Đổi mới SGK: Phải khơi gợi được sáng tạo của thầy và trò

“Đổi mới và hiện đại hóa chương trình và sách giáo khoa (SGK) theo định hướng phát triển bền vững” là chủ đề Hội thảo do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức sáng 30/10 tại Hà Nội đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà quản lý giáo dục trong nước và quốc tế.

Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển nhấn mạnh: SGK là một trong những yếu tố quyết định quan trọng đến chất lượng giáo dục, cùng với chương trình giáo dục, đội ngũ giáo viên và hệ thống tổ chức giáo dục.

Việt Nam đang ở  bước khởi đầu của quá trình đổi mới chương trình giáo dục nói chung, chương trình giáo dục phổ thông nói riêng theo yêu cầu chuyển từ chương trình tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực người học; từ mục đích truyền thụ kiến thức, kỹ năng cho học sinh sang phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực người học…

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển: SGK phải có cấu trúc, nội dung đáp ứng tốt nhất sự sáng tạo, chủ động của giáo viên, học sinh trong quá trình dạy học

Vì vậy, SGK phải có cấu trúc, nội dung, cách tiếp cận và hình thức trình bày đáp ứng tốt nhất sự sáng tạo, chủ động của giáo viên, học sinh trong quá trình dạy học, phù hợp với các đặc điểm về điều kiện giáo dục của cả nước cũng như các vùng miền khác nhau, đáp ứng tốt nhất mục đích và chuẩn của chương trình giáo dục.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển, SGK phải vừa là nơi cung cấp nội dung dạy học, vừa là nơi khởi đầu, kích thích sự tìm tòi kiến thức từ các nguồn khác nhau, gắn với cuộc sống, sự kiện từ quê hương, đất nước… SGK phải tạo cơ hội cho việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực theo phương châm lấy quá trình học tập của học sinh làm trung tâm và khơi gợi hứng thú, khát vọng học tập suốt đời, vận dụng kiến thức, kỹ năng vào giải quyết các vấn đề trong cuộc sống và trong học tập của các em.

Cùng với việc xác định các yêu cầu đối với SGK, nhà xuất bản Giáo dục và những đơn vị liên quan cần phải xây dựng một hệ thống tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá SGK để làm căn cứ xuất phát cho các tác giả SGK; đồng thời, phải làm công cụ cho việc đánh giá, thẩm định SGK, giúp Bộ GD-ĐT trong việc phê duyệt, cho phép sử dụng SGK trong dạy học.

SGK mới là tiếp cận hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học

Tại Hội thảo, GS.TS Mike Horsley, Chủ tịch Hiệp hội Nghiên cứu quốc tế về SGK và phương tiện giáo dục khẳng định: Việc biên soạn SGK ở nhiều nước được gắn với quá trình nghiên cứu kỹ lưỡng giáo dục ở trường học. Qua những tiết dạy của giáo viên với học sinh, các nhà khoa học, quản lý giáo dục sẽ biên soạn những cuốn SGK phù hợp với từng môn học. SGK chỉ có tuổi thọ nhất định và sẽ có những kiến thức mới được đưa vào trong những lần chỉnh lý. Vì vậy, giáo viên phải biết cập nhật những kiến thức mới để giảng dạy cho học sinh. Việc nâng cao chất lượng giảng dạy không phụ thuộc quá nhiều vào SGK, mà chủ yếu vẫn là khả năng truyền đạt kiến thức của người thầy tới học trò.

GS.TS Vũ Văn Hùng, Phó Tổng giám đốc, kiêm Tổng biên tập Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cho biết: Theo Đề án Đổi mới chương trình, SGK phổ thông sau năm 2015, các định hướng xây dựng chương trình, SGK mới là tiếp cận theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học, đẩy mạnh đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục theo hướng phát triển năng lực cho học sinh; đổi mới đánh giá kết quả giáo dục theo yêu cầu phát triển năng lực, điều chỉnh hài hòa, cân đối giữa “dạy chữ” và “dạy người” và từng bước “dạy nghề”. Nội dung giáo dục mang tính cơ bản, hiện đại, thực tiễn giúp hình thành và phát triển năng lực học tập và phẩm chất học sinh.

Theo GS.TS Vũ Văn Hùng, ở các nước phát triển, để có một bộ SGK tốt, việc nghiên cứu mô hình SGK phù hợp với các yêu cầu của chương trình, điều kiện thực tế của đất nước là rất quan trọng. Điều đó giúp tác giả có một tầm nhìn, định hướng chung, góp phần làm nên bộ SGK nhất quán và đáp ứng đúng yêu cầu của chương trình.

Để hướng tới có một bộ SGK tốt nhất cho tương lai, việc định ra những tiêu chí đánh giá SGK là rất quan trọng và cần thiết. Điều này giúp cho các tác giả có một định hướng chung khi biên soạn để có bộ SGK nằm trong một chỉnh thể thống nhất. Tiêu chí đánh giá SGK cần nắm bắt được các nhu cầu của cuộc sống hiện thực, các yếu tố hiện đại trong công nghệ làm sách./.