Hé lộ về UAV Ukraine dùng tập kích nhà máy lọc dầu Nga

Có một âm thanh vo ve khi hình bóng nhỏ tiến đến gần trên không trung. Tiếng ồn này gợi nhớ đến các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) của Nga vào Ukraine, nhưng lần này, chúng xảy ra gần Moscow hơn là Kiev.

Một đoạn video đăng tải trên mạng xã hội cho thấy một chiếc UAV ngoặt sang trái khi tiếng còi báo động không kích át tiếng ồn của cánh quạt. Vài giây sau, chiếc UAV lao xuống, đâm vào một tòa tháp có các đường ống dẫn tại một nhà máy lọc dầu của Nga và phát nổ.

Đoạn video được xác định vị trí ở nhà máy lọc dầu Ryazan của Rosneft – một trong những nhà máy lọc dầu lớn nhất của Nga – cách Ukraine hơn 500 km. Cuộc tấn công hôm 13/3 là một trong số nhiều cuộc tấn công vào cơ sở này và là một phần trong nỗ lực phối hợp của Ukraine nhắm mục tiêu vào các nhà máy lọc dầu của Nga bằng UAV tầm xa.

UAV tích hợp AI

Ukraine đang tìm cách giáng đòn vào ngành công nghiệp dầu khí khổng lồ của Nga – lĩnh vực vẫn đang mang lại nguồn thu lớn nhất cho nền kinh tế Nga bất chấp các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Một nguồn tin thân cận với chương trình UAV của Ukraine cho biết, các cuộc tấn công được thực hiện bằng cách sử dụng UAV có tầm hoạt động xa hơn và khả năng tiên tiến hơn. Một số máy bay thậm chí còn tích hợp trí tuệ nhân tạo cơ bản giúp chúng định hướng và tránh bị gây nhiễu.

“Việc sử dụng AI giúp UAV có khả năng hoạt động chính xác trong điều kiện bị gây nhiễu. Mỗi chiếc UAV đều có một máy tính đầu cuối chữa dữ liệu vệ tinh và địa hình. Hành trình bay được xác định trước, những chiếc UAV bay theo kế hoạch sẽ cho phép chúng tôi tấn công mục tiêu với độ chính xác cao”, nguồn tin giải thích.

Độ chính xác như vậy được thực hiện nhờ các cảm biến của UAV.

“Họ gọi đó là ‘thị giác máy’, nó là một dạng AI. Về cơ bản, họ lấy một mô hình, đưa nó vào một con chip và huấn luyện mô hình này để xác định địa lý cũng như mục tiêu mà nó sẽ nhắm tới. Cuối cùng khi được triển khai, nó có thể xác định được nó đang ở đâu”, Noah Sylvia, nhà phân tích tại viện RUSI có trụ sở tại Anh cho hay.

“Nó không đòi hỏi bất kỳ liên lạc nào (với vệ tinh), nó hoàn toàn độc lập”, ông Sylvia nói thêm.

Chris Lincoln-Jones, cựu sĩ quan quân đội Anh, chuyên gia về tác chiến UAV và AI, cho biết mức độ “thông minh” của những UAV vẫn còn rất thấp.

“Mức độ tự động này là chưa từng thấy ở UAV trước đây, chúng ta vẫn đang ở giai đoạn đầu về tiềm năng của công nghệ này”, ông Jones nói với CNN.

Đánh vào nguồn thu ngân sách Nga rót tiền cho xung đột

Việc Ukraine sử dụng UAV không phải là mới. Nước này phụ thuộc rất nhiều vào UAV kể từ khi bắt xung đột với Nga nổ ra vào tháng 2/2022. Kiev đã dồn nguồn lực vào việc thúc đẩy công nghệ không người lái và sản xuất trong nước.

Ban đầu, Kiev chủ yếu sử dụng các UAV có sẵn để giám sát hoặc sử chỉnh sửa chúng để thả những quả bom nhỏ. Sau đó, Ukraine đã xây dựng được một ngành công nghiệp UAV hoàn chỉnh, mang lại lợi thế công nghệ để chống lại nước Nga có nguồn nhân lực lớn hơn đáng kể và bộ máy công nghiệp được chuẩn bị tốt hơn.

Điều này cũng giải thích mức độ chính xác ngày càng tăng trong các cuộc tấn công của Ukraine vào các nhà máy lọc dầu Nga.

Một số chuyên gia cho hay, thay vì tấn công các cơ sở lưu trữ nhiên liệu, Ukraine đã tấn công các cơ sở lọc dầu, nơi dầu thô được xử lý và biến thành nhiên liệu hoặc các dẫn xuất khác.

“Theo những gì chúng tôi thấy, các mục tiêu như vậy cần nhiều công nghệ phương Tây và Nga hiện gặp nhiều khó khăn trong việc mua các công nghệ này”, ông Sylvia nói.

Cách tiếp cận này mang lại nhiều lợi ích hơn cho Kiev và gây tổn hại nhiều hơn cho đối phương.

