Những câu hỏi xung quanh vấn đề điều hành giá xăng dầu

Trong khi người dân mong mỏi thuế nhập khẩu giảm theo cam kết quốc tế sẽ làm giá xăng dầu rẻ theo, thế nhưng cách điều hành “dồn cục”, tăng nhanh trong thời gian ngắn của liên bộ Công Thương-Tài chính đã đập tan hy vọng đó. 

Ảnh: Hồng Vĩnh.

“Nên dẹp quỹ bình ổn”

Chiều 26/5, chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh phân tích: Đáng ra giảm thuế nhập khẩu, giá xăng phải hạ. Thay vào đó, cơ quan chức năng lại tăng thuế bảo vệ môi trường lên tới 300%. Điều này vô hiệu hóa việc giảm giá xăng như mong đợi. “Không thể nói tăng thuế bảo vệ môi trường mà không ảnh hưởng tới giá xăng. Như thế là chưa đúng sự thật”, ông Doanh khẳng định. Vị này cho hay, cơ quan quản lý nhà nước cần hạn chế “sáng kiến đột xuất” kiểu như vậy. Các thay đổi chính sách tác động lớn tới người dân cần phải có lộ trình. “Nhiều sáng kiến rất đáng lo ngại”, ông Doanh băn khoăn.

Vấn đề khác cũng gây sự chú ý trong cách điều hành giá xăng dầu, đó là sự tồn tại của quỹ bình ổn. Trong phát biểu mới nhất, Bộ trưởng Công Thương Vũ Huy Hoàng khẳng định sự cần thiết duy trì quỹ này để đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng. Tuy nhiên, chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong nhận định: “Nên dẹp quỹ bình ổn. Sự tồn tại của quỹ chỉ gây nghi vấn thiếu minh bạch trong cách sử dụng”, ông Phong nói.

Vị này cho hay, sự tồn tại của quỹ chỉ gây ra sự khó hiểu, nhiễu thị trường. “Quỹ chỉ tạo cảm giác tâm lý. Thực tế khi giá xăng cao, cần xả ra để giá giảm, nhưng lại tăng trích cho quỹ, cuối cùng người dân vẫn phải mua giá cao. Chung quy người dân không được gì, thậm chí phải bù thêm. Trường hợp doanh nghiệp ăn gian, quỹ còn bị thâm hụt nhiều”, ông Phong nói.

Ngoài ra, ông cũng nêu thực tế rằng, hiện nay quỹ tại các doanh nghiệp không đồng nhất. Có doanh nghiệp còn quỹ, có doanh nghiệp đã hết. “Bây giờ ra lệnh cho doanh nghiệp xả quỹ để bù giá xăng, với doanh nghiệp hết quỹ bình ổn lấy đâu ra để xả?”, ông Phong đặt vấn đề.

Điều hành “giật cục”?

Trên khía cạnh khác, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long nói: Bản chất việc tăng thuế bảo vệ môi trường chỉ đảm bảo nguồn thu từ xăng dầu được giữ vững. “Trong bối cảnh thuế nhập khẩu mặt hàng này phải cắt giảm về mức cam kết quốc tế buộc Bộ Tài chính sẽ điều chỉnh bằng cách nào đó tăng các loại thuế, phí khác để đảm bảo nguồn thu từ mặt hàng này”, ông Long nói.

Trước đó, Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng khẳng định giá xăng tăng 30% trong thời gian ngắn vừa qua là hợp lý. Ông đưa ra dẫn chứng giá xăng dầu thế giới thời điểm ngày 21/5 giao dịch mức 60,72 USD/thùng, trong khi thời điểm thấp nhất chỉ 43,9 USD/thùng (tháng 2/2015). Tính ra giá xăng dầu thế giới đã tăng 38,3%, còn giá bán lẻ trong nước tăng 30%. Bộ trưởng Dũng nhận định rằng, số chênh lệch do điều chỉnh giảm thuế nhập khẩu lớn hơn số tăng thuế bảo vệ môi trường đối với mặt hàng này. Tuy nhiên, bên lề họp Quốc hội, Bộ trưởng Hoàng lại cung cấp thông tin rằng, thuế bảo vệ môi trường đã làm tăng giá xăng lên khoảng 162 đồng/lít.

Có lẽ cần phải nhắc lại một việc chứng minh về cách điều hành xăng dầu của Bộ Tài chính hồi đầu năm 2015. Khi thông tư tăng thuế xăng dầu chưa ráo mực buổi sáng, bộ này lại ban hành thông tư khác vào buổi chiều để thu hồi nhằm giữ nguyên mức thuế. Được biết, nguyên nhân là, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng chỉ đạo một đằng, cấp dưới làm một nẻo. Điều này gây ra sự bối rối cho các cơ quan quản lý liên quan. Do vậy, với lần tăng giá điện, giá xăng cấp tập trong bối cảnh hiện nay, dư luận đặt câu hỏi là điều dễ hiểu.

Mới đây, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh (Trưởng ban Chỉ đạo điều hành giá) đã chỉ đạo Bộ Công Thương phải tính toán thời điểm điều chỉnh giá hợp lý, chia làm nhiều đợt, tránh điều chỉnh dồn vào một đợt hoặc điều chỉnh đồng thời với các mặt hàng khác để hạn chế tác động đến tâm lý người tiêu dùng.