Cân nhắc trường hợp tạm đình chỉ vụ án vì lý do dịch bệnh, thiên tai

Tiếp tục chương trình làm việc tại Kỳ họp thứ 2, sáng 25/10, Quốc hội thảo luận trực tuyến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự. Nhiều ý kiến đồng tình sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 148 về tạm đình chỉ việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố; khoản 1 Điều 229 về tạm đình chỉ điều tra và khoản 1 Điều 247 về Tạm đình chỉ vụ án trong Bộ luật Tố tụng hình sự vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh.

Nhiều vụ án, vụ việc chưa được giải quyết do dịch bệnh

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương) cho biết, trước tình hình thiên tai, lũ lụt nghiêm trọng xảy ra ở một số địa phương thời gian qua và diễn biến phức tạp của đại dịch COVID-19, nhất là trong bối cảnh thực hiện triệt để việc giãn cách, cách ly theo Chỉ thị số 16 của Thủ tướng Chính phủ, thì việc khởi tố, điều tra, truy tố nhiều vụ án, vụ việc hình sự gặp khó khăn, bị trì hoãn do không thể tiến hành được các hoạt động tố tụng.

Theo thống kê của Bộ Công an, từ khi thực hiện Chỉ thị số 16 của Thủ tướng Chính phủ cho đến thời điểm hiện nay thì còn 171 tố giác tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố gần hết thời hạn kiểm tra, xác minh và còn 77 vụ án gần hết thời hạn điều tra nhưng chưa có căn cứ để ban hành quyết định tố tụng theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự. Có 111 vụ án đang gặp khó khăn, vướng mắc trong việc giải quyết giai đoạn truy tố do không thể tiến hành được các hoạt động tư pháp khác. Viện kiểm sát các cấp cũng không thể xử lý tình huống bằng cách ra các quyết định trả hồ sơ, điều tra bổ sung hoặc đình chỉ vụ án vì không có căn cứ.

Nhiều vụ án, vụ việc phải gia hạn thời gian giải quyết, tuy nhiên vẫn có khả năng không thể hoàn thành hồ sơ hoặc không thể tiến hành được đầy đủ các thủ tục tố tụng để xem xét, quyết định việc khởi tố, kết luận điều tra, quyết định việc truy tố trong thời gian luật định.

“Do luật không có quy định cho phép tạm đình chỉ trong trường hợp vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh, dẫn đến vụ án, vụ việc không có cách giải quyết tiếp theo đúng theo quy định của pháp luật” – bà Nga nhấn mạnh và đồng ý sửa luật như tờ trình của Chính phủ. Các cơ quan tố tụng sẽ phải cân nhắc thận trọng khi quyết định áp dụng căn cứ này đối với từng trường hợp cụ thể.

Đại biểu Nguyễn Thanh Sang (đoàn TP.HCM) thông tin, từ tháng 6/2021 đến ngày 30/9/2021 tại Thành phố Hồ Chí Minh, hồ sơ vụ án không có cách nào giải quyết, hết thời hạn điều tra do việc điều tra viên thu thập tài liệu, chứng cứ chưa đầy đủ và Viện kiểm sát không thể truy tố được do thiếu tài liệu, chứng cứ.

“Dự báo trong thời gian tới, tình hình diễn biến của dịch vẫn còn hết sức phức tạp, do đó, nguy cơ các vụ án, vụ việc bị đình trệ do thiên tai, dịch bệnh sẽ gia tăng nếu không có biện pháp tháo gỡ, giải quyết” – đại biểu lưu ý và bày tỏ tán thành bổ sung quy định cho phép tạm đình chỉ vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh trong cả ba giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử.

Vì sao không tạm đình chỉ xét xử?

Đại biểu Phan Thái Bình (đoàn Quảng Nam) đề nghị bổ sung đối với việc tòa án sẽ tạm đình chỉ vụ án trong trường hợp không thể tiến hành hoạt động tố tụng để xét xử vụ án vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch, bệnh nhưng đã hết thời hạn chuẩn bị xét xử và Viện trưởng Viện KSND tối cao chủ trì, phối hợp với Chánh án TAND tối cao quy định chi tiết điều này.

Nhấn mạnh tố tụng hình sự là một quá trình diễn ra liên tục và xuyên suốt từ khi xử lý tin báo tố giác tội phạm để điều tra, truy số, xét xử và thi hành án, đại biểu cho rằng không có lý do gì tạm đình chỉ áp dụng với giải quyết tin báo tố giác tội phạm, điều tra, truy tố đều được quy định trong sửa đổi, bổ sung lần này mà việc tạm đình chỉ xét xử không đưa vào. Điều này là không thống nhất và không phù hợp, không đảm bảo tính nhất quán và tương đồng trong hệ thống pháp luật.

Tranh luận về vấn đề này, đại biểu Nguyễn Thị Thủy (đoàn Bắc Kạn- Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp ủng hộ biện pháp tạm đình chỉ trong giai đoạn khởi tố, điều tra, truy tố vì đây là giai đoạn đầu của tố tụng, việc thu thập chứng cứ thường là phải trực tiếp tại thực địa nên khi áp dụng giãn cách xã hội mà hết thời hạn vẫn không cho phép được tạm đình chỉ thì cũng không thể tiến hành được. Do đó, các cơ quan đề xuất áp dụng tạm đình chỉ trong các giai đoạn này là phù hợp.

Còn đối với giai đoạn xét xử thì tòa án đã chọn phương án đề xuất với Quốc hội cho xét xử trực tuyến. Nếu như tạm đình chỉ trong giai đoạn xét xử thì không chỉ trong hình sự mà cả tố tụng dân sự, tố tụng hành chính cũng phải sửa quy định.

“Nếu tạm đình chỉ trong giai đoạn xét xử nữa thì tiếp tục kéo dài thời hạn. Đối với vụ án ít nghiêm trọng sẽ phải kéo dài thời hạn 45 ngày, vụ án đặc biệt nghiêm trọng 14 tháng và tương tự như vậy sẽ tiếp tục tạm giam bị can ngần đấy tháng nữa thì sẽ rất hạn chế” – nữ đại biểu phân tích, đồng thời đề xuất với Quốc hội không thí điểm đối với tư pháp, vì tố tụng tư pháp quyết định tội hay không tội, tù hay không tù.

Giải trình, tiếp thu ý kiến thảo luận của đại biểu, Viện trưởng Viện KNSD tối cao Lê Minh Trí cho rằng, cần hiểu biện pháp tạm đình chỉ trong trường hợp này là biện pháp cuối cùng, một biện pháp kỹ thuật mà cần pháp luật cho phép để xử lý tình huống khi hết hạn điều tra, truy tố mà các cơ quan chức năng không thu thập được chứng cứ chứng minh tội phạm vì lý do thiên tai, dịch bệnh chứ không phải là không làm.

“Trong tình huống dịch bệnh mà theo luật hiện hành thì chúng ta phải dừng hết các biện pháp tố tụng khác, phải thả hàng loạt đối tượng mà trong đó sẽ có nhiều người có thể tội phạm đặc biệt nguy hiểm như ma tuý, cướp, giết người, gây bất an, mất an toàn đối với xã hội. Và chắc chắn rằng, đa số nhân dân chúng ta sẽ không yên tâm” – ông Lê Minh Trí nhấn mạnh./.