Có nên cho phép chuyển nhượng, tặng cho biển số xe trúng đấu giá?

Hiện nay, theo quy định của khoản 22 Điều 8 Luật Giao thông đường bộ, cá nhân, tổ chức đang bị cấm mua bán biển số xe cơ giới. Bên cạnh đó theo quy định khoản 2 Điều 105 và khoản 2 Điều 107 Nghị định số 151/2017/NĐ-CP, việc thu tiền cấp quyền sử dụng biển số xe là tài sản công được thực hiện thông qua đấu giá hoặc niêm yết giá.

Chính phủ đã 2 lần cho phép Bộ Công an thực hiện đấu giá biển số đẹp (biển số tự chọn) vào năm 1993 và năm 2008 nhưng nhận được nhiều ý kiến trái chiều nên hiện việc thu phí cấp và đấu giá biển số đã tạm ngừng.

Mới đây, tại Dự thảo Nghị quyết thí điểm cấp quyền lựa chọn sử dụng biển số ô tô thông qua đấu giá, Bộ Công an lại một lần nữa đưa ra lý do cần thiết để thực hiện việc đấu giá biển số xe.

Liên quan đến vấn đề này, phóng viên VOV.VN trao đổi với luật sư Nguyễn Đức Hùng - Phó Giám Đốc, Công Ty Luật TNHH TGS (thuộc Đoàn luật sư Thành Phố Hà Nội).

PV: Dưới góc nhìn của luật sư, ông có đánh giá như thế nào về Dự thảo Nghị quyết thí điểm cấp quyền lựa chọn sử dụng biển số ô tô thông qua đấu giá lần này? Dự thảo Nghị Quyết này có phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành và tình hình thực tiễn hiện nay hay không, thưa ông?

Luật sư Nguyễn Đức Hùng: Hiện nay, rất nhiều người có nhu cầu sở hữu biển số xe theo sở thích. Những "biển số đẹp" này có thể là những số trùng nhau (tam hoa, tứ quý, ngũ quý,…), dãy số tiến liên tục, số "gánh", số "phát lộc",… Khái niệm “số đẹp” còn theo quan niệm của từng người và mang nhiều sở thích cá nhân như ngày tháng năm sinh, ngày kỷ niệm hay một dãy số bất kỳ nào đó.

Trên thực tế, Dự thảo về việc đấu giá biển số đẹp không phải là vấn đề mới mà đã nhen nhóm ý tưởng thực hiện từ những năm 1993 tới nay. Mới đây nhất, vào năm 2020, Bộ Công an tiếp tục đưa đề xuất trên vào dự thảo Luật Bảo đảm Trật tự an toàn giao thông (tách từ Luật Giao thông đường bộ) để trình Quốc hội xem xét nhưng chưa được thông qua.

Nhiều chuyên gia cho rằng, thay vì để trôi nổi như hiện nay thì việc đấu giá biển số xe đẹp là cần thiết mà nếu quản lý, tổ chức thực hiện tốt sẽ vừa giúp người dân dễ tiếp cận hơn với biển số mình yêu thích, lại tăng nguồn thu đáng kể cho ngân sách nhà nước.

Trao đổi về vấn đề này, ông Bùi Danh Liên - Nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Hà Nội cũng nói rằng việc để người dân tự lựa chọn và đấu giá biển số xe ô tô đã được các nước tiên tiến trên thế giới làm từ lâu với nhiều cách thức và mức độ khác nhau.

Theo ông Liên, với nhu cầu sở hữu biển số đẹp vốn rất lớn mà việc cấp biển lại thực hiện qua hình thức bấm ngẫu nhiên như hiện nay sẽ không tránh khỏi những trường hợp “ém” biển đẹp để cấp riêng cho "người quen” hoặc những người chấp nhận chi trả thêm tiền ngoài quy định. Đây chính là nguồn gốc nảy sinh tiêu cực, thậm chí là lợi ích nhóm trong công tác cấp biển số xe hiện nay. Nếu đem biển số ra đấu giá, câu chuyện tiêu cực này sẽ chấm dứt.

Đồng tình với ý kiến trên, tôi thấy rằng việc đưa các biển số đẹp ra đấu giá là chủ trương đúng đắn và nên thực hiện ngay, bởi những ưu điểm sau:

Thứ nhất, việc đưa các biển số đẹp ra đấu giá giúp tăng nguồn thu ngân sách nhà nước.

