Kinh tế suy giảm do dịch bệnh, ngân hàng siết “room” tín dụng trong giai đoạn đầu năm 2023, người tiêu dùng Việt Nam khó khăn hơn khi phải chi trả khoản tiền lớn cho những hàng hóa có giá trị cao như ô tô. Điều này khiến doanh số xe giảm mạnh nhất trong nhiều năm trở lại đây.
Theo báo cáo từ Hiệp hội các Nhà sản xuất Ô tô Việt Nam (VAMA) doanh số bán hàng của toàn thị trường chỉ đạt 27.953 chiếc trong tháng 11/2023, giảm 23% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, xe lắp ráp trong nước bán được 18.092 xe, tăng 10% so với tháng trước và xe nhập khẩu nguyên chiếc là 9.861 xe, tăng 10% so với tháng trước.
Trong 11 tháng của năm 2023, tổng doanh số của toàn thị trường đạt 263.249 chiếc, giảm 29% so với cùng kỳ năm 2022. Trong đó, xe du lịch giảm 31%, xe thương mại giảm 16% và xe chuyên dụng giảm 57%. Bên cạnh đó, doanh số bán hàng của xe lắp ráp trong nước giảm 25% trong khi xe nhập khẩu giảm 34% so với cùng kỳ năm ngoái.
Dẫn đầu về doanh số trong năm 2023 là Hyundai với tổng cộng chỉ 56.606 xe bán ra, bằng khoảng 2/3 so với cùng kỳ năm ngoái; Toyota tụt xuống vị trí thứ hai với doanh số chỉ 48.364 xe (tính đến hết tháng 11/2023). Hầu hết các thương hiệu đều bị sụt giảm về doanh số so với cùng kỳ năm ngoái, duy nhất có Ford tăng trưởng với 33.468 xe bán ra nhờ hiệu quả kinh doanh từ những mẫu xe chiến lược như: Territory, Ranger thế hệ mới và Everest thế hệ mới.
Dịp cuối năm đã có những mức tăng trưởng nhẹ doanh số trở lại từ hầu hết các thương hiệu do nhiều mẫu xe mới được giới thiệu, cạnh tranh ở nhiều phân khúc khác nhau. Điển hình như SUV đô thị hay MPV, mang lại những kỳ vọng doanh số có khả năng tăng mạnh trở lại trong năm tới.
Doanh số xe giảm mạnh khiến các nhà sản xuất, nhà phân phối cũng như đại lý kinh doanh phải thực hiện các chiến dịch ưu đãi liên tục, áp dụng từ giai đoạn quý II đến hết năm. Hầu hết những khuyến mại có giá trị cao lên tới hàng trăm triệu đồng trong năm 2023 đều đến từ các mẫu ô tô được sản xuất từ năm 2022 (VIN 2022) còn tồn kho cần thanh lý nhanh.
Thậm chí, đến thời điểm cuối tháng 12 này, nhiều đại lý vẫn đang áp dụng ưu đãi mạnh cho các mẫu xe để dọn kho đón đợt xe mới cho năm 2024. Điển hình như mẫu xe Nissan Navara đang được giảm giá mạnh tại đại lý ở khu vực Hà Nội, giảm tới 180 triệu đồng dành cho 2 phiên bản cao cấp trong khi phiên bản thấp hơn có mức giảm 90 triệu đồng. Cùng với đó, một số xe Kicks e-Power cũng được đại lý giảm giá tới 150 triệu đồng hoặc 150% lệ phí trước bạ.
Hyundai cũng thực hiện đợt ưu đãi cuối năm với lô xe VIN 2022, cụ thể là Creta với mức giảm tới 120 triệu đồng để xả kho, điều này giúp giá xe hấp dẫn hơn cả mẫu Venue vừa ra mắt cách đây không lâu. Ngoài ra, Elantra cũng nhận ưu đãi lên tới 70 triệu đồng cho các xe sản xuất năm 2022.
