, hoạ sĩ Như Điềm còn từng tổ chức triển lãm riêng về tranh cổ động, nhiều tác phẩm được trưng bày tại Bảo tàng Hồ Chí Minh, Bảo tàng Thái Bình, xuất bản sách sưu tập tranh cổ động… Đặc biệt, hoạ sĩ còn vinh dự có 2 tác phẩm tranh cổ động về môi trường trưng bày tại Bảo tàng Victorya and Albert Museum, Vương Quốc Anh.