Luật Dân sự 2005 bộc lộ nhiều hạn chế

Hôm nay (22/6), tại Hà Nội, Bộ Tư pháp tổ chức Hội nghị Tổng kết thi hành Bộ luật dân sự năm 2005. Đồng chí Nguyễn Xuân Phúc, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ tham dự và phát biểu chỉ đạo tại hội nghị. Cùng dự có đại diện lãnh đạo các bộ, ban, ngành, đoàn thể Trung ương. 

Bộ luật dân sự năm 2005 được Quốc hội thông qua ngày 14/6/2005 (có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2006) là văn bản pháp luật quan trọng trong hệ thống pháp luật và đời sống xã hội, liên quan đến tất cả các chủ thể và giao dịch diễn ra hàng ngày. Qua thực tiễn 8 năm thi hành, Bộ luật Dân sự năm 2005 đã định ra những chuẩn mực pháp lý cho các chủ thể trong các quan hệ dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động; bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng; bảo đảm sự bình đẳng và an toàn pháp lý trong các giao dịch dân sự, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước... Đồng thời, khắc phục được những mâu thuẫn, chồng chéo của hệ thống pháp luật về tài sản, nghĩa vụ và hợp đồng; bước đầu tạo cơ sở cho sự thống nhất, đồng bộ và trở thành nền tảng pháp lý của hệ thống pháp luật dân sự.

Dự thảo Báo cáo tổng kết tình hình thi hành Bộ Luật Dân sự năm 2005 của Bộ Tư pháp cho thấy, một trong những thành tựu quan trọng là tỷ lệ các vụ việc dân sự được thi hành án đã tăng mạnh qua các năm, từ 63% (năm 2004) lên 68% (năm 2005) và 77% (năm 2008). Giai đoạn 2009 – 2012, với sự ra đời của Luật Thi hành án dân sự năm 2008, công tác thi hành án dân sự tiếp tục chuyển biến mạnh mẽ, với số việc đã giải quyết xong trên tổng số việc có điều kiện thi hành chiếm tỷ lệ trung bình hàng năm 82%; đặc biệt năm 2011 đạt 87% và năm 2012 đạt 89%.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, qua 8 năm thực tiễn thi hành, Bộ luật dân sự 2005 đã bộc lộ những bất cập, hạn chế cần sớm được khắc phục.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đinh Trung Tụng cho biết: “Bộ luật dân sự và hệ thống văn bản pháp luật trong hệ thống luật tư còn chưa thể hiện đầy đủ các yêu cầu đối với hệ thống pháp luật của nhà nước pháp quyền về tính ổn định, tính khái quát, tính hệ thống, tính dự báo và tính minh bạch. Thứ 2, bộ luật dân sự chưa phát huy được vai trò là nền tảng pháp lý, là luật chung của những văn bản điều chỉnh các lĩnh vực cụ thể về dân sự, thương mại, lao động, hôn nhân gia đình. Thứ 3, nội dung của 2 chế định được coi là nòng cốt của Bộ luật dân sự đó là tài sản và quyền sở hữu; nghĩa vụ dân sự và hợp đồng vẫn chưa thể hiện rõ luận điểm mang tính hệ thống xuyên suốt.”

Phát biểu chỉ đạo hội nghị, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh: Bộ luật Dân sự có vị trí đặc biệt quan trọng, chi phối tới nhiều đạo luật khác trong hệ thống pháp luật tư, tác động tới các giao lưu dân sự trong xã hội.

Thay mặt Đảng và Nhà nước, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc biểu dương và đánh giá cao những cố gắng, nỗ lực của ngành Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân; các bộ, ngành và các địa phương, đặc biệt là Bộ Tư pháp và các cơ quan tư pháp ở địa phương trong việc thực hiện lĩnh vực công tác quan trọng này...

Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng thẳng thắn nhìn nhận, qua quá trình thi hành, Bộ luật Dân sự 2005 đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập, ảnh hướng không nhỏ đến hiệu quả của Bộ luật Dân sự nói riêng và pháp luật dân sự nói chung. Phó Thủ tướng đề nghị cần đánh giá toàn diện, sâu sắc những kết quả và hạn chế của Bộ luật Dân sự cũng như xác định rõ nguyên nhân của những hạn chế; làm rõ những bất cập phát sinh từ chính các nguyên tắc, các quy định trong Bộ luật Dân sự, các văn bản hướng dẫn thi hành cũng như chỉ ra những khó khăn trong quá trình thực thi.

Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu rõ: “Cần xác định rõ mục tiêu, quan điểm và những định hướng lớn sửa đổi bộ luật dân sự 2005. Trong lần sửa đổi này, Bộ luật dân sự cần thể hiện được 2 quan điểm quan trọng, đó là phải thực sự trở thành nền tảng pháp lý của hệ thống pháp luật, điều chỉnh các quan hệ các chủ thể bình đẳng, tự thỏa thuận, tự định đoạt và tự chịu trách nhiệm. Thứ 2 là phải thực sự trở thành bộ luật của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Chú trọng việc kế thừa, phát huy các quy định có tính truyền thống mang bản sắc riêng và hợp lý của pháp luật dân sự Việt Nam, tham khảo xây dựng bộ luật dân sự của các nước trên thế giới, bảo đảm cho Bộ luật Dân sự (sửa đổi) đáp ứng yêu cầu thực tiễn của đất nước, đồng thời mang hơi thở của cuộc sống, của thời đại trong bối cảnh đất nước đang hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.”

Tại Hội nghị, các đại biểu đến từ các bộ, ngành, địa phương, tổ chức có liên quan đã thảo luận làm rõ những bất cập, hạn chế trong thi hành Bộ luật Dân sự năm 2005; mục tiêu, quan điểm và những định hướng lớn trong sửa đổi, bổ sung bộ luật./.