Quản lý dự án đầu tư BOT: Nhiều nhược điểm, sai phạm, tùy tiện

VOV.VN -Theo Kiểm toán Nhà nước, công tác quản lý các dự án đầu tư theo hình thức BOT còn bộc lộ nhược điểm, sai phạm, tùy tiện, lãng phí…

Báo cáo mới nhất của Kiểm toán Nhà nước chỉ ra rằng, công tác quản lý các dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT, BT và các dự án sử dụng nguồn vốn ODA, nguồn vốn khác còn bộc lộ nhược điểm, sai phạm, tùy tiện, lãng phí, gây khó khăn cho người dân, doanh nghiệp.

Trạm thu phí Cai Lậy trước ngày "xả cổng" (Ảnh: Nhật Trường/VOV-ĐBSCL)

Chỉ rõ những hạn chế, Kiểm toán Nhà nước cho biết, đối với các dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT, chưa có tiêu chí lựa chọn dự án được đầu tư theo hình thức BOT; hầu hết các dự án BOT áp dụng hình thức chỉ định Nhà đầu tư và chỉ định nhà thầu thi công mà không thực hiện đấu thầu (theo Thông báo số 55/TB-VPCP ngày 21/2/2012 của Văn phòng Chính phủ và Văn bản số 979/TTg-KTN ngày 05/7/2013 của Thủ tướng Chính phủ).

Hơn nữa, việc xác định tổng mức đầu tư của dự án còn sai sót; xác định tổng vốn đầu tư của dự án bao gồm cả phần thuế GTGT được Nhà nước hoàn lại.

Kiểm toán còn cho thấy, khi làm dự án BOT thì có tình trạng xác định lưu lượng phương tiện giao thông không phù hợp với thực tế. Bởi vì nhiều đơn vị dựa trên số liệu thống kế của Tư vấn khảo sát trong 2 đến 3 ngày để nội suy ra lưu lượng phương tiện 365 ngày hoặc căn cứ kết quả khảo sát lưu lượng phương tiện của Tổng cục đường bộ Việt Nam đã cũ để nội suy.

Công tác nghiệm thu, thanh toán cũng còn sai sót (kết quả kiểm toán các dự án BOT trong năm 2016 đã giảm trừ chi phí đầu tư thực hiện 1.150,46 tỷ đồng. Cụ thể là sai khối lượng 180,37 tỷ đồng; sai định mức 41,64 tỷ đồng; sai đơn giá 143,17 tỷ đồng; sai khác hoặc chưa đủ điều kiện nghiệm thu, thanh toán 785,28 tỷ đồng.

Đặc biệt, Kiểm toán Nhà nước còn chỉ ra rằng, việc góp vốn chủ sở hữu dự án BOT chưa đúng tỷ lệ cam kết; tiến độ thi công chưa đảm bảo; chưa có cơ chế kiểm tra, kiểm soát quá trình thu phí để xác định lưu lượng phương tiện giao thông thực tế qua trạm thu phí; khoảng cách một số trạm thu phí không đảm bảo quy định tối thiểu 70km.

Qua kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 27 dự án được kiểm toán (năm 2016 là 21 dự án) so với phương án tài chính ban đầu 107,4 năm, trong đó dự án giảm nhiều nhất là 13 năm 01 tháng, 12 ngày. Đơn cử, dự án công trình mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Km 1488-Km1525, tỉnh Khánh Hòa giảm 13 năm 01 tháng 12 ngày; Dự án đầu tư nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh (Quốc lộ 14) đoạn Km1793+600 (Km734+600 QL14) đến Km1824+00 (Km1765+00 QL14), tỉnh Đắk Nông giảm 12 năm 03 tháng 22 ngày; Dự án xây dựng đường nối từ đường Nguyễn Duy Trinh vào khu công nghiệp Phú Hữu, quận 9 (Tổng công ty Xi măng Việt Nam) giảm 11 năm; Dự án đầu tư nâng cấp, mở rộng đường HCM (QL14) đoạn từ cầu 38 đến thị xã Đồng Xoài (Km921+025-Km926+331 QL 14), tỉnh Bình Phước giảm 7 năm 9 tháng 21 ngày;

Dự án công trình cải tạo, nâng cấp QL19 đoạn Km17+027-Km50+00 trên địa phận tỉnh Bình Định và đoạn Km108+00-Km131+300 trên địa phận tỉnh Gia Lai giảm 7 năm 6 tháng 27 ngày; Dự án nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh (Quốc lộ 14) đoạn Pleiku Km1610 đến cầu 110(Km1667+570), tỉnh Gia Lai giảm 07 năm 02 tháng 27 ngày; Dự án nâng cấp, mở rộng đường HCM (QL 14) đoạn Km 1738+148-Km1763+610, tỉnh Đắk Lắk giảm 6 năm 10 tháng 22 ngày; Dự án đầu tư xây dựng Cầu Cổ Chiên giảm 5 năm 24 ngày...

Cần cơ chế kiểm soát lưu lượng phương tiện qua trạm BOT

Từ thực tế đó, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Giao thông vận tải: Bổ sung tiêu chí đánh giá năng lực quản lý đầu tư các dự án ngành GTVT vào các quy định đánh giá lựa chọn Nhà đầu tư dự án BOT giao thông và đưa thêm chủ thể đại diện cơ quan Nhà nước có thẩm quyền vào hợp đồng BOT và nêu rõ trách nhiệm, quyền hạn, cơ chế phối hợp, chế tài xử lý trong quá trình triển khai thực hiện dự án;

Cùng với đó, cần nghiên cứu và đưa ra cơ chế kiểm soát lưu lượng phương tiện qua trạm, kiểm soát doanh thu thực tế của dự án để đảm bảo tính công khai, minh bạch trong thực hiện dự án BOT giao thông, đồng thời khẩn trương chỉ đạo các Nhà đầu tư hoàn chỉnh hệ thống thu phí không dừng;

Đồng thời, phải có quy định về việc thường xuyên công khai, cập nhật lưu lượng phương tiện, doanh thu hoàn vốn, thời gian thu phí hoàn vốn của dự án BOT khi đàm phán và ký kết hợp đồng BOT;

Và, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ GTVT quyết toán các dự án BOT đồng thời hoàn thiện cơ chế quản lý dự án BOT giao thông chặt chẽ, hiệu quả./.