Thứ hai, điều này sẽ giảm tiêu cực (dành biển cho người quen, đút tiền để ra biển đẹp,...)

Thứ ba, việc đưa các biển số đẹp ra đấu giá sẽ giúp gười dân tiếp cận được biển số mình muốn…

PV: Theo ông Dự thảo Nghị quyết này có ý nghĩa như thế nào so với công tác đăng ký, quản lý phương tiện giao thông hiện nay?

Luật sư Nguyễn Đức Hùng: Theo Dự thảo đề án, tất cả biển số xe ô tô nền màu trắng, chữ và số màu đen (biển xe cá nhân) trong kho biển số xe chưa được đăng ký đều có thể đưa ra đấu giá. Tổ chức, cá nhân chỉ được tham gia đấu giá biển số của địa phương nơi đóng trụ sở, nơi đăng ký thường trú và phải tuân thủ các quy định về đấu giá tài sản.

Đề án đưa ra hai phương án. Phương án 1, người trúng đấu giá biển số xe sẽ được sử dụng nhưng cấm mua bán, trao đổi biển số. Phương án này tương tự với cách quản lý biển số hiện nay. Phương án 2, người trúng đấu giá sẽ được sử dụng, chuyển nhượng, thừa kế, cho tặng, thế chấp biển số trúng đấu giá; người sở hữu biển số khi bán phương tiện vẫn có thể giữ lại biển số để đăng ký cho phương tiện khác của mình. Việc quản lý biển số khi đó sẽ khác với hiện nay.

Phương án 1 giúp bảo đảm công tác quản lý nhà nước đối với biển số xe trúng đấu giá nhưng hiệu quả đấu giá không cao, tài sản công sẽ không được khai thác tối ưu. Phương án 2 khắc phục được nhược điểm của phương án 1 nhưng việc cho phép chuyển nhượng sẽ tạo ra thị trường mua bán hoặc đầu cơ biển số.

Tuy nhiên, về cơ bản việc cho phép mua bán biển số sẽ tạo rối ren, phức tạp cho công tác quản lý, trong việc truy xét chủ xe thông qua biển số khi xe có vi phạm giao thông và các vấn đề khác, kể cả liên quan đến hình sự. Việc quan niệm biển số xe là tài sản có thể mang đi thế chấp ngân hàng cũng không nên làm. Bởi vì khi đấu giá biển số có thể lên đến hàng tỷ đồng nhưng khi người vay không trả được nợ thì ngân hàng bán biển số đó chắc gì đã thu về đủ số tiền cho vay…

PV: Về nội dung “người trúng đấu giá được giữ lại biển số để đăng ký cho xe khác thuộc sở hữu của mình”. Điều đó đồng nghĩa với việc, biển số trúng đấu giá sẽ đi theo người trúng đấu giá mà không phải theo xe như quy định hiện nay. Ông đánh giá về nội dung này như thế nào?

Luật sư Nguyễn Đức Hùng: Trong Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm cấp quyền lựa chọn sử dụng biển số ôtô thông qua đấu giá, Bộ Công an đề xuất khi chuyển nhượng xe, người trúng đấu giá được quyền giữ lại biển số để đăng ký cho xe khác thuộc sở hữu (còn gọi là “biển số đi theo người”).

Theo đó, người trúng đấu giá có quyền ký hợp đồng với cơ quan đấu giá nhằm xác lập quyền với biển số trúng đấu giá để sử dụng. Khi chuyển nhượng xe, người trúng đấu giá được quyền giữ lại biển số để đăng ký cho xe khác thuộc sở hữu, hay còn gọi là "biển số đi theo người". Khi thay đổi địa chỉ nơi thường trú khác tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, người trúng đấu giá không phải nộp lại biển số trúng đấu giá.

Như vậy, biển số này sẽ "đi theo người" chứ không phải "đi theo xe" như kiểu quản lý biển kiểm soát hiện tại.

Đề xuất này có mang lại nhiều ưu điểm nhưng bên cạnh đó cũng kéo theo nhiều bất cập. Bởi, hiện nay nhiều người có nhu cầu sở hữu biển số xe theo sở thích, thường gọi là "biển số đẹp" tùy theo quan niệm của từng người. Trên thực tế, mỗi người sẽ lựa chọn biển số theo sở thích cá nhân như ngày tháng năm sinh, ngày kỷ niệm chứ không nhất thiết phải là biển số đẹp, số đặc biệt. Do đó, việc giữ được biển số đẹp có thể có ý nghĩa với họ.

