Kỳ diệu máy bơm nước khổng lồ của đồng bào miền tây Xứ Nghệ

Đã bao đời nay bà con ở vùng đồng bào dân tộc ở miền tây Xứ Nghệ như Quế Phong, Con Cuông, Tương Dương....(Nghệ An) đã biết sáng tạo ra những "cỗ" máy bơm chạy bằng nước hay còn gọi là con nước (guồng nước - pv).

Với đồng bào miền xuôi, thành phố thì Con nước quá lạ lẫm nhưng đối với đồng bào vùng cao thì đây lại quá quen thuộc. Bởi từ bao đời nay Con nước chính là "cỗ" máy đưa nước về phục vụ đồng lúa, sinh hoạt của người dân. Những Con nước này cũng không đơn giản chỉ là dụng cụ phục vụ sinh hoạt người dân đồng bào nơi đây mà còn là nét văn hóa riêng của đồng bào dân tộc vùng cao.

Về cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của Con nước này cơ bản như sau: Trung bình đường kính của Con nước rộng chừng 4-7 mét tùy vào kích cỡ của mỗi cái do con người làm. Trục giữa của Con nước (hay còn gọi là trục giữa cọn) được làm bằng một khúc gỗ (gỗ này phải chắc, bền, nhẹ và chịu nước tối), trục này được đặt cố định giữa hai cây cột chịu lực để nâng toàn bộ Con nước.

Tiếp đến là công đoạn làm nang cọn, nang cọn chính là kích thước to nhỏ của con nước, nang cọn được làm bắng những cây nứa già thẳng được đan xen từ bên này sang bên kia tạo thành khung của con nước (tùy theo yêu cầu của mỗi người quyết định độ to nhỏ của nang cọn).

Cánh quạt của Con nước chính là những tấm phên bằng nứa được tết thành mảng, khi nước tác động vào tấm phên này sẽ làm quay con nước.

Công đoạn đặt ống nước rất quan trọng, ống nước được đặt chéo theo cánh quạt nước. Nước sẽ lần lượt được múc vào các luống nước đi lên phía trên rồi đổ ra một máng nước trên đỉnh. Máng nước này có đường ống dẫn nước đi về gia đình về đồng ruộng. Việc đặt ống nước để khi con nước quay có thể múc được nước từ suối lên đòi hỏi rất tỉ mỉ và kinh nghiệm...

Mặc dù đời sống đã phát triển, hiện đại hóa máy móc ở các vùng miền tuy nhiên đối với đồng bào dân tộc vùng cao thì Con nước vẫn đang là "cỗ" máy bơm cần thiết phục vụ đời sống nhân dân, tưới tiêu các cánh đồng ruộng./.