Giáo viên nhận định đề thi Ngữ văn "có đất" cho học sinh khá giỏi thể hiện

Nhận xét về đề thi Ngữ văn kỳ thi tốt nghiệp THPT 2023, cô Phạm Thị Thanh Nga, giáo viên dạy Văn Trường THCS-THPT Lương Thế Vinh (Hà Nội) cho rằng, cấu trúc đề thi có phần quen thuộc, đảm bảo tính phân hóa tốt và "có đất" cho học sinh khá giỏi thể hiện.

Nói riêng về phần đọc hiểu, cô Nga đánh giá ngữ liệu giàu hình ảnh, gợi cảm xúc, gần gũi với thí sinh. Các câu hỏi được sắp xếp theo các mức độ: Nhận biết, thông hiểu, vận dụng, vận dụng cao. Riêng câu 4, thí sinh cần suy ngẫm, tổng hợp.

Phần Làm văn, câu nghị luận xã hội, vấn đề đặt ra thiết thực, gần gũi, có ý nghĩa với học sinh.

Câu nghị văn học, cô Nga đánh giá dạng bài quen thuộc, không làm khó thí sinh với 2 lệnh đề. Ở lệnh đề thứ nhất, thí sinh nắm chắc kiến thức, có kỹ năng phân tích đoạn trích, hiểu được giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích đặt trong chỉnh thể tác phẩm.

Ở lệnh đề thứ 2, đây là lệnh đề mang tính phân hóa, học sinh khá, giỏi sẽ có đất để thể hiện, có cơ hội để bật điểm lên từ lệnh đề này.

“Nhìn chung, đề thi năm nay vừa sức, không đánh đố hay làm khó thí sinh”, cô Thanh Nga đánh giá.

Còn theo TS Trịnh Thu Tuyết, giáo viên Ngữ văn tại Hà Nội, phần đọc hiểu khá vừa sức với thí sinh nhưng có thể sẽ khó tìm được những bài làm sáng tạo, độc đáo, bởi hệ thống câu hỏi vẫn theo hướng giảm tải như nhiều năm nay khi đưa ra tới 2 câu hỏi ở mức độ nhận biết; câu hỏi vận dụng về cơ bản lặp lại yêu cầu như câu hỏi số 3 trong đề thi tốt nghiệp THPT năm 2022. Câu hỏi vận dụng cao một mặt có thể giúp những thí sinh có sự trải nghiệm và suy tư sâu sắc thể hiện được quan điểm, chính kiến của mình về cách nghĩ, cách sống, nhưng mặt khác cũng có thể tạo điều kiện cho một số thí sinh đưa ra những suy nghĩ hời hợt, khuôn mẫu và sáo rỗng.

Phần II – Làm văn (7,0 điểm) vẫn giữ nguyên cấu trúc quen thuộc, gồm 2 phần viết đoạn văn nghị luận xã hội (2,0 điểm) và bài nghị luận văn học (5,0 điểm).

TS Trịnh Thu Tuyết nhận xét ở câu 1, câu lệnh đã cung cấp đầy đủ và chính xác các yêu cầu cụ thể để thí sinh có thể viết một đoạn văn với dung lượng khoảng 200 chữ về một khía cạnh của vấn đề rút ra từ đoạn trích của phần đọc hiểu, đó là yêu cầu “Từ nội dung đoạn trích ở phần Đọc hiểu, hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/chị về sự cần thiết phải biết cân bằng cảm xúc trong cuộc sống”.

"Nếu nhìn tổng thể những khía cạnh có thể yêu cầu nghị luận về một vấn đề như: biểu hiện, nguyên nhân, ý nghĩa/hậu quả, giải pháp, bài học nhận thức và hành động cho bản thân… thì yêu cầu “trình bày suy nghĩ của anh/chị về sự cần thiết phải biết cân bằng cảm xúc trong cuộc sống”  yêu cầu thí sinh bàn luận về vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của một trong những kĩ năng sống không thể thiếu, đặc biệt trong một thời đại có quá nhiều biến động, tác động như hiện nay, đó là khả năng tự cân bằng cảm xúc của bản thân. 

