Từ vụ Bệnh viện Hoài Đức: Cái xấu có đất lộng hành

Cần khẳng định rằng, ngành y Việt Nam thời gian qua đã có bước phát triển vượt bậc, với không ít y, bác sỹ giỏi với nhiều kỹ thuật sánh ngang tầm khu vực và thế giới. Lời dạy của Bác “Lương y phải như từ mẫu” hàng chục năm qua được đặt ở những nơi trang trọng nhất của các cơ sở y tế. Song những sự cố liên tiếp xảy ra gần đây tại một số cơ sở y tế như: “ăn gian” vaccine, “nhân bản” phiếu xét nghiệm máu, trả trẻ sơ sinh non còn sống về gia đình để… chôn cất…, khiến dư luận đặt câu hỏi hoài nghi về y đức của một bộ phận “mẹ hiền”.

Trao đổi với VOV, Tiến sỹ y khoa Trần Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo phát triển cộng đồng về y đức thời kinh tế thị trường, cho biết ông rất buồn, nhưng không quá ngạc nhiên trước những sự việc này. Trước một hệ thống y tế công vận hành theo cơ chế thị trường, nhưng lại thiếu cơ chế thanh tra giám sát, đánh giá độc lập, hành lang pháp lý đảm bảo thực thi trách nhiệm giải trình về tính minh bạch, thì những sự việc như vậy không sớm thì muộn sẽ xuất hiện.

Kỷ luật bị buông lỏng ở bệnh viện

Tiến sỹ y khoa Trần Tuấn

** Thưa ông, những sự việc vừa qua chỉ là cá biệt trong ngành y, nhưng lại gây bức xúc cho toàn xã hội. Ông có cho rằng, xã hội đã đặt niềm tin nhầm chỗ cho một bộ phận những người làm y tế?

TS. Trần Tuấn: Nếu nhìn nhận sự bức xúc xã hội do tính nghiêm trọng của từng sự việc vừa qua của ngành y, thì đấy chỉ là mặt nổi của tảng băng chìm. Theo tôi, nguyên nhân sâu xa của những bức xúc, mất lòng tin nằm ở cách giải quyết các vụ việc xảy ra từ nhiều năm nay của ngành y và các cơ quan liên quan. Đó là sự giải quyết bị động, được lặp đi lặp lại, thiếu khoa học, thiếu chắp nối các sự kiện với nhau để tìm đúng căn nguyên để “chữa trị” và ngăn ngừa.

Việc đổi mới cách thức điều tra, thái độ và hành động thực tế để đi đến tận cùng căn nguyên của vấn đề, giải quyết sự việc một cách triệt để, rút ra bài học để không tái diễn những sự việc tương tự  - chính là điểm mấu chốt để lấy lại niềm tin cho xã hội.

** Theo ông, có phải “nạn phong bì” trong khám chữa bệnh đã làm xấu đi hình ảnh người thầy thuốc hết lòng vì bệnh nhân?

TS. Trần Tuấn: Đúng như vậy. Tình trạng phong bì trong tiếp cận dịch vụ y tế nói riêng, dịch vụ công nói chung ở nước ta có nhiều nguyên nhân, trong đó chủ yếu ở cơ cấu tổ chức bộ máy hành chính, trách nhiệm và quyền hạn của từng cá nhân và tổ chức chưa rõ ràng, cũng như tính kỷ luật hệ thống và thực thi pháp lý chưa chặt chẽ.

Một nền y tế công tồn tại hình thức đưa phong bì có thể làm thay đổi hành vi ứng xử của cả nhân viên y tế và bệnh nhân, cho thấy tính quy phạm hệ thống đã bị xâm phạm.