Tuy nhiên, việc “biển đi theo người” còn đặt ra nhiều băn khoăn về quyền tài sản đối với biển số đó. Liệu chủ sở hữu có được chuyển nhượng, tặng cho, thừa kế đối với biển số xe đó, bởi lẽ, biển số xe là dấu hiệu nhận diện xe do cơ quan có thẩm quyền cấp với mục đích chủ yếu là quản lý và lưu hành xe…

Chính vì vậy, đề xuất này cần được xem xét và cân nhắc kỹ về mối tương quan giữa ưu điểm và nhược điểm khi đưa ra thực tế. Hơn hết, cần nghiên cứu và đưa ra quy định thật chi tiết nếu được áp dụng vào thực tế.

PV: Theo như Dự thảo thì tất cả người dân đều được lựa chọn biển số trong kho biển số theo sở thích, nhu cầu cá nhân của mỗi người, nguồn thu sẽ nộp theo tỷ lệ 70% vào ngân sách Trung ương và 30% phân bổ cho ngân sách địa phương. Tuy nhiên, trong quá trình đấu giá, người giàu sẽ lựa chọn, đấu giá được biển số đẹp và ngược lại? Điều này có dẫn tới sự phân cấp giàu – nghèo trong xã hội không, thưa ông?

Luật sư Nguyễn Đức Hùng: Việc tổ chức đấu giá biển số sẽ diễn ra trực tiếp, công khai tại các địa phương. Cũng giống như tham gia đấu giá các tài sản khác, mỗi người tham gia đấu giá sẽ phải đặt cọc tiền theo mức cố định được địa phương đó quy định.

Căn cứ vào tình hình thực tế, UBND các tỉnh sẽ quyết định mức giá khởi điểm và giá khởi điểm đấu giá biển số với ôtô tối thiểu gấp 10 lần, với môtô gấp 5 lần lệ phí đăng ký.

Như vậy, những người có nhu cầu muốn lựa chọn, đấu giá sẽ có quyền tự do đặt cọc và do may mắn sẽ có biển số đẹp không hẳn có sự phân hóa giàu – nghèo ở đây.

PV: Đối tượng được tham gia đấu giá là tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân được tham gia cuộc đấu giá biển số của địa phương nơi đóng trụ sở (đối với tổ chức, doanh nghiệp) hoặc nơi đăng ký thường trú (đối với cá nhân). Nhưng trong Dự thảo lại chưa nói rõ quy định về việc sử dụng biển số đấu giá sau khi đấu giá thành công. Luật sư cho biết, quy định pháp luật hiện hành về vấn đề này? Liệu có thể xảy ra tình trạng trục lợi từ các tổ chức, doanh nghiệp đứng ra đấu giá, sau đó bán lại với giá cao hơn từ các biển số đẹp đấu giá thành công, thưa ông?

Luật sư Nguyễn Đức Hùng: Hiện nay có thể áp dụng các quy định tại Luật Đấu giá tài sản để thực hiện đấu giá biển số và phối hợp cơ quan công an, Sở Tư pháp và Sở Tài chính tại địa phương để kiểm soát hoạt động đấu giá. Theo đó, một số biển số đẹp sẽ được đưa ra đấu giá trực tuyến công khai. Khi đã đấu giá thành công, chủ phương tiện được quyền giữ lại biển số ngay cả khi bán xe và dùng để đăng ký cho một xe khác mang tên mình.

Để tránh tình trạng trục lợi từ các tổ chức, doanh nghiệp đứng ra đấu giá, sau đó bán lại với giá cao hơn từ các biển số đẹp đấu giá thành công, hình thức đấu giá phải công khai, minh bạch về đặt cọc, giá khởi điểm, bước giá. Đồng thời nên có chế tài cấm tham gia có thời hạn hoặc vô thời hạn đối với những người trúng đấu giá nhưng không thanh toán, chấp nhận bỏ cọc.

Và phải xây dựng cơ chế xác định biển số xe là tài sản nhưng chủ xe chỉ có quyền sử dụng và phải thực hiện theo nguyên tắc quản lý phương tiện của các quy định pháp luật. Theo đó, mỗi biển số chỉ gắn với một xe duy nhất, khi chủ xe muốn chuyển nhượng biển số thì sẽ phải làm thủ tục chuyển nhượng cùng với xe./.