Sửa thuế tiêu thụ đặc biệt: Tăng ngân sách ngắn hạn, giảm sức cầu dài hạn

Dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB - sửa đổi) đang được Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo và đang lấy ý kiến rộng rãi với nhiều sửa đổi quan trọng. Đối với ngành đồ uống, các DN trong chuỗi sản xuất, kinh doanh, tiêu thụ mặt hàng, dịch vụ là đối tượng chịu tác động trực tiếp của đề xuất điều chỉnh của Luật. Dự thảo đề xuất lộ trình tăng thuế TTĐB liên tục hàng năm đến năm 2030 đối với mặt hàng rượu, bia, đồng thời bổ sung mặt hàng nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml.

Tăng thuế TTĐB kéo theo loạt nguy cơ…

Tại Hội thảo “Dự thảo Luật thuế TTĐB (sửa đổi) và ngành đồ uống” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chủ trì, phối hợp với Hiệp hội Bia-Rượu-NGK Việt Nam (VBA) tổ chức ngày 8/8, nhiều chuyên gia, nhà quản lý và DN đã bày tỏ các ý kiến, góc nhìn khác nhau về vấn đề này.

Theo nhận định của TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV - kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, với tác động của Luật thuế TTĐB sửa đổi có thể tăng thu NSNN trong ngắn hạn, nhưng trong trung - dài hạn sẽ làm giảm sức cầu tiêu dùng, giảm doanh thu và lợi nhuận DN, qua đó giảm thu thuế VAT và thuế TNDN. “Tổng hòa của dự thảo về việc tăng hay giảm thu thuế vẫn là chưa rõ. Do vậy cần đánh giá tác động một cách thấu đáo và toàn diện, để từ đó lựa chọn hướng sửa đổi phù hợp nhất với bối cảnh kinh tế của Việt Nam”, TS. Cấn Văn Lực nêu quan điểm.

Nhìn nhận việc điều chỉnh tăng thuế suất các mặt hàng rượu, bia trong thời gian tới là cần thiết và phù hợp chủ trương của Đảng và nhà nước, song bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) bày tỏ, chính sách thuế TTĐB cần hài hòa các mục tiêu, phù hợp trong từng bối cảnh cụ thể. Việc tăng thuế TTĐB cao và liên tục có thể không mang lại hiệu quả cao như mục tiêu đề ra.

Dẫn chứng lần sửa đổi thuế TTĐB gần nhất vào năm 2014, thuế suất các sản phẩm đồ uống có cồn đã tăng liên tục trong 3 năm, từ năm 2016-2018, bà Cục phân tích, tăng thuế TTĐB có thể làm tăng giá bán, hạn chế sản xuất rượu bia, tuy nhiên chưa hẳn đã đạt được mục tiêu giảm tiêu dùng, do thực tế việc tăng thuế cao có thể dẫn đến hàng nhập lậu tăng, người tiêu dùng có thu nhập chuyển sang uống rượu, bia nhập lậu.

Đặc biệt, người tiêu dùng ở nông thôn thu nhập thấp có nhiều khả năng chuyển sang cơ chế tự cung, tự cấp, nấu, pha chế và bán rượu lấy lãi nhưng không nộp thuế TTĐB, không đảm bảo chất lượng sản phẩm, gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhân dân nên mục tiêu hạn chế tiêu dùng, đảm bảo sức khỏe cộng đồng khó thức hiện.

“Cơ quan soạn thảo cần cân nhắc nghiên cứu kỹ thêm tác động tăng thuế nhanh và cao theo dự thảo Luật đến thị trường, đến hoạt động sản xuất kinh doanh, người tiêu dùng và sức khỏe cộng đồng. Xem xét phương án giãn thời gian tăng thuế suất có lộ trình để các DN có điều kiện xây dựng phương án, chuyển đổi sản xuất kinh doanh không bị xáo trộn quá lớn”, bà Cúc nêu phương án.

Tăng thuế suất 1 lần sau đó giãn cách để đánh giá hiệu quả

Quan ngại về vấn nạn rượu, bia bất hợp pháp tại Việt Nam, ông Nguyễn Đức Lê, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ Quản lý thị trường, Tổng cục QLTT (Bộ Công Thương) cho biết, hiện 63% lượng rượu tiêu thụ ở Việt Nam (chủ yếu là rượu thủ công do dân tự nấu, rượu giả, rượu không rõ nguồn gốc xuất xứ… vẫn chưa được quản lý. Tình trạng này không những gây lo ngại về sức khỏe người sử dụng mà còn gây thất thu ngân sách, ảnh hưởng đến DN sản xuất, kinh doanh chân chính, tạo gánh nặng cho các cơ quan giám sát thực thi pháp luật.

“Có nhiều nguyên nhân dẫn đến vấn nạn rượu bia phi pháp, như sự chênh lệch lớn về giá giữa rượu bia hợp pháp và bất hợp pháp do thuế, chi phí tuân thủ cao, sự chấp nhận các sản phẩm bất hợp pháp của người tiêu dùng do thu nhập thấp, nhận thức kém, thông tin không rõ ràng, bị hấp dẫn do quảng cáo, xu hướng sính hàng ngoại xách tay, thực thi pháp luật còn yếu, lực lượng kiểm tra giám sát còn mỏng, thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan”, ông Lê nêu hàng loạt tác động.

Với 2 phương án đề xuất của Bộ Tài chính như trong dự thảo, TS. Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Nghiên cứu kinh tế và Chính sách (VEPR) cho rằng, chưa rõ khả tăng nguồn thu bền vững cho NSNN trong bối cảnh xem xét chung với tỷ trọng các nguồn thu thuế khác, như Thuế VAT, Thuế TNDN và Thuế TNCN,… Do vậy, cơ quan soạn thảo cần đánh giá toàn diện hơn và có bằng chứng cụ thể (cả tiêu cực) khi tăng thuế TTĐB đến KT-XH, qua đó cơ sở đảm bảo tăng thu ngân sách được bền vững.

“Trong điều kiện KT-XH có nhiều thay đổi so với giai đoạn trước Covid-19, để đảm bảo hài hòa lợi ích của Nhà nước, DN và người tiêu dùng, cơ quan soạn thảo cần xác định mức thuế suất tạm thời để theo dõi mức độ đạt được, kết quả có phù hợp với mục tiêu và các yếu tố liên quan. Nếu chưa rõ mọi tác động tổng thể, toàn diện như trong luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật, chỉ nên tăng thuế suất 1 lần vào năm 2026, sau đó giãn cách 2 - 3 năm để các cơ quan liên quan có thời gian xem xét các mục tiêu đạt được cũng như những tác động khác nhau”, TS. Nguyễn Quốc Việt nêu quan điểm.

Từ thực tế trao đổi với đại diện các DN và ngành hàng, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký VCCI cho biết, đa phần các DN đều đồng ý với việc thực hiện nghĩa vụ thuế nhưng nghĩa vụ thuế phải xác đáng, thuyết phục vì việc nộp thuế gắn liền với hiệu quả của hoạt động kinh doanh.

Do đó, với mỗi 1 sắc thuế được đưa ra phải có lộ trình phù hợp, đây cũng là yêu cầu quan trọng mang tính ổn định trong Luật doanh nghiệp cũng như thực tiễn hoạt động kinh doanh, trong bối cảnh của nhiều ngành hàng, DN đang gặp khó khăn như hiện nay để từ đó cơ quan soạn thảo xem xét đưa ra quyết định phù hợp nhất.