Một năm EVFTA có hiệu lực: Thách thức mới song hành những cơ hội mới

Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) chính thức có hiệu lực từ ngày 1/8/2021. Sau một năm thực thi hiệp định này, mặc dù trong bối cảnh đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp trên toàn thế giới, tác động không nhỏ tới Việt Nam và EU, thương mại xuất nhập khẩu của Việt Nam sang EU và ngược lại đều tăng trưởng hơn 18% so với khi Hiệp định chưa có hiệu lực.

Trong giai đoạn này, Việt Nam xuất siêu sang EU hơn 11 tỷ USD. Rất nhiều mặt hàng có thế mạnh của Việt Nam như dệt may, da giày, nông thủy sản... đã tận dụng ngay được các lợi thế của Hiệp định này. Song, một năm nhìn lại cũng cho thấy có rất nhiều thách thức mới, đòi hỏi Việt Nam có sự chuẩn bị kỹ hơn, với những giải pháp cụ thể và mạnh mẽ hơn để có thể khai thác tốt hơn các cơ hội mà Hiệp định EVFTA mang lại. VOV phỏng vấn ông Lương Hoàng Thái – Vụ trưởng Vụ Thương mại đa biên về nội dung này.

PV: Thưa ông, trước tiên xin ông cho biết việc tận dụng các cơ hội từ Hiệp định EVFTA của doanh nghiệp Việt Nam nhìn từ kết quả thương mại 2 bên sau 1 năm EVFTA có hiệu lực?

Ông Lương Hoàng Thái: Việc tận dụng những cơ hội của cả phía Việt Nam và EU tốt hơn so với những hiêp định khác mà chúng ta ký kết trước đây. Nó thể hiện ở cả kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU và kim ngạch xuất khẩu của EU sang Việt Nam. Hiệp định này thì được dựa trên quan hệ “có đi có lại”, tức là chúng ta trông đợi có thể xuất khẩu nhiều hơn sang EU và chúng ta cũng trông đợi là nhập khẩu được những hàng hóa, dịch vụ có hàm lượng công nghệ cao để hỗ trợ cho ngành kinh tế khác.

Về xuất khẩu của Việt Nam, trong bối cảnh do tác động của đại dịch Covid-19 nhưng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU đã tăng 18,6 % trong 6 tháng năm 2021 so với cùng kỳ năm ngoái, và Việt Nam xuất siêu sang EU trong giai đoạn này là trên 11 tỷ USD, là mức tương đối khá so với các thị trường khác. Hiệp định mới được đưa vào thực thi được 1 năm nhưng có thể nói các doanh nghiệp của Việt Nam đã bước đầu có thể tận dụng được những cơ hội mà Hiệp định đem lại.

Ở chiều ngược lại, chúng ta thấy kim ngạch xuất khẩu từ EU sang Việt Nam cũng tăng ở mức tương ứng. Tất nhiên là EU xuất khẩu sang Việt Nam ở mức thấp hơn nhiều so với xuất khẩu Việt Nam, nhưng chúng ta rất trông đợi từ Hiệp định này là chúng ta có khả năng tiếp cận được những mặt hàng có hàm lượng công nghệ và chất lượng cao hơn để phục vụ tốt hơn cho nhu cầu của người Việt Nam. Xuất khẩu của EU sang Việt Nam trong giai đoạn này cũng tăng ở mức khoảng 18%, trong đó có những mặt hàng như hóa chất, dược phẩm, ô tô và phụ tùng ô tô... là những mặt hàng có chất lượng, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của doanh nghiệp Việt Nam và của người tiêu dùng Việt Nam.

PV: Vâng, thưa ông, một năm EVFTA có hiệu lực cũng là khoảng thời gian thế giới bị tác động bởi đại dịch Covid-19. Cụ thể thì đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng như thế nào tới việc tận dụng các lợi thế từ EVFTA của cả Việt Nam và EU?

Ông Lương Hoàng Thái: Ngay trước khi đưa Hiệp định vào thực thi thì hai bên cũng đã bàn đến một loạt biện pháp để có thể tăng cường quan hệ song phương của hai bên với nhau. Thế nhưng mà đại dịch Covid-19 diễn ra đã tác động rất lớn đến hoạt động thương mại và đầu tư.

Ví dụ, các nhà đầu tư EU có thể họ quan tâm đến Việt Nam, nhưng bây giờ do dịch Covid-19 thì chắc chắn là họ gặp khó khăn trong việc đi sang Việt Nam. Mặc dù có xu hướng đó, nhưng chúng ta nhìn thấy quan hệ thương mại và đầu tư song phương đều có những bước cải thiện tương đối tốt so với giai đoạn trước khi Hiệp định được đưa vào thực thi.

Hai bên cũng đã bàn các biện pháp và ngay lập tức chuyển sang những hình thức như là tăng giao thương giữa hai bên sang những hình thức trực tuyến, đặc biệt là Cục Xúc tiến thương mại của Việt Nam và những Vụ thị trường cũng như Cơ quan đại diện thương mại - Thương vụ Việt Nam tại EU đã vào cuộc rất sớm thông qua việc soạn thảo những tài liệu... Ví dụ, hàng thủy sản nếu như đi vào thị trường Pháp thì cần tiếp cận qua những kênh phân phối nào, quy định cụ thể về tiêu chuẩn chất lượng đối với hàng thủy sản như thế nào... đã được cung cấp và tổ chức những sự kiện giao thương theo hình thực trực tuyến giữa hai bên.

