Kpan - Chiếc ghế quyền lực của người Ê đê

VOV.VN - Khi cùng ngồi trên ghế Kpan, mọi hận thù, khoảng cách về giai cấp địa vị sẽ được xóa đi, chỉ có tình cảm chân thành đọng lại.

Kpan là tên gọi một loại ghế dài của người Ê đê làm bằng thân cây gỗ, được đặt trong nhà dài, thường dùng làm chỗ ngồi của đội cồng chiêng trống trong các dịp lễ hội, các lễ cúng quan trọng. 

Người Ê Đê coi Kpan là chiếc ghế quyền lực, vì chỉ người giàu có ngôi nhà rất dài mới sở hữu được ghế Kpan. Và khi cùng ngồi trên ghế Kpan, mọi hận thù, khoảng cách về giai cấp địa vị sẽ được xóa đi, chỉ có tình cảm chân thành đọng lại. Do vậy, rước ghế K’pan là một nghi lễ không thể thiếu để đảm bảo sự linh thiêng của Kpan. 

Kpan là chiếc ghế độc lập được đẽo từ nguyên một cây gỗ, dài từ 5m đến 15m, rộng khoảng 70-90cm, với độ dày chừng 8cm, hơi cong ở hai đầu tạo dáng vẻ vừa mềm mại vừa vững chắc mạnh mẽ. Làm được Kpan, đòi hỏi sức mạnh tập thể rất lớn, làm trong 7 ngày, 11 ngày hoặc 13 ngày.

Ghế Kpan của người Ê đê - Ảnh: KT

Chủ nhà không chỉ phải lo đủ trâu, lợn, gà, rượu, gạo phục vụ cho bà con trong những ngày làm Kpan, mà theo tục lệ còn phải là người đã tổ chức được các lễ hiến sinh, cầu sức khỏe, có nhiều cuộc khoản đãi cộng đồng và có một số lượng chiêng ché lớn.

Già làng Aê Hao, ở buôn Tu, xã Ea Tul, huyện Cư Mgar, tỉnh Dak Lak, cho biết, việc tìm và chặt cây làm ghế phải được bàn định trước với gia đình bên vợ. Sau đó, đẽo một mảnh vỏ cây nhỏ mang về cúng thần, xin được chặt cây. Sáng sớm ngày đẹp trời mới đi chặt cây. Khi đi, buôn phải không có đám tang mới tốt.

Già làng Àê Hào cho biết: "Trước  khi chặt cây để làm kpan thì 3 năm, 3 nữ thanh niên trong buôn sẽ múa quanh cây. Những chàng trai cô gái này sẽ mặc trang phục truyền thống, cô gái mặc váy thêu hoa văn, chàng trai mặc khố. Sau đó thầy cúng sẽ cúng rồi chặt cây. Như vậy thì làm Kpan đẹp hơn, Kpan không bị rạn, hay vỡ."

Thầy cúng là người sẽ chặt nhát rìu đầu tiên vào cây. Tiếp đó, 7 người đã được lựa chọn sẽ cầm rìu phát 3 lần. Sau đó những người dân trong buôn mới được giúp chặt cây. Khi cây được chặt sạch cành lá, chủ nhà và thầy cúng đi lên thân cây 7 lần để đuổi tà ma. 7 người đã được chọn sẽ là những người thợ chính dùng rìu đẽo cây thành chiếc Kpan có hình chiếc thuyền với những đường nét khỏe khoắn.  

Và khi chiếc Kpan được hoàn thành, lễ rước Kpan sẽ tổ chức giống như nghi thức đón một thành viên mới gia nhập vào gia đình. Theo già làng Aê Vui, ở buôn Puôr, xã Hoà Đông, huyện Krông Pach, tỉnh Dak Lak, với người Êđê, Kpan cũng như con người, cũng có linh hồn nên khi dọn về nhà mới cần phải có chăn màn, quần áo…

Khi chuẩn bị cho lễ rước Kpan, gia chủ sẽ chuẩn bị rất nhiều thứ. Những người nữ chuẩn bị chăn, váy áo thổ cẩm, người nam chuẩn bị khố, áo để phủ lên Kpan, đón thành viên mới vào gia đình. Rươụ cần đã được ủ khoảng 3-5 năm.

Bắt đầu lễ rước, những người anh em họ hàng của chủ nhà sẽ đứng thành hai hàng dọc vỗ tay vui mừng đón Kpan về nhà.  Khi đầu Kpan chạm đến chân cầu thang, thầy cúng sẽ bước ra với cây giáo trên tay, làm nghi thức cắm cây giáo lên đầu Kpan. Việc làm này có ý nghĩa giúp xua đuổi tà ma, đuổi các thần ác ra khỏi chiếc Kpan để không hại chủ nhà.  

