Nghệ sĩ Xiếc: Lương “bèo” nuôi niềm đam mê

Mồ hôi chảy thành dòng trên khuôn mặt của Dương Thị Quyên (diễn viên Liên đoàn Xiếc VN) khi tập tiết mục con lăn. Mấy tháng nay, ngày nào Quyên cũng dành 3-4 tiếng luyện tập tiết mục này. 24 tuổi đời, nhưng cô gái nhỏ nhắn này đã có tới 12 tuổi nghề.

"Xiếc bao giờ cũng đi đôi với nguy hiểm. Trong thời gian tập luyện, chúng em cũng đã gặp vài tai nạn, nhưng đã yêu nghề thì phải theo nghề. Chúng em ở đây yêu nghề là chính" - Quyên nói.

Dương Thị Quyên trong một buổi tập

Cạnh đó, diễn viên Trần Hồng Hào đang kiên trì luyện tập tiết mục đập bóng. 3 năm qua, ngày nào cũng dành 4 tiếng luyện tập, mà vẫn chưa thành công nên Hào vẫn chưa được biểu diễn. Nhưng Hào không nản, bởi vì "đam mê, mình thích thì luyện tập thôi".

Xiếc rất khó tuyển chọn diễn viên bởi ngoài sự yêu thích còn là tài năng và niềm đam mê tột đỉnh với nghề. Quá trình tuyển chọn diễn viên xiếc có những quy tắc riêng, trong đó không thể thiếu ba yếu tố: hình thể, phản xạ và sắc vóc.

Các diễn viên mất ít nhất từ 3 - 6 tháng luyện tập, mới có thể biểu diễn được một số tiết mục, nhưng để trình diễn thuần thục, vươn đến những tiết mục có kỹ thuật mang tầm quốc tế nhiều khi phải mất từ 3 đến 5 năm trở lên. Trong xiếc, không có tiết mục khó nhất mà chỉ có tiết mục hay nhất, tiết mục được khán giả thích nhất.

Nặng nhọc và nguy hiểm, nhưng chế độ đãi ngộ cho nghề Xiếc lại quá bèo bọt. Hiện nay thu nhập của những diễn viên xiếc chỉ ở mức đủ sống. NSND Vũ Ngoạn Hợp - Giám đốc Liên đoàn Xiếc VN trăn trở: "Diễn viên Xiếc của chúng tôi học 5 năm trong trường, cũng có khi phải tập 3 năm nữa mới diễn được. Nhưng lương thì chỉ được hưởng theo lương diễn viên bậc 3, đó là điều thiệt thòi. Nghệ sĩ chúng tôi có người làm hết bậc lương 23 năm sau vẫn ở bậc lương trung cấp, cộng thêm mỗi năm thêm 1% lương. Trong khi đó, chúng tôi không tự thi không chuyển ngạch được"...

Nghệ sĩ Xiếc phải đối mặt với nhiều nguy hiểm

Nghệ sĩ Nguyễn Văn Dũng - Trưởng Đoàn Xiếc 1 (Liên đoàn Xiếc VN) cho biết, ông đã có 40 năm trong nghề, nhưng tổng thu nhập cũng chỉ khoảng 5 triệu đồng. Mức lương “kịch trần” của những người mấy chục năm trong nghề vỏn vẹn có thế thì với những diễn mới vào nghề thì thu nhập chỉ khoảng 3 - 4 triệu đồng, bằng lương của một công nhân bình thường...

"Chúng tôi ở Hà Nội không nói làm gì, các em ở xa, chế độ bây giờ thì không thể khuyến khích. Nhiều lúc là quản lý mắng mỏ các em, nhưng nghĩ lại thấy băn khoăn, bởi "có thực với vực được đạo". Khoảng 30% các em bỏ nghề vì họ còn phải lựa chọn. Chúng tôi đề đạt nhiều, nhưng lương bổng thấp. Trong cơ chế thị trường, chúng tôi không khai thác được biểu diễn thì anh em càng khó khăn hơn" - ông Dũng trăn trở.

Thu nhập đã thấp hơn so với các ngành nghề khác, các nghệ sĩ xiếc còn thiệt thòi khi chẳng may bị tai nạn trong lúc tập luyện hoặc biểu diễn vì chế độ bảo hiểm chỉ 60.000 đồng/năm, chẳng đủ để điều trị cho những ca tai nạn nặng.

"Thể thao thành tích cao trong những năm gần đây có nhiều chính sách đổi mới. Nghệ thuật Xiếc gần giống như vậy, cũng mang lại vinh quang về cho đất nước bằng nhiều cách, nhưng mấy chục năm nay vẫn không thay đổi thang bâc lương, như vậy quá vô lý. Với một nghề đào tạo thì lâu, tuổi thọ nghề nghiệp ngắn, mà các chế độ chính sách không có đặc thù riêng, tôi thấy rất bất cập" - NSND Vũ Ngoạn Hợp bức xúc.

Có nghệ sĩ Xiếc đã nói vui rằng, với nghề Xiếc, danh tiếng không thể tạo nên từ nghệ thuật "lăng xê". Nếu không có tài năng thực sự, không nỗ lực, không đổ mồ hôi, nước mắt, không đối mặt với nguy hiểm, không thể nổi tiếng. Mà đã là nghiệp, là niềm đam mê, thì dù gian nan đến mấy, diễn viên Xiếc vẫn sẵn sàng chấp nhận để cống hiến, để được thăng hoa trên sân khấu.

"Nếu so sánh bỏ sức ra thế này để được hưởng như thế kia thì chẳng ai làm xiếc cả. Chúng tôi làm được điều mà người khác không làm được thì chúng tôi mê lắm. Một tiếng vỗ của khán giả thì hơn nhiều liều thuốc bổ. Được khán giả ghi nhận, được đồng nghiệp ghi nhận, đó là điều mà nghệ sĩ Xiếc mong muốn" - NSND Vũ Ngoạn Hợp nói.

Với các nghệ sĩ xiếc, mọi vinh quang đều được đánh đổi bằng mồ hôi, nước mắt, thậm chí cả mạng sống. Vì tình yêu với nghề, họ vẫn tiếp tục theo đuổi, hy sinh và cống hiến. "Đó là đam mê, yêu nghề. Em có bị tai nạn như thế này hay như thế nữa, nếu có thể đứng dậy được thì em vẫn tiếp tục làm nghề" - Ngồi trên xe lăn, nghệ sĩ Ngô Thị Tuyết Hoàn nói với chúng tôi như vậy về niềm ước mơ của chị./.