Chúng ta thấy kết quả về cả thương mại và đầu tư giữa hai bên đều gia tăng - và đặc biệt - như lời của ông Cao ủy thương mại EU là trong bối cảnh Covid-19 có được kết quả như vậy rất là đáng trân trọng, khi mà cả xuất khẩu và nhập khẩu của EU đều giảm thì quan hệ thương mại với Việt Nam (trong đó có cả nhập khẩu từ Việt Nam và xuất khẩu của Việt Nam thì đều tăng) đặc biệt, nếu như chúng ta so với các thị trường khác thì mức tăng này là rất đáng kể. Những kết quả ban đầu là cơ sở tốt để hai bên thúc đẩy những cách làm mới trong thời gian tới.

PV: Thưa ông, với một Hiệp định thương mại tự do tiêu chuẩn cao như thế này thì chúng ta hy vọng rất lớn vào sự cải cách thể chế. Ông nhìn nhận như thế nào về sự thay đổi trong cải cách thể chế của Việt Nam một năm qua?

Ông Lương Hoàng Thái: Hiệp định này không chỉ hướng đến việc tận dụng những cơ hội về mở cửa thị trường ngắn hạn, mà lâu dài là hướng đến những cải cách thể chế theo định hướng thị trường và đây là cơ sở để Việt Nam có thể phát triển về mặt dài hạn.

Đã có rất nhiều vấn đề được hai bên đã thảo luận, thực thi. Ví dụ, ngành công nghiệp chẳng hạn, chúng ta thấy ngành ô tô - là ngành quan trọng trong phát triển cơ khí thì những tiêu chuẩn mà EU áp dụng là tương đương với tiêu chuẩn của Liên Hợp Quốc, đây chính là cơ sở để giúp chúng ta phát triển, và Việt Nam cũng đã chuyển mạnh sang áp dụng những tiêu chuẩn quốc tế này (ví dụ tiêu chuẩn về khí thải Euro3, Euro4, Euro5... chính là tiêu chuẩn quốc tế mà thông qua Hiệp định này đã thúc đẩy Việt Nam áp dụng những tiêu chuẩn quốc tế ở mức độ cao như vậy...).

Quan trọng hơn, chúng ta có được sự phát triển mang tính bền vững, là không phải chỉ ở Việt Nam chúng ta đảm bảo những tiêu chuẩn đó mà hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang EU thì hoàn toàn có khả năng xuất khẩu ra thị trường khác. Đây là điều rất quan trọng. Tương tự thì ở nhiều lĩnh vực khác chúng ta cũng đã có những cam kết rất mạnh mẽ về việc cải thiện môi trường kinh doanh sao cho nó phù hợp về tiêu chuẩn quốc tế. Trong hiệp định EVFTA thì có rất nhiều Chương khác nhau đưa ra những quy định như vậy.

PV: Dưới góc nhìn của cơ quan quản lý Nhà nước, thách thức lớn nhất sau 1 năm thực thi Hiệp định này là gì và những thách thức mới nhìn thấy từ thực thi Hiệp định, thưa ông?

Ông Lương Hoàng Thái: Có thể nói là Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam - EU là một trong những hiệp định tiêu chuẩn cao nhất không chỉ đối với Việt Nam mà đối với cả các nước trong khu vực, đặc biệt là Việt Nam là một nước đang phát triển ở trình độ phát triển chưa cao. Chúng ta cũng không có nhiều tấm gương để chúng ta có thể học hỏi. Bởi vì trong khu vực thì chỉ có các nước có trình độ rất cao như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore thì mới có Hiệp định thương mại tự do với EU.

Việt Nam lại có bối cảnh hoàn toàn khác, đặc biệt là trong bối cảnh đại dịch Covid-19 tác động đến quan hệ thương mại song phương. Cho nên quá trình thực hiện Hiệp định này cũng gặp phải những khó khăn rất lớn.

Tôi đơn cử, để thúc đẩy thương mại về hàng nông sản, nhiều những giấy tờ hai bên phải chuẩn bị để đáp ứng những quy định. Ví dụ như là giấy kiểm định động thực vật rất khó đáp ứng trong bối cảnh mới, đây là vấn đề mà Cao ủy thương mại EU và Bộ trưởng Bộ Công thương cũng đã bàn rất kỹ và đã giao cho nhóm kỹ thuật để thảo luận cụ thể và hai bên cũng đã chấp nhận cho nhau một số những nguyên tắc để tạo thuận lợi cho thương mại trong thời gian tới. Đó là việc thay vì giấy phép về kiểm định chất lượng hàng hóa đáp ứng những quy định về kiểm dịch động thực vật hai bên áp dụng cho nhau một số chứng từ, giấy phép bằng hình thức điện tử.

Đây là cách đã tháo gỡ một số khó khăn. Tất nhiên thì đây là những vấn đề mới triển khai ngay trong năm đầu tiên và chúng ta cũng mới xử lý được một số vấn đề, còn rất nhiều những vấn đề khác liên quan đến thực thi mà hai bên cũng đã nêu ra và cần phải xử lý trong thời gian tới.

Tại cuộc họp đầu tiên của Ủy ban hỗn hợp về Hiệp định thương mại này thì Bộ trưởng thương mại Việt Nam và Cao ủy thương mại EU cũng đã thống nhất được một quy chế làm việc để sao cho có thể xử lý và đáp ứng nhanh nhất những vấn đề phát sinh trong quá trình thực thi Hiệp định, đặc biệt là những vấn đề mà tạo ra rào cản đối với thương mại đầu tư của cả hai bên.

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!