Bệnh viện đa khoa Hoài Đức - nơi phát hiện vụ "nhân bản" phiếu xét nghiệm (Ảnh: VnExpress)

** Theo ông, đâu là nguyên nhân của “nạn phong bì” trong ngành y?

TS. Trần Tuấn: Thứ nhất, môi trường làm việc và chính sách đãi ngộ với nhân viên y tế chưa thỏa đáng, đây là điều kiện “cần”. Lương của ngành y không có sự khác biệt với các ngành nghề khác; các văn bản quy định về mức trợ cấp ngành nghề là có, nhưng qua khảo sát tại một số bệnh viện, chúng tôi thấy chưa được thực thi mà nguyên nhân do thiếu nguồn kinh phí.

Thứ hai, môi trường làm việc của nhân viên y tế chưa được đảm bảo. Cảnh đông đúc, chen lấn xô đẩy… ở các bệnh viện lớn cho thấy kỷ luật bị thả lỏng trong môi trường đáng ra phải nghiêm túc, y bác sỹ phải được tôn trọng. Môi trường còn bao hàm việc cái tốt cần được khuyến khích, cái xấu phải được xử lý. Ở những nơi xảy ra những sự việc như vừa qua đã tồn tại tình trạng “xấu tốt lẫn lộn” trong khám chữa bệnh.

Cần cơ chế giám sát độc lập

** Những sự việc vừa qua của ngành y phải chăng rất trầm trọng và chúng ta phải giải quyết như thế nào, thưa ông?

TS. Trần Tuấn: Những sự việc cụ thể vừa qua của ngành y là không thể chấp nhận được và giải quyết các sự việc này là điều cần làm ngay. Điều quan trọng là tạo được môi trường làm việc, ở đó quy phạm, quy trình được tuân thủ; cái tốt được khuyến khích, biểu dương, cái xấu phải được ngăn chặn.

Xét các hành vi từ các sự việc vừa qua, lỗi đầu tiên là do tình trạng quản lý kém, để tồn tại một môi trường mà cái xấu có điều kiện phát triển, cái tốt bị ngăn chặn.

Việc xử lý các vụ việc như vừa qua chỉ là cách đối phó, bị động khi sự việc đã xảy ra. Vấn đề là phải tìm cho rõ căn nguyên, qua đó ngăn chặn không cho tái diễn. Vì thế, việc tạo ra các quy chế, hướng dẫn… để phát huy cái tốt, ngăn chặn cái xấu là rất cần thiết. Ở một số nước, tại các bệnh viện có ban giám sát, đánh giá độc lập, theo đó sẽ ngăn chặn được những tiêu cực khi mới manh nha.

Bước tiếp theo là hình thành hệ thống luật pháp, quy định, đánh gia chất lượng độc lập, đứng ngoài ngành y do các tổ chức độc lập vận hành, chứ không theo kiểu “tự xử” như hiện nay.

Phát hiện sai phạm thì dễ, quyết tâm xử lý mới khó

** Trở lại vụ việc ở Bệnh viện Hoài Đức, theo ông, trách nhiệm của thanh tra ngành y đến đâu, khi họ không phát hiện sai phạm – vốn kéo dài và có hệ thống ở đây?

TS. Trần Tuấn: Theo tôi, không khó để nhận ra sai phạm, nhưng vấn đề có quyết tâm xử lý hay không mà thôi. Ngành nào của có hệ thống thanh tra, song lại thuộc và nằm trong ngành đó. Vụ việc ở Bệnh viện Hoài Đức thuộc thanh tra của Sở Y tế Hà Nội, theo quy trình giám sát nội bộ.

Theo tôi, điều khoa học trong quản lý giám sát đó là cần cơ chế hoạt động độc lập, đứng bên ngoài để tham gia vào việc đánh giá, giám sát chất lượng của một cơ quan, tổ chức nào đó. Do đó, để phát hiện đúng căn nguyên câu chuyện ở Bệnh viện Hoài Đức, cần có sự tham gia của một tổ chức giám sát độc lập.

Về lâu dài, cần có chương trình hành động cụ thể và phải giải quyết triệt để vấn đề ở bệnh viện này, còn nếu “đánh rắn giữa khúc” thì sự việc có thể sẽ phức tạp hơn.

** Xin cảm ơn Tiến sỹ./.