Nắm bắt cơ hội để xuất khẩu gạo trong tình hình mới

Lệnh cấm xuất khẩu gạo tại một số quốc gia như Ấn Độ, Nga, UAE; Nga tuyên bố rút khỏi Thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen; hiện tượng El Nino gây ảnh hưởng tiêu cực tới sản lượng lương thực tại nhiều quốc gia và ảnh hưởng đến tình hình sản xuất, xuất khẩu gạo của các nước trên thế giới.

Theo nhiều chuyên gia dự báo năm 2024, tình hình thế giới sẽ có nhiều khó khăn, nhưng xuất khẩu gạo vẫn có những tín hiệu lạc quan ngay từ những tháng đầu năm. Đơn cử kim ngạch xuất khẩu gạo tháng 1/2024 của Việt nam đã đạt 362 triệu USD, tăng 7% so với cùng kỳ năm trước.

Bên cạnh đó, theo nhiều dự báo, giá gạo sẽ còn tăng trong năm 2024 do nguồn cung bị thắt chặt vào đầu năm do các hạn chế xuất khẩu đang diễn ra của Ấn Độ. Sự khởi đầu của El Nino và nguy cơ tác động của hiện tượng thời tiết cực đoan này đối với các khu vực trồng lúa chính làm tăng thêm mối lo ngại về nguồn cung.

Tuy nhiên, các địa phương xuất khẩu gạo chủ lực đã có chiến lược cụ thể, để nâng cao thị phần. Năm 2023, xuất khẩu gạo tại Long An đạt 920.000 tấn, tăng 63% về giá trị do tập trung tái cơ cấu ngành nông nghiệp, nâng cao chất lượng, xuất khẩu gạo thơm, gạo trắng gạo nếp sang 40 quốc gia và lãnh thổ.

Bà Châu Thị Lệ, Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Long An đề xuất: “Chúng tôi mong muốn trong năm 2024, cơ quan của bộ và các cơ quan thương vụ hỗ trợ địa phương kết nối, xúc tiến thương mại để mở rộng thị trường xuất khẩu gạo. Đến thời điểm này Long An có 25 doanh nghiệp xuất khẩu gạo, trong đó có 1 doanh nghiệp nước ngoài. Long An sẵn sàng phối hợp với Bộ Công thương và các thường vụ VN tại các nước để đón các đoàn DN nước ngoài vào Long An. Dự kiến trong quí 2, Long An tiếp tục phối hợp với Bộ Công Thương để tổ chức chuỗi xuất nhập khẩu, cung ứng hàng hoá tại tỉnh Long An”.

Ông Nguyễn Thành Huân, Phó Giám đốc Sở Công Thương An Giang cho biết, năm 2023, các doanh nghiệp của tỉnh đã xuất gần 580.000 tấn gạo đến 60 thị trường trên thế giới, trị giá 339 triệu USD; tăng trên 9% về sản lượng và tăng gần 16% về kim ngạch so với cùng kỳ. Thị trường chiếm tỷ trọng cao nhất là thị trường châu Á, châu Phi, châu Âu, châu Mỹ và châu Đại Dương.

Dự báo tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng gạo năm 2024 đạt 325 triệu USD; tăng 1,6% so với cùng kỳ năm 2023. Các doanh nghiệp tỉnh An Giang đang chủ động xây dựng vùng nguyên liệu, liên kết với nông dân, hỗ trợ nông dân nâng cao chất lượng lúa hàng hóa, đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính.

Ông Nguyễn Thành Huân, Phó Giám đốc Sở Công Thương An Giang kiến nghị: “Thứ nhất tiếp tục duy trì Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài; đồng thời, lập kênh thông tin nhanh về nhu cầu nhập khẩu gạo của các nước. Qua đó, thông tin đến các doanh nghiệp để chủ động về giá trong đàm phán xuất khẩu ở thời điểm và cả hợp đồng tương lai. Cùng với đó, hiện nay tỉnh An Giang đang cùng với doanh nghiệp của tỉnh, triển khai thực hiện Đề án xây dựng và phát triển thương hiệu gạo tỉnh An Giang đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030”.

Một trong những thị trường hấp dẫn và yêu cầu không khắt khe đối với mặt hàng gạo của Việt Nam là Philipin. Tổng nhu cầu gạo hàng năm của Philippines khoảng trên 15,5 đến 17 triệu tấn. Trong khi, sản xuất trong nước không đáp ứng đủ nhu cầu nên hàng năm Philippines phải nhập khẩu từ khoảng trên 3 triệu đến 4 triệu tấn gạo.

Hiện Philipin nhập khẩu gạo từ Việt Nam, chiếm khoảng 85%, từ Thái Lan khoảng 10%, phần còn lại được nhập khẩu từ Ấn Độ, Nhật Bản, Đài Loan… Giá gạo xuất khẩu của Việt Nam tăng từ mức trung bình khoảng 400 USD/tấn cuối 2020 lên mức 480 USD/tấn trong năm 2022 và có xu hướng tăng mạnh từ giai đoạn quý 2 năm 2023, có thời điểm đạt tới trên 650 USD/tấn.

Năm 2024 sẽ tiếp tục có nhiều biến động khó dự báo, lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ, việc Trung Quốc và Indonesia gia tăng nhập khẩu gạo đã tạo nhiều cơ hội hơn cho xuất khẩu gạo của Việt Nam. Tuy nhiên, Philippines trong những năm gần đây luôn là thị trường xuất khẩu gạo quan trọng của Việt Nam, vì vậy, thương vụ kiến nghị các doanh nghiệp xuất khẩu gạo trong nước, bên cạnh tranh thủ những cơ hội mới ở những thị trường mới, cũng cần phải luôn quan tâm duy trì đảm bảo vị thế số 1 xuất khẩu gạo của Việt Nam tại thị trường Philippines. Hiện nay, Thái Lan cũng đang tìm cách gia tăng sản lượng, thị phần xuất khẩu gạo vào Philippines và cạnh tranh với gạo của Việt Nam.

Ông Phùng Văn Thành, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Philippines cho biết: “Các doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam cần tiếp tục phối hợp tốt với Bộ Công Thương, Đại sứ quán và Thương vụ Việt Nam tại Philippines để triển khai các chương trình xúc tiến, tuyên truyền, quảng bá các sản phẩm gạo của Việt Nam. Cùng với đó, tiếp tục giữ vững và đảm bảo chất lượng gạo ổn định, không ngừng nâng cao chất lượng, đa dạng các mặt hàng sản phẩm gạo xuất khẩu qua đó góp phần nâng cao giá trị kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đối với mặt hàng gạo vào thị trường Philippines. Doanh nghiệp cũng cần chủ động tìm kiếm đối tác, mở rộng bạn hàng, tăng cường quan hệ và gìn giữ uy tín trong kinh doanh với các đối tác”.

Trong thời gian tới, các cơ quan thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, các địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp ngành gạo sẽ tích cực chia sẻ thông tin, đưa ra nhiều giải pháp phát triển thị trường, xây dựng và triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại thiết thực, hiệu quả nhằm hỗ trợ doanh nghiệp ngành gạo khai thác tối đa các thị trường nhập khẩu. Xây dựng, nâng cao vị thế thương hiệu ngành gạo Việt nam trên trường quốc tế.