Sản phẩm bảo hiểm liên kết: Mập mờ giữa đầu tư kiếm lợi nhuận và bảo vệ rủi ro

Bảo hiểm hoạt động trên nguyên tắc số đông bù số ít

Bảo hiểm nhân thọ xuất hiện từ khoảng thế kỷ 17, ban đầu là bảo vệ cho tính mạng của các thuyền viên trước những rủi ro biến cố bất ngờ khi đi biển, sau mở rộng sang bảo hiểm cho người trụ cột kinh tế gia đình không may tử vong, gia đình họ sẽ được công ty bảo hiểm bù đắp tài chính nhanh chóng để ổn định cuộc sống. Với nhận thức ngày càng được nâng cao của con người về tầm quan trọng của bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm nhân thọ đã mở rộng với mọi đối tượng: người già, trẻ em hoặc bất kỳ ai có nhu cầu được bảo vệ trước những rủi ro không lường trước.

Tại Việt Nam, sau khoảng gần 30 năm hình thành và phát triển thị trường bảo hiểm nhân thọ, đến nay đã có 19 doanh nghiệp, cung cấp hơn 500 sản phẩm bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm sức khỏe. Quyền lợi bảo hiểm cũng được mở rộng hơn, ngoài các quyền lợi bảo vệ còn có các quyền lợi về đầu tư, tích lũy, đảm bảo cho người tham gia bảo hiểm yên tâm hưởng thụ cuộc sống và dự phòng các kế hoạch tài chính cho tương lai.

Bà Phạm Thu Phương, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Giám sát bảo hiểm, Bộ Tài chính cho biết, đến cuối năm 2022, toàn thị trường có gần 14 triệu hợp đồng bảo hiểm có hiệu lực, giải quyết công ăn việc làm cho hơn 900.000 đại lý, người lao động. Trong năm 2022, doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ (BHNT) đã đầu tư trở lại nền kinh tế hơn 616.000 tỷ đồng, số tiền bảo hiểm chi trả cho khách hàng lên tới 42.561 tỷ đồng, bảo hiểm nhân thọ đang ngày càng trở nên quen thuộc với người dân.

Theo bà Phạm Thu Phương, bảo hiểm hoạt động trên nguyên tắc số đông bù số ít. Mối quan hệ trong hoạt động bảo hiểm không chỉ là mối quan hệ giữa doanh nghiệp bảo hiểm và người được bảo hiểm, mà đó là mối quan hệ giữa những người được bảo hiểm thông qua cơ chế hình thành và sử dụng quỹ bảo hiểm.

“Tập hợp các khoản phí bảo hiểm mà số đông bên mua bảo hiểm đóng vào một quỹ chung chính là để trang trải, bù đắp cho những thiệt hại, mất mát của số ít người không may mắn khác cùng tham gia bảo hiểm. Thực chất bảo hiểm là việc phân chia tổn thất của một số ít người cho tất cả những người tham gia cùng chịu. Đây chính là ý nghĩa nhân văn của bảo hiểm, thể hiện tinh thần tương trợ chia sẻ khó khăn, mất mát thiệt hại khi gặp hoạn nạn giữa những người tham gia bảo hiểm”, bà Phương nói.

Sản phẩm liên kết đầu tư rất rủi ro

Tuy nhiên, thời gian gần đây, các dòng sản phẩm bảo hiểm liên kết đầu tư nở rộ nhưng không được truyền thông rõ ràng cùng với đó là sự mập mờ trong quá trình tư vấn của các tư vấn viên bảo hiểm khiến nhiều người dân cho rằng bảo hiểm nhân thọ là kênh đầu tư kiếm lợi nhuận mà bỏ quên lợi ích bảo vệ con người trước những rủi ro.

TS. Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính - tiền tệ Quốc gia cho biết, kênh bảo hiểm liên kết ngân hàng trên thế giới đã có từ hơn một thế kỷ qua nhưng phát triển nhanh ở Việt Nam và châu Á. Kênh này chiếm khoảng 35% trong phân phối bảo hiểm của công ty bảo hiểm còn 65% phân phối qua các kênh khác. Ở Việt Nam tăng khá nhanh, cuối 2022, bảo hiểm liên kết chiếm 33%, đã gần tiếp cận với quốc tế bán bảo hiểm qua kênh ngân hàng. Việc hợp tác này sẽ tận dụng mạng lưới của nhau, nguồn nhân lực, cơ sở vật chất và kiến thức của nhân viên ngân hàng. Đây là xu thế tương lai và chúng ta cần coi là bình thường.

