Tháng 4/1973, trên đất lửa Quảng Trị, chiến sự tạm dừng ở vùng ranh giới hai miền Nam - Bắc. Một buổi chiều yên tiếng súng trên chốt Long Quang, xã Triệu Trạch, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị, những người lính cách mạng trao đổi với lính Việt Nam Cộng hòa về một cuộc gặp mặt giữa hai bên. Sau đó, những người lính hai bên cùng đến giao lưu, bắt tay, chia nhau chén nước chè xanh, hút chung điếu thuốc lá và cùng trò chuyện cười đùa. Khoảnh khắc lịch sử đó được ghi lại qua những bức ảnh nổi tiếng như “Hai người lính”, “Tay bắt mặt mừng”…

Mới đây, tác giả và những nhân vật trong bức ảnh nổi tiếng đã có buổi gặp gỡ đầy cảm động tại đất lửa Quảng Trị.

Ông Chu Chí Thành, 74 tuổi, hiện sống tại Hà Nội, từng là phóng viên chiến trường của Thông tấn xã Việt Nam. Ông là người có mặt và ghi lại khoảnh khắc gặp gỡ của người lính hai bên chiến tuyến khi tiếng súng tạm yên vào tháng 4/1973. Những bức ảnh nổi tiếng “Hai người lính”, “Tay bắt mặt mừng”… luôn được ông Thành nâng niu, cất giữ.

Ông Thành kể lại, ngày ấy, ông nhận nhiệm vụ đến vùng ranh giới Long Quang, xã Triệu Trạch, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị để phản ánh tình hình thực thi Hiệp định Paris sau khi ký kết. Tại đây, ông may mắn chứng kiến và cảm nhận sâu sắc sự thay đổi sau Hiệp định ngừng bắn. Ông Thành đã đi nhiều nơi và chụp lại nhiều bức ảnh rất cảm động của người lính hai phía… Ông Thành luôn xem những tấm ảnh này như biểu tượng hòa hợp của dân tộc.

Ông Thành bảo rằng, dù là những người lính cách mạng hay người lính Việt Nam Cộng hòa, họ đều là người Việt Nam, cùng gọi nhau là đồng bào.

"Các bên phải hiểu thông lẫn nhau, phải lấy tinh thần dân tộc cao hơn hết, gạt bỏ những hận thù hoặc những nhận thức cực đoan, lệch lạc. Tôi chỉ nghĩ rằng trong điều kiện hòa bình mà chúng ta được hưởng, người lính hai phía lúc đó buông súng rồi. Không còn chiến tranh, không còn hận thù nữa thì họ là những người bạn. Họ là những người cùng gọi là đồng bào. Họ phải sống với nhau hòa bình, cùng nhau xây dựng", ông Thành chia sẻ. 

Người lính Việt Nam Cộng hòa trong bức ảnh “hai người lính” là ông Bùi Trọng Nghĩa, hiện sống tại phường Hiệp Thành, quận 12, TP. Hồ Chí Minh. Đầu năm nay, ông Chu Chí Thành và ông Bùi Trọng Nghĩa được Đài Phát thanh-Truyền hình tỉnh Quảng Trị mời về dự giao lưu nhân kỷ niệm 45 năm ký Hiệp định Paris. Vậy là ông Thành có dịp gặp lại nhân vật trong tấm ảnh mình chụp 45 năm về trước.

Ông Nghĩa kể, trước đây ông là người lính của Đại đội 1, Tiểu đội 6, Sư đoàn 9, Quân đội Việt Nam Cộng hòa. Ông Nghĩa sinh ra ở miền Nam nên không thể thoát khỏi việc đi lính. Khi có tin ngừng chiến giữa hai bên, hòa bình lập lại sau Hiệp định Paris, ai nấy đều vui mừng. Lúc đó, ông Nghĩa nghĩ rằng, đình chiến sẽ không phải đánh nhau, không còn chết chóc, ông sẽ được trở về quê hương sum vầy với vợ con.

Ông Nghĩa nhớ lại, khi nghe tin ngừng bắn, người lính cả hai bên chiến tuyến đã không ngại ngần bắt tay nhau như những người thân thiết. Ông Nghĩa và một người lính cách mạng khoác vai nhau rồi nhờ một anh nhà báo chụp cho một bức ảnh.

"Ai cũng mong hòa bình chứ không ai muốn chiến tranh. Khi ngưng chiến rồi thì hai bên đều rất mừng, thấy bộ đội cũng là những con người như mình, coi nhau như anh em. Lúc ấy mình rất vui, tôi nghĩ là mình sẽ được về Sài Gòn", ông Nghĩa nhớ lại cảm xúc khi ấy.

Ngoài bức ảnh “Hai người lính”, bức ảnh “Tay bắt mặt mừng” của ông Chu Chí Thành cũng thể hiện rõ chủ đề hòa hợp dân tộc. Nữ du kích bắt tay với người lính Việt Nam Cộng hòa trong tấm hình là bà Nguyễn Thị Chiến, năm nay 64 tuổi, ở xã Triệu Trạch, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Bà Chiến nhớ lại, ngày đó, bà nhận nhiệm vụ đến chốt Long Quang để vận động, thuyết phục những người lính Việt Nam Cộng hòa về với cách mạng. Bà và đồng đội đến bắt tay những người lính bên kia chiến tuyến, vận động họ rời bỏ quân ngũ, trở về với gia đình, vợ con. Ông Chu Chí Thành đã chụp lại khoảnh khắc bà Chiến vui vẻ bắt tay một người lính Việt Nam Cộng hòa. Người lính đó sau này bà mới biết là ông Bùi Trọng Nghĩa. Bà Nguyễn Thị Chiến cho biết, lúc đó bà làm công tác binh vận, thường xuyên sang gặp gỡ những người lính bên kia vận động họ về với cách mạng.

"Sau khi ngừng tiếng súng, tôi cùng đồng đội ra tiếp đón họ, bắt tay cùng họ để khuyên nhủ họ bỏ súng về với cách mạng. Họ cũng tâm sự với mình, nhất trí trở về với vợ con, trở về với gia đình đoàn tụ, không đi vào chiến trường miền Nam nữa. Nhiều người đồng ý muốn ra, nhiều người thì có vợ con ở trong đó rồi nên họ không nói gì mà chỉ im lặng", bà Chiến nhớ lại.

Đã 43 năm sau ngày đất nước thống nhất, nụ cười hòa hợp dân tộc qua những bức ảnh quý giá của nhà báo Chu Chí Thành luôn tỏa sáng về khát vọng hòa bình./.

Sau Hiệp định Paris: Tạm gác súng, đón xuân trong “ngôi nhà hòa hợp”

VOV.VN -Sứ mệnh của những “ngôi nhà hòa hợp” dựng lên giữa ranh giới 2 phía chỉ tồn tại trong 3 năm, từ Mùa xuân năm 1973 đến Mùa xuân năm 1975.