Cộng hòa Czech trước ngưỡng cửa của sự thay đổi toàn diện

Ngày 23/8, Tổng thống Cộng hòa Czech Milos Zeman ra thông báo cho biết, nước này sẽ tiến hành cuộc bầu cử trước thời hạn vào ngày 25-26/10 trong nỗ lực nhằm chấm dứt cuộc khủng hoảng chính trị kéo dài nhiều tháng qua.

Czech rơi vào khủng hoảng chính trị từ tháng 6/2013, khi cựu Thủ tướng Petr Necas từ chức sau khi một loạt trợ lý gần gũi và đồng minh chính trị của ông bị bắt giữ vì cáo buộc tham nhũng.

Phần lớn cử tri Czech hy vọng sẽ một sự thay đổi cho đất nước thông qua cuộc bầu cử lần này (Ảnh: Reuters)

Ông Necas quyết định từ bỏ quyền lực chỉ vài ngày sau khi cảnh sát Czech tiến hành cuộc đột kích quy mô lớn vào Văn phòng Thủ tướng và trụ sở Bộ quốc phòng, bắt giữ 8 người, trong đó có Chánh văn phòng Thủ tướng Jana Nagyova và cựu Chủ tịch nhóm nghị sỹ đảng Dân chủ Công dân cầm quyền, đều là những nhân vật thân cận của ông.

Tổng thống Zeman sau đó đã bổ nhiệm Chính phủ mới do ông Jirri Rusnok đứng đầu, song Chính phủ của ông Rusnok không vượt qua được cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm hồi đầu tháng 8/2013, khiến Quốc hội phải bỏ phiếu tự giải tán, mở đường cho cuộc bầu cử sớm.

Lợi thế tạm nghiêng về đảng Dân chủ Xã hội

Theo giới phân tích, Đảng Dân chủ Xã hội đối lập được dự kiến sẽ nổi lên là đảng lớn nhất sau cuộc bầu cử sớm trước thời hạn bảy tháng này. Nhiều khả năng Đảng Dân chủ Xã hội sẽ lãnh đạo một Chính phủ liên minh với sự ủng hộ của Đảng Cộng sản.

Chán nản với tình hình kinh tế suy thoái, nạn thất nghiệp, chương trình thắt lưng buộc bụng, cùng sự yếu kém của chính phủ do đảng trung hữu lãnh đạo, cử tri Czech đang dành sự ủng hộ các thành viên đảng Dân chủ Xã hội thuộc phe trung tả.

Theo các nhà phân tích, cuộc bầu cử sắp tới có khả năng sẽ dẫn đến sự thay đổi đáng kể trong thành phần Quốc hội hiện nay. Nhận định này hoàn toàn có cơ sở khi kết quả điều tra thăm dò dư luận cho thấy, đảng Dân chủ Xã hội (CSSD) cánh tả của ông Bohuslav Sobotka hiện đang dẫn đầu với tỷ lệ ủng hộ của cử tri đạt 27%.

Có vẻ như người dân Czech đã bị thuyết phục với cương lĩnh tranh cử của đảng này. Theo đó, đảng Dân chủ xã hội hứa sẽ giữ thâm hụt ngân sách dưới ngưỡng 3% GDP theo quy định của liên minh châu Âu, nhằm giữ cho thị trường ổn định theo lộ trình gia nhập khối các nước dùng đồng tiền chung euro vào năm 2020.

Đảng Dân chủ Xã hội cũng hứa hẹn sẽ tăng thuế với các ngành năng lượng, ngân hàng và những người thu nhập cao để tạo ra thêm 2 tỷ USD tiền thuế/năm. Bên cạnh đó, đảng này cũng hứa hẹn ngừng thu phí một số chương trình chăm sóc sức khỏe, đầu tư lớn vào cơ sở hạ tầng và loại bỏ những cải cách hưu trí không thông dụng.

Đảng Cộng sản (KSCM) giành được 16,7% số phiếu, đứng ở vị trí thứ 2. Trong khi đó, tỷ lệ ủng hộ dành cho đảng Dân chủ Công dân cầm quyền (ODS) đang có xu hướng giảm mạnh. Mặc dù có thể kiếm đủ số phiếu để tiếp tục có ghế trong Quốc hội nhưng nhiều khả năng ODS sẽ tụt xuống vị trí thứ tư hoặc thậm chí thấp hơn khi chỉ nhận được dưới 10% số phiếu.

Hiện tại, nhiều cử tri Czech đổ lỗi cho đảng này gây ra cuộc khủng hoảng chính trị hiện nay, đặc biệt là sau những vụ bê bối của cựu Thủ tướng Petr Necas khiến ông này phải từ chức. Nhiều người ủng hộ ODS trước đây đã chuyển sang đảng Bảo thủ TOP09 - đối tác chính của ODS trong Chính phủ liên hiệp vừa từ chức, đẩy tỷ lệ ủng hộ dành cho đảng này lên 13,1%.

Mặc dù qua các cuộc thăm dò dư luận, đảng Dân chủ Xã hội đang giành ưu thế nhưng theo nhà phân tích chính trị Jiri Pehe thuộc đại học New York ở Prague, với việc Tổng thống Milos Zeman vẫn còn đang nhận được sự ủng hộ của dư luận, “chắc chắn ông Zeman sẽ cố gắng để có nhân vật có mối quan hệ tương đối thân cận cho cương vị Thủ tướng. Tôi không dám chắc ông Sobotka có thể trở thành Thủ tướng”.

Hiện ông Zeman đang dành sự “ưu ái” nhiều hơn cho Phó Chủ tịch đảng Xã hội Dân chủ Michal Hasek, người luôn thể hiện lòng trung thành với ông Zeman. Ông Hasek chính là đối thủ của ông Sobotka trong cuộc chạy đua giành vị trí lãnh đạo CSSD.

