F-15EX: Sai lầm lớn nhất của Không quân Mỹ?

Không quân Mỹ đặt lô “khủng” F-15EX

Đầu năm 2021, Không quân Mỹ (USAF) ký hợp đồng mua hơn 144 máy bay chiến đấu F-15EX với giá 23 tỷ USD. Boeing F-15EX là biến thể mới nhất của F-15E Strike Eagle, dựa trên F-15 Eagle năm 1972.

Gói nâng cấp EX cung cấp một số cải tiến so với mô hình ban đầu, bao gồm radar tốt hơn, hệ thống điện tử hàng không mới và màn hình buồng lái được sửa đổi. F-15 Eagle đã từng là một trong những máy bay chiến đấu tốt nhất trong lớp của nó, nhưng thiết kế máy bay, và vũ khí phòng không, đã có những bước phát triển nhảy vọt kể từ những năm 1970. Một trong những ưu điểm của nền tảng F-15EX là dễ sử dụng.

Theo nhà sản xuất Boeing, F-15EX không yêu cầu chuỗi hậu cần, phi đội huấn luyện, sửa đổi cơ sở hạ tầng, văn phòng chương trình hoặc thậm chí tích hợp vũ khí. Các đơn vị chuyển đổi sang F-15EX có thể thực hiện trong vòng vài tuần hoặc vài tháng, không phải vài năm kể từ khi nhận máy bay mới.

Quá trình chuyển đổi không chỉ bao gồm phi công, mà còn cả thợ máy và nhân viên hỗ trợ mặt đất. Những lợi ích này, kết hợp với chi phí cho mỗi chuyến bay thấp nhất so với các máy bay cùng loại, khiến F-15EX trở thành giải pháp tổng thể trong vòng đời để đáp ứng các yêu cầu về năng lực của Không quân Mỹ.

Theo một số chuyên gia, F-15EX sẽ không thể sống sót trên chiến trường khi đối đầu với các đối thủ ngang hoặc gần ngang cơ từ năm 2028. Tuy nhiên, đây có thể là một hạn chế có thể chấp nhận được. Mặc dù thời kỳ chiến đấu cơ tiền tiêu có thể đã kết thúc, nhưng F-15EX mới có thể được sử dụng để thực thi các vùng cấm bay, phòng thủ nội địa hoặc cung cấp các loại đạn dược dự phòng trong các cuộc chiến không có hoặc có hệ thống phòng không hạn chế. Lý do thực sự mà Không quân Mỹ đang xúc tiến: với 144 chiếc F-15EX trên bầu trời, 144 chiếc máy bay phản lực khác có khả năng hơn sẽ được giải phóng cho các nhiệm vụ ở nơi khác.

Ý tưởng đằng sau F-15EX là một ý tưởng hay, ít nhất là trên giấy tờ - nâng cấp nền tảng đã được thử nghiệm để biến nó thành máy bay thế hệ 4,5 phù hợp với F-22 và F-35 của Không quân cũng như F-16 và F-15 Strike Eagle cũ hơn. F-15EX có một hệ thống sống sót mới được thiết kế để cải thiện hiệu suất chống lại các máy bay chiến đấu đánh chặn của Trung Quốc và Nga. F-15EX có điều khiển bay kỹ thuật số mà chiếc F-15 không có. Boeing đã chào hàng F-15EX là sự thay thế cho F-15C và tuyên bố rằng nó có thể hoạt động như một máy bay chiến đấu xương sống Không quân trong nhiều thập kỷ tới.

F-15EX: Sai lầm lớn nhất của Không quân Mỹ?

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng nhanh chóng chỉ ra rằng dù là một nền tảng tuyệt vời mà F-15EX có thể có đi chăng nữa thì nó cũng không nên được coi là sự thay thế cho loại máy bay khác. Mặc dù có những cải tiến, thực tế F-15EX vẫn dựa trên khung máy bay khoảng 45 năm tuổi. Là một máy bay có khả năng cao, nhưng nó vẫn là một máy bay thế hệ thứ tư kể cả khi được trang bị các công nghệ mới và có thể nâng cấp trong nhiều năm tới. F-15EX hoàn toàn thiếu các tính năng tàng hình cần thiết để hoạt động hiệu quả trong bối cảnh không chiến hiện đại.

F-15EX không thể sống sót trước các loại vũ khí đất đối không và không đối đất hiện đại của Nga và Trung Quốc. Với các hệ thống phòng không như S-400 và S-500 của Nga, các phi đội F-15EX sẽ ngày càng khó hoạt động trong khu vực xung đột mà không phải chịu rủi ro. Ngay cả những vũ khí cũ hơn như hệ thống tên lửa đất đối không KN-06 (SAM) của Triều Tiên cũng có thể đe dọa F-15EX nếu không bị chế áp hoặc vô hiệu hóa trước. Vào thời điểm hầu hết F-15EX đi vào hoạt động trong thập kỷ tới, những khiếm khuyết về thiết kế này sẽ càng bộc lộ rõ.

