Nhạc sĩ Hồ Bắc với “Sài Gòn quật khởi”

Mở lại những cuốn sổ ghi chương trình còn  lưu giữ phần ca nhạc trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam (TNVN) trong tháng 3 và tháng 4 năm 1975, tôi thấy mật độ dày đặc các bài hát động viên cổ vũ quân và dân ta lúc đó. Từ “Giải phóng Miền Nam” (Huỳnh Minh Siêng), “Tiến về Sài Gòn” (Lưu Hữu Phước), ”Giờ Hành động” (Lưu Nguyễn,Long Hưng)… đến “Chào anh Giải Phóng Quân, chào mùa xuân đại thắng”(Hoàng Vân), “Lên đàng” (Lưu Hữu Phước, Huỳnh Văn Tiểng)…

Đặc biệt bài “Sài Gòn quật khởi” của nhạc sĩ Hồ Bắc, là một trong những ca khúc không chỉ chiếm nhiều nhất ở các chương trình ca nhạc mà các buổi phát thanh chuyên đề khác cũng đều sử dụng. Phòng Kỹ thuật đã phải in ra hơn hai chục băng để các biên tập viên tiện dùng đỡ phải chờ đợi. Nhờ vậy mà bài hát này đã lên tới 205 lượt sử dụng trong 2 tháng, một con số kỷ lục.

Nhạc sĩ Hồ Bắc. (Ảnh: TTVH)

“Rầm rập bước chân ta đi

Rung chuyển đường phố Sài Gòn

Khi con chim Én báo mùa xuân về

Tin vui chiến thắng bay từ quê nhà          

Sài Gòn ơi ta đang bước trên đường chiến thắng…”

Truyền thống của các ngày Nam Kỳ khởi nghĩa, Nam Bộ kháng chiến… rồi Tết Mậu Thân 1968 như tụ lại, như hiện lên, như dồn về trong “trận cuối cùng” này. Lời bài hát và giai điệu hành khúc hào hùng đã nói lên điều đó. Càng về cuối tháng tư  bài hát như hòa nhịp thêm bước chân rầm rập ấy từ nhiều cánh quân về với Sài Gòn góp phần giải phóng.

Tôi nhớ sau Tết Mậu Thân 1968 nhạc sĩ Hồ Bắc cho con trai (Hồ Nam) đem lá thư và bài hát “Sài Gòn quật khởi” đến Đài nhờ tôi đưa cho ông Phạm Tuân là Trưởng ban Văn nghệ. Ông Tuân xem và bảo tôi đưa lại cho ông Phạm Tuyên để dàn dựng thu thanh ngay cho kịp thời.

Giữa năm sau (1969) trong buổi nói chuyện với anh chị em văn nghệ của Đài, nhà thơ Cù Huy Cận (lúc đó là Thứ trưởng Bộ Văn Hóa sau khi đưa Đoàn Văn Công của ta đi thăm một số nước về) cho biết tốp nữ hát bài “Sài Gòn quật khởi” rất thành công, rồi ông đọc cho chúng tôi nghe bài thơ “Tốp nữ hát Sài Gòn quật khởi” trong đó có đoạn :

”Đi khắp đông tây cô hát vang

Bài ca quật khởi của Sài Gòn

Miền Nam nổi dậy ngày liên tục

Thế giới mời cô điệp giọng vàng…”

Là chàng trai tuổi Canh Ngọ (1930) của Trường Hàn Thuyên nổi tiếng hát hay đàn ngọt, quê ở làng Phù Lưu, xã Tân Hồng, Tiên Sơn, Bắc Ninh (nay là Phường Đông Ngàn, thị xã Từ Sơn, Bắc Ninh) Hồ Bắc đã sớm giác ngộ Cách mạng.

Nhạc sĩ Hồ Bắc thời trẻ.

Ông hoạt động ở tỉnh bộ Việt Minh Bắc Giang rồi Vĩnh Yên. Từng làm việc ở Phòng chính trị Quân Khu Việt Bắc. Kể từ khi về Đoàn văn công 316 ông đã trở thành một nghệ sĩ chiến sĩ thực thụ gắn liền với những sáng tác rất nổi tiếng như: Gặt nhanh tay, Bên kia sông Đuống (thơ Hoàng Cầm), Làng tôi… với những giai điệu tha thiết dịu dàng.

“Làng tôi sau lũy tre mờ xa

Tình quê yêu thương những nếp nhà

Làng tôi yên ấm bao ngày qua

Những chiều đàn em vui hòa ca…”

Nhạc sĩ Hồ Bắc điềm đạm ít nói, làm việc rất cần cù. Chỉ tính riêng chương trình “Giới thiệu tiết mục mới thu thanh” do ông phụ trách,có nhiều sáng tạo.

Ông khéo kết hợp nghiệp vụ phát thanh bằng những phỏng vấn các tác giả rất sinh động. Nhiều chương trình viết về các nhạc sĩ như Lưu Hữu Phước, Đỗ Nhuận, Huy Du, Nguyễn Đình Tấn… đều được “làm mẫu” cho các lớp học nghiệp vụ của Đài.

Thời gian này tôi làm Phó phòng Chương trình, phụ trách phần Ca nhạc mới và Dân ca. Được đọc các chương trình của ông, tôi cũng học được nhiều điều bổ ích từ một người anh có tầm cao về kiến thức.

"Sài Gòn quật khởi" tái hiện những năm tháng hào hùng.

34 năm nhạc sĩ Hồ Bắc công tác ở Đài TNVN (1956 – 1990) đã đưa ông lên hàng những nhạc sĩ nổi tiếng của đất nước, với những ca khúc hay như: Bến cảng quê hương tôi, Giữ biển trời Xô Viết Nghệ An, Anh chiến sĩ Thông tin trên đảo, Trên đường Hà Nội, Hát dưới cây đào Tô Hiệu...

Đặc biệt là hợp xướng “Ca ngợi Tổ quốc” đã luôn có mặt trong các chương trình biểu diễn từ trước đến nay, ông viết đã lâu nhưng vẫn còn trẻ mãi với những người yêu âm nhạc. Hồ Bắc xứng đáng là một trong những  nhạc sĩ đã nhận được Giải Thưởng Nhà Nước đợt đầu tiên.

Dù thời gian đã lùi xa mấy chục năm,những ngày này bên tai tôi như vẫn văng vẳng hành khúc “Sài Gòn quật khởi”, vẫn nguyên vẹn một không khí hào hùng hướng tới ngày toàn thắng của dân tộc mà ký ức còn lưu dấu./.