Hiến pháp Czech quy định, Tổng thống Zeman có quyền bổ nhiệm Thủ tướng. Theo giới phân tích, ông Zeman có thể không phủ quyết hoàn toàn vị trí của ứng cử viên Sobotka, thay vào đó, ông có khả năng sử dụng các đồng minh khác trong đảng CSSD để làm suy yếu vị trí của ông Sobotka qua đó lựa chọn một người khác cho cương vị Thủ tướng.

Các quan chức giấu tên của CSSD cho hay, mọi trở ngại và mâu thuẫn cá nhân đã được gạt sang một bên để tập trung cho chiến dịch tranh cử của đảng này. Tuy nhiên, việc quyết định lựa chọn ai sẽ trở thành Thủ tướng có thể khiến ngọn lửa âm ỉ trong nội bộ CSSD có thể sẽ bùng cháy trở lại.

Đảng Cộng sản Czech sẽ trở lại?

Theo kết quả của các cuộc thăm dò dư luận thì cũng không có đảng nào đủ điều kiện quá bán để đứng ra tự thành lập Chính phủ. Nhiều dự đoán cho rằng, CSSD sẽ hợp tác với KSCM trong liên minh cầm quyền mới, đánh dấu sự trở lại mạnh mẽ của đảng Cộng sản trên chính trường Czech lần đầu tiên sau cuộc "cách mạng nhung" năm 1989.

Ông Bohuslav Sobotka hiện là ứng cử viên có nhiều triển vọng trở thành tân Thủ tướng CH Czech (Ảnh: Reuters)

Các chuyên gia phân tích cho rằng, sự ủng hộ của cử tri Czech dành cho đảng Cộng sản tăng là vì dường như đảng Cộng sản là đảng phái chính trị duy nhất ở Czech không bị hoen ố bởi những vụ bê bối tham nhũng trong suốt 25 năm qua.

Nhà báo Jindrich Sidlo, chuyên gia phân tích chính trị của nhật báo tài chính Hospodarske Noviny nói: “Ngay cả khi không tham gia vào một liên minh với CSSD, các thành viên của đảng Cộng sản vẫn có thể đảm nhiệm một số chức vụ chủ chốt trong các ủy ban của Quốc hội bao gồm cả chức vụ Chủ tịch Quốc hội, các chức vụ chủ chốt trong Bộ Ngoại giao hoặc Tòa án Tối cao…”.

Theo ông Sidlo, việc để đảng Cộng sản tham gia vào điều hành đất nước “có thể giúp tháo gỡ bế tắc chính trị hiện nay ở Czech”. Trên thực tế, kể từ sau cuộc “cách mạng nhung” năm 1989, tình hình chính trị của Cộng hòa Czech luôn ở trong tình trạng thiếu ổn định. Cụ thể, từ sau năm 1989 đến nay, chỉ có 2 Chính phủ thành công trong việc thực hiện nhiệm kỳ 4 năm của họ.

Nhân tố mới gây chú ý

Mặc dù không có nhiều cơ hội giành được chiến thắng trong cuộc bầu cử lần này nhưng đảng ANO của tỷ phú Andrej Babis là một trong những đảng phái giành được nhiều sự chú ý nhất của dư luận Czech. Hiện tỷ lệ ủng hộ đảng ANO thuộc phe trung hữu đang đứng ở vị trí thứ 3.

Thủ lĩnh đảng ANO, ông Babis, 59 tuổi, với khối tài sản ước tính khoảng 2 tỷ USD, hiện ông là người giàu thứ 2 ở Czech và đứng thứ 736 trong bảng xếp hạng những người giàu nhất hành tinh năm 2013 của tạp chí Forbes.

Là một chính trị gia thành công trên thương trường, khẩu hiệu tranh cử mà ông Babis đưa ra đó là “Vâng, chúng tôi sẽ giàu có”. Đây được cho là sự sáng tạo từ khẩu hiệu tranh cử nổi tiếng "Vâng, chúng tôi có thể" của thống Barack Obama.

Với cương lĩnh tranh cử của mình, ông Babis thuyết phục các cử tri bỏ phiếu cho mình vì một nền chính trị trong sạch hơn. Theo ông Babis, ông cảm thấy vô cùng xấu hổ khi giá trị của các chính trị gia ở Czech “bị xem nhẹ”, đó là kết quả của tình trạng tham nhũng trầm kha ở quốc gia này.

Một cuộc khảo sát do Viện thăm dò dư luận Gallup vừa thực hiện tuần qua cho thấy, có tới 94% người Czech được hỏi tin rằng, "tham nhũng lan tràn trong chính phủ".

Người dân Czech rõ ràng là không muốn kéo dài tình trạng trên, đặc biệt là trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang phải đối mặt với muôn vàn khó khăn như hiện nay. Theo ông Jan Hartl, giám đốc của cơ quan khảo sát STEM, các cuộc thăm dò cho thấy, có đến 1/3 số cử tri vẫn chưa có quyết định cuối cùng. Tuy nhiên ông Hartl nói rằng: “Phần lớn cử tri đang muốn tìm kiếm một sự thay đổi cho đất nước”.

Với nhiều cử tri Czech, cuộc bầu cử Quốc hội sắp tới là tia hy vọng cho đất nước sau 3 tháng khủng hoảng chính trị làm ảnh hưởng không nhỏ lộ trình cải cách. Người dân Czech cần một Chính phủ ổn định và làm việc hiểu quả để triển khai những chính sách ưu tiên, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo thêm công ăn việc làm, cải thiện đời sống, an sinh xã hội cho người dân./.