Helima Croft, Giám đốc điều hành Ngân hàng đầu tư RBC Capital Markets, cho biết: “Chúng tôi thực sự coi đây là một sự thay đổi trong chiến thuật của Ukraine nhằm cố gắng làm suy yếu cỗ máy chiến tranh của Nga”.

Các chuyên gia tin rằng những cuộc tấn công này có thể có tác động lớn hơn đến nền kinh tế Nga so với các lệnh trừng phạt hiện tại.

Bà Croft giải thích: “Nếu bạn nghĩ về các lệnh trừng phạt đã được áp dụng cho đến nay, chúng phần lớn đã bỏ qua năng lượng. Thực sự chính xuất khẩu năng lượng, dầu thô, khí đốt tự nhiên, các sản phẩm tinh chế đã mang lại cho Nga huyết mạch kinh tế để tiếp tục cuộc xung đột hiện nay”.

Ukraine cho biết, Nga đã mất 12% công suất lọc dầu, trong khi Reuters tính toán con số này lên tới 14%. Nga thừa nhận công suất lọc dầu của nước này đã giảm và tạm thời cấm xuất khẩu xăng để tránh giá nhiên liệu trong nước tăng cao.

“Những tuần gần đây đã chứng minh cho nhiều người thấy rằng cỗ máy chiến tranh của Nga có những lỗ hổng mà chúng tôi có thể tiếp cận bằng vũ khí của mình. UAV của chúng tôi thực sự có khả năng tầm xa. Ukraine bây giờ sẽ luôn có một lực lượng tấn công trên bầu trời”, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết sau một loạt các cuộc tấn công nhằm vào cơ sở lọc dầu Nga.

Quyết tâm của Ukraine, lo ngại của Mỹ

Các cuộc tấn công của Ukraine nhằm vào các nhà máy lọc dầu đã khiến giá dầu toàn cầu tăng cao, trong đó dầu thô Brent tăng gần 13% và các chính trị gia ở Mỹ lo ngại về tác động kinh tế tiềm tàng của chúng trong năm bầu cử quan trọng.

Mặc dù không đề cập đến giá năng lượng, các quan chức ở Washington cho biết họ đang tích cực ngăn cản Ukraine tấn công các nhà máy lọc dầu của Nga.

“Chúng tôi từ lâu đã nói rằng chúng tôi không khuyến khích [Ukraine] các cuộc tấn công vào bên trong lãnh thổ Nga”, một quan chức nói với CNN.

Ông Croft cho biết,  các lệnh trừng phạt của Mỹ và quốc tế áp đặt kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bắt đầu bùng phát đã được thiết kế để vẫn giữ năng lượng của Nga trên thị trường.

“Đó là thỏa thuận với Ukraine: Chúng tôi sẽ cung cấp cho họ tiền bạc và  vũ khí, nhưng họ phải tránh xa cơ sở xuất khẩu, tránh xa năng lượng của Nga, vì chúng tôi không muốn xảy ra một cuộc khủng hoảng năng lượng lớn”, ông Croft giải thích.

Tuy nhiên, sự bế tắc ở Washington về viện trợ bổ sung cho Ukraine và khả năng thay đổi lãnh đạo ở Mỹ sau cuộc bầu cử tổng thống vào cuối năm nay có thể khiến Kiev mất đi thời gian đáng giá.

“Nếu không nhận được vũ khí và tiền bạc như đã hứa, họ có lý do gì để tuân thủ thỏa thuận đó với Washington?”, ông Croft đặt câu hỏi.

Các chuyên gia cho rằng, mối lo ngại lớn hơn là Ukraine sẽ không dừng lại ở các nhà máy lọc dầu. Theo RBC, một số cảng dầu lớn nhất của Nga, nơi cung cấp khoảng 2/3 lượng dầu thô và sản phẩm dầu xuất khẩu của Nga, đều nằm trong tầm tấn công của UAV Ukraine.

“Chỉ một cơ sở xuất khẩu lớn bị tấn công, tác động của nó đến thị trường cũng sẽ rất đáng kể. Nhiều cơ sở xuất khẩu trong số này nằm liền kề với các nhà máy lọc dầu và hiện tại, có vẻ như việc nhắm vào các nhà máy lọc dầu là hoàn toàn có chủ ý”, ông Croft cho biết.

Các quan chức Ukraine thừa nhận lo ngại của Mỹ nhưng nói rằng các cuộc tấn công sẽ vẫn tiếp tục.

“Rõ ràng là chúng tôi phải làm giảm các khoản thu ngân sách này càng nhiều càng tốt và tự động cắt nguồn oxy của họ. Vì vậy, chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc trong khi đất nước có trạm xăng sẽ tiếp tục cháy”, người đứng đầu Cơ quan an ninh Ukraine (SBU) Vasyl Maliuk nói về các cuộc tấn công nhằm vào cơ sở lọc dầu của Nga.