Ở trong nhà, Kpan được đặt vào gian khách, dọc theo bức vách phía Tây nhà. Lúc này không ai được ngồi lên Kpan. Những người tấu cồng chiêng cũng không  được ngồi. Thấy cúng sẽ dắt tay chủ nhà leo lên, leo xuống trên Kpan 3 lần. Đây là biểu hiện của sự thuần hóa: từ nay chủ nhà sẽ là chủ nhân mới của Kpan. Sau đó những người khác mới được ngồi lên Kpan. Cùng lúc đó, tiếng chiêng nổi lên, thầy cúng làm lễ khấn báo thần linh rằng Kpan đã có chủ.

Khi đã kết thúc phần cúng cho Kpan, chủ nhà sẽ làm thịt một con gà trắng, ché rượu cần để cúng cảm tạ thần cây đã trồng, chăm sóc cây lớn lên, cho phép gia chủ được sử dụng thân gỗ tốt. Khi thầy cúng khấn xong, cũng là lúc các mâm cỗ và những ché rượu cần đã được dọn sẵn. Thầy cúng mời vợ chồng chủ nhà uống rượu khai ché, mời bà con buôn làng cùng chung vui. Khi ra về, mọi người còn được nhận một gói lá nhỏ đựng thịt trâu.  Xong buổi lễ, chủ nhà sẽ nghỉ 2 ngày không đi làm rẫy.

Theo quan niệm của người Ê Đê, ghế Kpan là chiếc ghế tổ tiên, là biểu tượng của tình bằng hữu. Khi ngồi trên ghế Kpan, bao hận thù, bao khoảng cách về giai cấp địa vị sẽ được xóa đi, chỉ có tình cảm chân thành đọng lại./.

Mời quý độc giả theo dõi VOV.VN trên

Tin liên quan

9 cây cầu có thiết kế ấn tượng nhất thế giới
9 cây cầu có thiết kế ấn tượng nhất thế giới

VOV.VN - Những cây cầu này gây ấn tượng bởi kiến trúc vô cùng độc đáo và mục đích sử dụng của nó.  

9 cây cầu có thiết kế ấn tượng nhất thế giới

9 cây cầu có thiết kế ấn tượng nhất thế giới

VOV.VN - Những cây cầu này gây ấn tượng bởi kiến trúc vô cùng độc đáo và mục đích sử dụng của nó.  

Những “bẫy”du lịch nên tránh khi đến Châu Âu
Những “bẫy”du lịch nên tránh khi đến Châu Âu

VOV.VN -Bạn cần thông minh trong việc lựa chọn điểm đến khi đi du lịch để không lãng phí thời gian, tiền bạc hay đổi lại những trải nghiệm không đáng có.

Những “bẫy”du lịch nên tránh khi đến Châu Âu

Những “bẫy”du lịch nên tránh khi đến Châu Âu

VOV.VN -Bạn cần thông minh trong việc lựa chọn điểm đến khi đi du lịch để không lãng phí thời gian, tiền bạc hay đổi lại những trải nghiệm không đáng có.

9 sân bay có kiến trúc đẹp nhất thế giới
9 sân bay có kiến trúc đẹp nhất thế giới

VOV.VN -Mỗi sân bay một vẻ nhưng chúng đều được đánh giá là có ý tưởng kiến trúc táo bạo và độc đáo.

9 sân bay có kiến trúc đẹp nhất thế giới

9 sân bay có kiến trúc đẹp nhất thế giới

VOV.VN -Mỗi sân bay một vẻ nhưng chúng đều được đánh giá là có ý tưởng kiến trúc táo bạo và độc đáo.

Dạo quanh chợ nổi bốn miền ở Pattaya, Thái Lan
Dạo quanh chợ nổi bốn miền ở Pattaya, Thái Lan

VOV.VN - Tới Pattaya, du khách hãy ghé thăm chợ nổi Bốn Miền, một điểm đến không thể bỏ qua, để khám phá nét văn hóa, cuộc sống và phong cách của người Thái.

Dạo quanh chợ nổi bốn miền ở Pattaya, Thái Lan

Dạo quanh chợ nổi bốn miền ở Pattaya, Thái Lan

VOV.VN - Tới Pattaya, du khách hãy ghé thăm chợ nổi Bốn Miền, một điểm đến không thể bỏ qua, để khám phá nét văn hóa, cuộc sống và phong cách của người Thái.

Kinh nghiệm hành khách cần biết khi đi máy bay
Kinh nghiệm hành khách cần biết khi đi máy bay

VOV.VN - Việc đi lại bằng đường hàng không đang ngày càng phổ biến, làm thế nào để bay một cách hiệu quả và tiết kiệm thì chắc chắn là không phải ai cũng biết.

Kinh nghiệm hành khách cần biết khi đi máy bay

Kinh nghiệm hành khách cần biết khi đi máy bay

VOV.VN - Việc đi lại bằng đường hàng không đang ngày càng phổ biến, làm thế nào để bay một cách hiệu quả và tiết kiệm thì chắc chắn là không phải ai cũng biết.