"Định vị” thương hiệu từ quyền sở hữu trí tuệ

Thời gian qua nhiều doanh nghiệp Việt đã quan tâm xây dựng được thương hiệu của mình ở thị trường trong nước, song dường như lại bị “vô danh” ở thị trường nước ngoài. Thậm chí, có trường hợp bị các doanh nghiệp nước ngoài “đánh cắp” thương hiệu gây thiệt hại rất lớn về kinh tế.

Để nâng cao năng lực cạnh tranh, doanh nghiệp Việt cần có chiến lược đăng ký nhãn hiệu ra quốc tế để bảo vệ thương hiệu của mình cũng như nâng cao uy tín trên thị trường. 

Gần 20 năm có mặt trên thị trường, Hapro đã và đang khẳng định được thương hiệu cả ở trong nước và quốc tế. Đến nay, Hapro đã xuất khẩu tại thị trường gần 80 quốc gia và vùng lãnh thổ, với kim ngạch hàng năm đạt hàng trăm triệu USD. Cùng với đó, doanh nghiệp cũng đã và đang tập trung phát triển thị trường nội địa với hệ thống Siêu thị Hapromart, Haprofood và hệ thống các cửa hàng ăn uống dịch vụ… đã và đang được người tiêu dùng đón nhận.

Ông Lê Anh Tuấn, Phó Tổng giám đốc, Tổng công ty Thương mại Hà Nội (Hapro) cho biết, Hapro tập trung phát triển một số mặt hàng xuất khẩu để trực tiếp vào một số chuỗi siêu thị, trung tâm thương mại lớn tại nước ngoài như: gạo Hapro Đồng Tháp, hạt điều Hapro… những sản phẩm của doanh nghiệp luôn được đăng ký sở hữu trí tuệ tại các nước, nhằm khẳng định tên tuổi, vị thế đối với người tiêu dùng:

"Chúng tôi đã đặc biệt chú trọng việc phát triển thương hiệu bây giờ nghe đến Hapro nhiều khách hàng trên thế giới biết đến. Đối với thương hiệu không phải tự mình tôi vẽ lên mà phải có bề dày liên quan đến chất lượng, liên quan đến uy tín… và hoàn toàn do thị trường đánh giá. Mỗi sản phẩm của chúng tôi đưa ra trên thị trường, cũng như sản phẩm xuất khẩu thì cũng đều có đăng ký sở hữu trí tuệ" - ông Tuấn chia sẻ.

Trên thực tế, số lượng doanh nghiệp quan tâm đến xây dựng thương hiệu và chú trọng bảo hộ sở hữu trí tuệ như Hapro hiện nay không nhiều. Thời gian qua đã có khá nhiều nhãn hiệu hàng hóa nổi tiếng của Việt Nam bị các thương gia nước ngoài "đánh cắp" và tiến hành đăng ký bảo hộ ở nước ngoài gây tổn hại về kinh tế cho các doanh nghiệp.

Điển hình như vụ việc chỉ dẫn địa lý Phú Quốc cho nước mắm bị đăng ký làm nhãn hiệu ở nhiều nước; mất thương hiệu thuốc lá Vinataba ở nhiều lãnh thổ; mất sáng chế, kiểu dáng công nghiệp võng xếp Duy Lợi ở Nhật Bản năm 2001, mất chỉ dẫn địa lý café Buôn Ma Thuột ở Trung Quốc năm 2011…

Ông Nguyễn Xuân An, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần quốc tế OJ Việt Nam cho biết về nguyên nhân khiến nhiều doanh nghiệp chưa quan tâm đến việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ: "Do các doanh nghiệp của chúng ta ở quy mô nhỏ và siêu nhỏ, do đó vấn đề về thương mại hóa về sản phẩm chưa được nhiều, các kênh tiêu thụ còn hạn chế khi không tìm được các kênh tiêu thụ mà chủ yếu tiêu thụ theo con đường thương lái. Do đó các doanh nghiệp thường không chú ý đến việc xây dựng thương hiệu cho doanh nghiệp ngay từ ban đầu".