Một số hãng xe khác trực tiếp ưu đãi với giá trị cao trong năm 2023, điển hình là Volkswagen hỗ trợ lệ phí trước bạ hoặc lệ phí đăng ký xe kèm theo cả thẻ dịch vụ đặc quyền, với tổng giá trị lên tới 400 triệu đồng. Bên cạnh đó, các thương hiệu quen mặt với khuyến mại trong năm vừa qua còn có nhiều nhà nhập khẩu như: Subaru, Suzuki, Mitsubishi....với giá trị ưu đãi cao nhất cũng tới hãng trăm triệu đồng.
Tình hình tiêu thụ ô tô nói riêng và các mặt hàng tại thị trường Việt Nam nói chung đã giảm mạnh trong nửa đầu năm nên Chính phủ đã ban hành Nghị định số 41/2023/NĐ-CP nhằm thúc đẩy mua hàng. Theo đó, từ ngày 1/7/2023 đến hết ngày 31/12/2023, mức thu lệ phí trước bạ bằng 50% mức thu trước đây, tức giảm xuống chỉ còn 5% - 6% đối với ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước.
Sau khi được áp dụng, chính sách này có tác động lớn đến toàn thị trường ô tô, các mẫu xe sang thuộc thương hiệu Mercedes và BMW lắp ráp trong nước được hưởng lợi lớn với giá trị giảm lên tới hàng trăm triệu đồng. Ngoài ra, một số hãng xe với nhiều mẫu xuất xưởng nội địa như Toyota, Hyundai, KIA, Mazda, Honda...cũng có không ít tác động.
Bên cạnh đó, các ô tô được nhập khẩu từ nước ngoài cũng được nhà phân phối chủ động áp dụng các ưu đãi tương đồng liên quan đến lệ phí trước bạ để tăng sức hút nhằm cạnh tranh với xe lắp ráp trong nước. Bên cạnh việc xả hàng VIN 2022, chiến dịch cạnh tranh này cũng giúp thị trường ô tô Việt Nam liên tục có các đợt giảm giá qua từng tháng.
Mặt khác, chính vì tác động từ chính sách của Chính phủ, nhiều đợt ưu đãi trong năm 2023 đều liên quan đến phí trước bạ, điển hình như Honda CR-V phiên bản cũ liên tục được hỗ trợ 100% phí trước bạ để xả hàng trước khi ra mắt thế hệ mới trong khi vốn đã có 50% giảm từ Chính phủ.
Những điều đó chính là động lực tốt để thúc đẩy doanh số nhưng thực tế vẫn chưa mang lại hiệu quả như 2 chiến dịch hỗ trợ phí trước bạ trước đây của Chính phủ vào năm 2022 và 2020. Vấn đề này vốn được nhiều nhà phân tích chính sách đưa ra dự đoán trước đây do điều kiện thị trường ô tô năm 2023 không còn giống với 2 năm trước đó, bị ảnh hưởng bởi toàn bộ nền kinh tế chứ không chỉ vì dịch bệnh.
Năm 2023 khó khăn với thị trường ô tô Việt Nam, hàng loạt hãng xe Trung Quốc lại tấp nập cập bến với những mẫu ô tô cạnh tranh trong các phân khúc khác nhau. Điều này là bởi kế hoạch xuất hiện của các thương hiệu ô tô Trung Quốc khó có thể hoãn lại, có thể sẽ đánh mất thời điểm vàng tại thị trường Việt Nam. Do đó, một làn sóng ô tô Trung Quốc đã tràn vào trong thời gian qua, giúp tăng sự đa dạng để giúp người tiêu dùng trong nước có thêm nhiều lựa chọn hơn.
Sớm nhất trong năm 2023 có thể nói đến mẫu xe điện Wuling Hongguang Mini EV ra mắt vào tháng 6, được nhiều người kỳ vọng sẽ trở thành thương hiệu với những dòng xe quốc dân giá rẻ. Đây cũng là một trong những hãng xe trực tiếp liên doanh để lắp ráp ô tô trong nước từ khi ra mắt. Ngoài ra, hầu hết các xe Trung Quốc khác vẫn đến Việt Nam theo con đường nhập khẩu.
