Mô hình đại học trọng điểm: Hẹp cửa với hệ thống ngoài công lập

Triển khai từ năm 2001, đến nay, mô hình đại học trọng điểm tại nước ta đã đạt được những kết quả đáng khích lệ khi từng bước tiếp cận chuẩn mực chất lượng đào tạo khu vực và quốc tế. Tuy nhiên, đây vẫn là “sân chơi” độc quyền của các trường đại học công lập với nhiều chính sách hỗ trợ từ phía Nhà nước. Trong khi đó, không ít trường đại học tư muốn đi theo mô hình trọng điểm vẫn loay hoay chưa biết làm sao.

Với những đặc trưng vượt trội như: nguồn tài lực, vật lực lớn, mức độ tự chủ và chịu trách nhiệm cao, mức độ quốc tế hóa và hội nhập quốc tế cải thiện rõ rệt… mô hình trường đại học trọng điểm đã thực sự trở thành hình mẫu mà cơ sở giáo dục đại học nào cũng muốn hướng tới. Thế nhưng hiện nay, tại Việt Nam, các trường chỉ mới tiếp cận mô hình tiên tiến này ở góc độ ưu tiên từ ngân sách Nhà nước và những cơ chế tự chủ để phấn đấu đạt các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế. Do vậy, tính đến thời điểm hiện tại, 21 cơ sở giáo dục đại học ở nước ta được chọn để phát triển theo mô hình trọng điểm đều là các trường công lập.

Thư viện trường ĐH Nguyễn Tất Thành (ảnh: phunuonline)

Theo Tiến sĩ Vũ Ngọc Hoàng, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương, đã đến lúc cần mở rộng sân chơi cho hệ thống đại học ngoài công lập để tạo môi trường giáo dục bình đẳng hơn vì suy cho cùng, điều mà mô hình đại học trọng điểm hướng đến không gì khác ngoài đảm bảo chất lượng đào tạo.

“Hỗ trợ đầu tư là hỗ trợ cho các chương trình chất lượng, trường nào đủ điều kiện thì nhận được hỗ trợ. Trường đủ điều kiện đó có thể là trường công lập hoặc ngoài công lập. Theo tôi, nếu làm được như vậy sẽ rất hiệu quả” - Tiến sĩ Vũ Ngọc Hoàng nhấn mạnh.

Hiện tại, không ít trường đại học ngoài công lập ở nước ta đã hội đủ những yêu cầu mà mô hình đại học trọng điểm cần, nhưng vẫn chưa thể tự tin bước vào sân chơi lớn vì còn lắm trở ngại, thử thách.

Bà Phạm Thị Ly, Giám đốc Chương trình nghiên cứu của Viện Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia TP HCM cho hay, có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng này. Đó là những bất cập trong chính sách khiến các trường đại học ngoài công lập không phát huy hết khả năng của mình. Bên cạnh đó, sự ràng buộc quá chặt chẽ của nhiều cơ chế cũng như cái nhìn chưa thật sự khách quan từ phía xã hội đang thu hẹp không gian phát triển của nhiều trường đại học ngoài công lập. Thế nhưng, nguồn lực tài chính mới là bài toán khó mà không phải trường nào cũng đáp ứng được.

Bà Phạm Thị Ly bày tỏ: “Để có thể xây dựng mô hình đại học trọng điểm ngoài công lập, điều kiện tiên quyết là nguồn lực. Trọng điểm trong khu vực tư là một sự cam kết giữa nhà trường và nhà nước. Nhà trường phải cam kết cung cấp đủ một nguồn lực tài chính bằng các nguồn xã hội hóa. Nếu không có nguồn lực tài chính đó, chúng ta không thể nào tạo ra được sự khác biệt”.

Là trường đại học ngoài công lập đầu tiên tại Việt Nam định hướng phát triển theo mô hình đại học trọng điểm, trường Đại học Nguyễn Tất Thành nhận được sự hỗ trợ rất lớn từ chính quyền TP HCM thông qua việc cấp đất xây dựng cơ sở vật chất và hỗ trợ vay kích cầu với số vốn hơn 408 tỷ đồng.

Tiến sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, Hiệu trưởng Trường Đại học Nguyễn Tất Thành khẳng định: “Chúng tôi đang phấn đấu để làm sao được đưa vào danh mục các trường đại học trọng điểm. Nếu Nhà nước khó khăn, chúng tôi sẽ sử dụng chủ trương của mô hình đại học trọng điểm để huy động nguồn vốn trong xã hội, không sử dụng ngân sách Nhà nước nhưng vẫn đạt mục tiêu của trường trọng điểm. Chúng tôi sẽ hội nhập quốc tế bằng cách quốc tế hóa, thực hiện chuẩn về chương trình đào tạo, chuẩn về đội ngũ giảng viên, chuẩn về cơ sở vật chất, chuẩn về phong thí nghiệm và môi trường sư phạm”.

Trên cơ sở huy động nguồn lực xã hội hóa, Đại học Nguyễn Tất Thành đã vạch ra một lộ trình phát triển với nhóm tiêu chí cụ thể để đến năm 2020 sẽ đạt chuẩn quốc gia và đạt chuẩn quốc tế từ sau năm 2025. Kế hoạch là vậy, thế nhưng, hiện đơn vị này vẫn đang đợi quyết định từ các cơ quan có thẩm quyền vì sự đổi mới chưa có tiền lệ này.

Nếu được phê duyệt lộ trình phát triển theo mô hình đại học trọng điểm, trường Đại học Nguyễn Tất Thành nói riêng và các trường đại học ngoài công lập nói chung cần phát huy thế mạnh trong chính sách xã hội hóa giáo dục, cam kết xây dựng được một cơ chế quản trị nội bộ ổn định và tiên tiến. Chỉ có như vậy mới lấy lại được lòng tin trong dư luận khi mà thời gian vừa qua có quá nhiều vụ lùm xùm trong nội bộ hệ thống trường đại học ngoài công lập./.