Theo ông Lê Huy Anh, Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ, việc đăng ký và bảo hộ sở hữu trí tuệ có vai trò then chốt để thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Bảo hộ sở hữu trí tuệ, nhất là bảo hộ độc quyền sáng chế chính là cơ chế hợp pháp để tạo ra bản quyền, thông qua đó giúp doanh nghiệp tạo ra lợi thế cạnh tranh.

Ở nước ta, cho đến nay, chỉ một số ít doanh nghiệp lớn như: FPT, Viettel, Viglacera… có bộ phận đăng ký nhãn hiệu ra quốc tế. Còn lại rất nhiều doanh nghiệp, trong đó đa số là doanh nghiệp nhỏ và vừa chỉ tập trung vào hình thành, kêu gọi vốn đầu tư mà chưa nghĩ đến việc đăng ký quyền bảo vệ sở hữu trí tuệ, thậm chí còn ngại đăng ký bản quyền và sở hữu trí tuệ.

"Bằng sáng chế một năm trung bình khoảng hơn 1.000 đơn- đây là con số còn khá khiêm tốn. Trong năm ngoái, theo thống kê của chúng tôi thì hơn 8.000 doanh nghiệp đăng ký về bằng sáng chế, nhãn hiệu thì có hơn 50.000 doanh nghiệp chưa đến 60.000. So với các quốc gia khác những con số này còn rất là nhỏ" - ông Lê Huy Anh chia sẻ.

Các chuyên gia kinh tế nhận định, trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang hội nhập sâu rộng với việc tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do để thúc đẩy gia tăng thương mại, xuất nhập khẩu hàng hóa… nếu không quan tâm đến vấn đề bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, doanh nghiệp sẽ tự đánh mất đi nhiều cơ hội phát triển.

Để nâng cao năng lực cạnh tranh, doanh nghiệp Việt cần có chiến lược đăng ký nhãn hiệu ra quốc tế để bảo vệ thương hiệu cho mình, cũng như nâng cao uy tín trên thị trường. Đồng thời, phải cân nhắc về chi phí, thời gian, số lượng và quốc gia đăng kí.

Cụ thể, có thể đăng kí trên 4 quốc gia, so sánh thời gian đăng kí trực tiếp và đăng kí qua định thư hay thỏa ước. Một số quốc gia đã cho phép đăng kí với thủ tục rút gọn mà doanh nghiệp có thể cân nhắc như: Campuchia, Australia, Hàn Quốc… phải tìm hiểu kĩ trước khi lựa chọn quốc gia và cách thức đăng kí để tiết kiệm thời gian, chi phí và đem lại hiệu quả tốt nhất.

Luật sư Lê Quang Vinh, Công ty Luật Bross và cộng sự nhấn mạnh, nếu không bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, doanh nghiệp sẽ mất cơ hội xuất khẩu mở rộng thị trường, đối mặt với rủi ro về pháp lý. Đồng thời, sẽ mất lợi ích từ các Hiệp định thương mại tự do CPTPP, EVFTA, RCEP.

"Để không bị mất thương hiệu và nhãn hiệu của mình các doanh nghiệp phải chủ động rà soát và đăng ký sớm các quyền sở hữu trí tuệ ở các thị trường nước ngoài. Đặc biệt cần lưu ý bảo hộ: nhãn hiệu, thương hiệu, kiểu dáng, sáng chế, giải pháp hữu ích. Khi phát hiện quyền sở hữu trí tuệ của mình bị mất, cần nhanh chóng nghiên cứu thu thập chứng cứ, nộp đơn phản đối, hủy bỏ hoặc đình chỉ hiệu lực quyền sở hữu trí tuệ", Luật sư Lê Quang Vinh nêu rõ.

Đã đến lúc các doanh nghiệp Việt cần phải nhận thức rõ tầm quan trọng xây dựng thương hiệu phải gắn với bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Hai nội dung này cần được quan tâm và phát triển song hành, đặc biệt là trong bối cảnh đất nước đang hội nhập sâu rộng như hiện nay.

Nếu đi lệch những yêu cầu này thì doanh nghiệp Việt sẽ phải trả giá đắt như bài học của một số doanh nghiệp bị mất thương hiệu tại thị trường nước ngoài trong thời gian vừa qua./.