“Số tiền chưa phải bồi thường cho khách hàng (gọi là nhàn rỗi), doanh nghiệp bảo hiểm mang đi đầu tư. Trong năm 2022, doanh nghiệp BHNT đã đầu tư trở lại nền kinh tế hơn 616.000 tỷ đồng, rõ ràng đó là nguồn vốn rất lớn. Nên nói bảo hiểm đóng góp quan trọng đầu tư cho nền kinh tế cũng như bảo toàn cho người dân khi tham gia bảo hiểm là đúng”, TS. Cấn Văn Lực cho biết.

Tuy nhiên, ông Lực cũng thẳng thắn thừa nhận, dù sản phẩm liên kết đầu tư đã được phát triển 20 năm qua nhưng sản phẩm liên kết đầu tư rất rủi ro.

“Công ty bảo hiểm họ đầu tư vào chứng khoán, đầu tư bất động sản, trái phiếu, cổ phiếu... toàn lĩnh vực rủi ro cao. Liệu nhà đầu tư có hiểu điều đó?”, TS. Cấn Văn Lực đặt câu hỏi.

Liên quan tới hiện tượng bảo hiểm biến tướng như thời gian vừa qua, ông Lực cho rằng, về khách quan, thị trường tài chính, chứng khoán nói riêng gặp khó trong khi bảo hiểm đem phí đi đầu tư. Cùng với đó, hợp đồng liên kết với khách hàng để đầu tư chiếm đến 85%. Do đó, nhiều doanh nghiệp bảo hiểm đã đi chệch hướng.

“Về chủ quan, chất lượng tư vấn của nhân viên bảo hiểm chưa tốt. Đâu đó cũng bị sức ép về doanh thu, chạy theo doanh số bán hàng. Kiến thức về bảo hiểm rất phức tạp. Mặt khác, người mua bảo hiểm cũng có vấn đề. Vì người mua bảo hiểm không biết mục đích của chúng ta là gì? Chúng ta mua bảo hiểm vì mục đích gì? Vì phòng ngừa rủi ro, hay tích lũy cho con sau này hay đầu tư sinh lời?”, ông Lực thẳng thắn nói, đồng thời nhấn mạnh “Bảo hiểm là kênh phòng ngừa rủi ro chứ không phải lĩnh vực đầu tư. Với mục đích đầu tư, người dân nên lựa chọn lĩnh vực khác”.

Theo TS. Trần Vũ Hải, Phó trưởng Phòng Khoa học, Đại học Luật Hà Nội, các sản phẩm bảo hiểm nhân thọ và sản phẩm liên kết ngân hàng là sản phẩm tài chính hiện đại, phương thức để người tham gia để bảo vệ trước rủi ro và tích luỹ.

“Đây là sản phẩm bảo vệ ro trước, sau mới tích luỹ. Nếu chúng ta chọn nhầm mục tiêu sẽ chọn nhầm sản phẩm”, TS. Trần Vũ Hải nói.

TS. Hải cho hay, bản thân xuất phát từ tính trừu tượng của sản phẩm bảo hiểm. Sản phẩm này thuộc về rủi ro và là sản phẩm khó bán nhất trên thế giới, so với sản phẩm thông thường như nhà cửa, xe cộ... Chính vì vậy, đại lý bảo hiểm, cá nhân tư vấn mong muốn bán bảo hiểm hoặc do hiểu biết người thuyết minh của người tư vấn thiếu hiểu biết đã tư vấn không đúng bản chất của sản phẩm bảo hiểm nhân thọ.

“Cũng có nhiều khách tiếp cận bảo hiểm là đầu tư nhưng bản chất bảo hiểm là bảo hiểm. Tham gia bảo hiểm, đóng phí nhỏ nhưng được bồi thường, được chi trả lớn hơn. Đó là bản chất của bảo hiểm, chứ không phải đóng tiền vào để nhận lại bao nhiêu”, TS. Hải nêu rõ./.