Trong đó, Great Wall Motor (GWM) đã tung ra thị trường mẫu Haval H6 HEV và xây dựng mạng lưới đại lý tại khu vực miền Bắc, xe được nhập khẩu nguyên chiếc từ Thái Lan để cạnh tranh trong phân khúc crossover hạng C. Cuối năm, có thêm 2 thương hiệu khác vào Việt Nam gồm Lynk & Co và Haima. Trong đó, Lynk & Co giới thiệu 3 mẫu xe 01, 05 và 09 nhưng chỉ có mẫu 09 được công bố chi tiết và giá bán 2,199 tỷ đồng, Haima cũng giới thiệu 2 mẫu MPV 7X và phiên bản điện 7X-E.
Hiện Chery cũng đang chuẩn bị ra mắt thị trường Việt Nam với 2 thương hiệu Omoda và Jaecoo sau khi ký hợp đồng nguyên tắc với tập đoàn Geleximco để hợp tác xây dựng nhà máy tại tỉnh Thái Bình. Nhà máy này sở hữu tổng vốn đầu tư dự kiến khoảng 800 triệu USD, tổng công suất sản xuất sau khi hoàn thành tất cả các giai đoạn đạt 200.000 xe/năm.
Bên cạnh đó, còn có một số thương hiệu khác như MG với quyền phân phối đã chuyển giao về tập đoàn mẹ SAIC và đại diện tại Việt Nam chính là SMV. Hãng trình làng 2 mẫu xe MG5 hoàn toàn mới và RX5 cạnh tranh trong các phân khúc sedan và crossover cỡ B. Ngoài ra, các mẫu xe trước đây thuộc thương hiệu Beijing và Hongqi vẫn đang được Kylin-GX668 phân phối tại Việt Nam.
Vào ngày 15/8, đại diện hãng xe VinFast đã rung chuông ra mắt trên sàn chứng khoán Nasdaq và chính thức trở thành công ty ô tô Việt Nam đầu tiên được niêm yết trên sàn chứng khoán Mỹ. Vào thời điểm xuất hiện lần đầu, công ty đã đạt giá trị vốn hoá hơn 23 tỷ USD và nhiều tháng qua đã có những dao động mạnh, thời điểm cao nhất lên tới giá trị vốn hóa 191 tỷ USD, cao thứ hai trong số các nhà sản xuất ô tô nhưng hiện đã xuống mức ổn định dưới 20 tỷ USD.
Hãng xe này niêm yết trên Nasdaq với pháp nhân VinFast Auto Ltd. (“VinFast”) và mã giao dịch chính thức “VFS”. Quá trình niêm yết của VinFast được triển khai theo phương thức SPAC (sáp nhập với công ty khác) và diễn ra ngay sau khi VinFast hoàn tất thành công giao dịch hợp nhất kinh doanh với Black Spade Acquisition Co (“Black Spade”) và ngày 14/8.
Sau khi niêm yết, VinFast cũng có một số khác biệt, điển hình là việc công bố kết quả kinh doanh cho công chúng theo kỳ hạn 3 tháng (hàng quý) thay vì theo tháng như trước đây. Ngoài ra, hãng cũng công bố các mẫu xe mới trong dải sản phẩm của mình như VF 3, mẫu xe ý tưởng mới sắp ra mắt tại CES 2024 cùng 2 mẫu xe bắt đầu bán chính thức: VF 6 và VF 7.
VinFast cũng mới khởi công nhà máy sản xuất ô tô điện tại Mỹ vào ngày 28/7 nhằm tự chủ nguồn cung tại khu vực Bắc Mỹ về cả sản phẩm cuối cũng như cụm pin điện. Bên cạnh đó, hãng cũng đang triển khai việc bán hàng tại khu vực Mỹ và Canada, cùng với kế hoạch bán xe tại châu Âu trong thời gian tới, chủ đạo ở các quốc gia: Đức, Pháp và Hà Lan.
Tác giả: Gia Linh - Trình bày: Kiều Anh