Đây là một vấn đề rất thiết thực với bất kì lứa tuổi nào trong cuộc sống, nhưng đặc biệt là tuổi trẻ, khi các em có nhiều nhiệt tình, khát vọng…nhưng có thể còn mỏng về kinh nghiệm, về kĩ năng sống và vì thế dễ bị những cảm xúc tiêu cực chi phối. Tính thiết thực của vấn đề nghị luận có thể giúp tìm ra những điểm sáng trong bài làm của thí sinh.

Tuy nhiên, đây cũng là vấn đề khá trừu tượng và tính thiết thực của việc cân bằng cảm xúc trong thực tế cuộc sống luôn là không dễ dàng với bất kì ai. Do đó với một bộ phận không nhỏ các thí sinh, câu hỏi này rất khó để các em đạt được điểm tối đa. Nhưng nhìn ở một góc độ khác, thì câu hỏi này đã góp phần tạo ra tính phân loại tương đối rõ rệt cho bài làm của thí sinh", TS Trịnh Thu Tuyết cho biết.

Với câu  nghị luận văn học, TS Trịnh Thu Tuyết nhận định đề thi vẫn sử dụng cấu trúc đề quen thuộc, sau trích đoạn cuối cùng của truyện ngắn “Vợ nhặt” là một câu lệnh có 2 vế tương ứng với 2 yêu cầu: phân tích đoạn trích trong truyện ngắn và “nhận xét cách nhìn cuộc sống của nhà văn Kim Lân được thể hiện trong đoạn trích”.

Với ngữ liệu nghị luận là đoạn kết mang âm hưởng tươi sáng của sự đổi đời, của cuộc sống ấm no – sự tươi sáng dù mới chỉ thấp thoáng hiện ra qua câu chuyện của 3 mẹ con Tràng, qua cảm giác “tiếc rẻ vẩn vơ” của Tràng và đặc biệt qua hình ảnh “lá cờ đỏ bay phấp phới” ở cuối truyện. Thí sinh hoàn toàn có thể tích hợp yêu cầu của hai câu lệnh bởi khi các em phân tích đoạn trích với những chi tiết miêu tả lời nói, thái độ, tâm trạng…của các nhân vật thì cũng đồng thời phải đề cập đến cách nhìn tích cực của nhà văn Kim Lân với cuộc sống và số phận con người trong nạn đói khủng khiếp 1945. Điều này sẽ giúp cho những thí sinh có năng lực tư duy tốt có thể thực hiện tích hợp hai yêu cầu của đề, tránh được sự trùng lặp những nội dung đã phân tích.

"Vẫn có một cảm giác hơi tiếc nuối khi ngữ liệu được chọn để nghị luận không phải là đoạn văn hay nhất, tiêu biểu nhất cho tài hoa của nhà văn Kim Lân trong nghệ thuật miêu tả tâm lí và khắc họa chân dung nhân cách, thân phận…các nhân vật và do đó đoạn kết chưa thực sự xứng với tầm một tác phẩm được coi là kiệt tác của Kim Lân.

Nhìn chung, đề thi Ngữ văn trong kì thi tốt nghiệp THPT 2023 đảm bảo đúng các yêu cầu về nội dung, hình thức của một đề thi tốt nghiệp. Cũng như nhiều năm trước, đề thi vừa sức, quen thuộc, hơn thế nữa, do mô hình cơ bản không thay đổi nên các kiểu dạng câu hỏi không bất ngờ với thí sinh. Khả năng phân loại của đề vẫn là sự phân loại của các mức độ đọc hiểu và cảm thụ văn bản, sự phân loại chủ yếu được ghi nhận bởi cách đánh giá tinh tế, chính xác của giám khảo", TS Trịnh Thu Tuyết cho biết.