Thương vụ F-15EX này được coi là kém nhất - một khoản đầu tư không hiệu quả về kinh tế vào một phương tiện ngày càng lỗi thời của Không quân Mỹ trong những năm gần đây. Theo những người ủng hộ, những gì F-15EX thiếu hụt trong khả năng sống sót, được bù đắp bằng hỏa lực. Không thể phủ nhận sự thật là F-15EX có một bộ vũ khí trang bị ấn tượng, với hệ thống Giá phóng Bom và Tên lửa Tiên tiến (Advanced Missile and Bomb Ejection Rack - AMBER) mới, có khả năng mang tới 22 tên lửa không đối không. Nhưng điều quan trọng là F-15EX không thể tồn tại đủ lâu để sử dụng chúng.

F-35 có thể mang theo 16 tên lửa tương tự trong cấu hình "ngày chiến tranh thứ ba", hay còn được gọi là "chế độ quái thú". Những nhiệm vụ chiến trường thực tế nào có thể hoàn thành với 22 tên lửa mà không thể hoàn thành với 16 tên lửa? Hơn nữa, F-35 linh hoạt do có thể hoán đổi giữa cấu hình tàng hình và "chế độ quái thú" tùy thuộc vào loại nhiệm vụ. Mặc dù rất ấn tượng, nhưng khả năng vũ khí của F-15EX là một “chiêu trò quảng cáo” hơn là một tính năng mà chiến trường thực tế cần.

Những thách thức mới trên chiến trường đòi hỏi các giải pháp kỹ thuật mới như hiệu suất tàng hình và khả năng thâm nhập sâu. Nền tảng F-15EX không thể cung cấp cho Không quân Mỹ một nền tảng vững chắc để đảm nhận các sứ mệnh đó. Khi các đối thủ của Mỹ ngày càng sở hữu khả năng phòng không phức tạp hơn, việc đầu tư vào các nền tảng của một thời đã qua sẽ không có ý nghĩa gì về mặt kinh tế hoặc quân sự.

Theo một báo cáo do Viện Nghiên cứu Hàng không Vũ trụ Mitchell công bố vào tháng trước, với các mối đe dọa tiềm tàng từ Nga và Trung Quốc, tốt nhất đối với Không quân Mỹ là từ bỏ những kế hoạch hồi sinh thế hệ thứ tư theo chương trình F-15EX, và thay vào đó, tập trung nhiều hơn vào trang bị thêm máy bay F-35A và hướng tới thế hệ tiếp theo. Nhiều nền tảng cũ như B-52 Stratofortress có thể được nâng cấp liên tục, và vào thời điểm máy bay ném bom Chiến tranh Lạnh cuối cùng được nghỉ hưu, nó có thể đã hoạt động được 100 năm.

Tuy nhiên, vai trò của một máy bay ném bom khác rất nhiều so với một máy bay chiến đấu tấn công, vốn cần phải nhanh và linh hoạt. Trong trường hợp của F-35, nó cũng có khả năng quan sát thấp - xét cho cùng thì đây là một máy bay chiến đấu tàng hình - và đó là lý do tại sao việc quay trở lại với máy bay thế hệ thứ tư không có ý nghĩa gì.

Bà Heather R. Penney - một thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Hàng không Vũ trụ Mitchell và là một cựu phi công F-16 cảnh báo rằng, Không quân Mỹ không nên tiết kiệm tiền bằng cách đầu tư vào công nghệ cũ hơn, cũng như sẽ không phù hợp để giải quyết các mối đe dọa từ đối thủ. Tăng cường F-35 là giải pháp tốt nhất, tuy nhiên, USAF không nên “đặt tất cả trứng vào một giỏ” máy bay tiêm kích tấn công chung. Trong khi F-35 có thể thực hiện nhiệm vụ của nhiều máy bay, sự lựa chọn tốt nhất và thực sự hợp lý cho Không quân Mỹ là tăng tốc F-35 trong khi giới quân sự Mỹ vẫn nên tích cực theo đuổi một loại máy bay thế hệ thứ sáu, bởi vì chắc chắn rằng người Nga và Trung Quốc đang nghĩ đến.

Điều này sẽ bổ sung cho chương trình Thống trị trên không thế hệ tiếp theo (NGAD) được đầu tư lớn hiện tại có thể bắt đầu trang bị máy bay vào những năm 2030. Penney kêu gọi Không quân rút F-15EX và cho những chiếc F-15 cũ kỹ cũng như A-10 Warthogs được thay thế bởi F- 35 trên cơ sở 1-1. Để lấp đầy khoảng trống, USAF sẽ cần phải kéo dài tuổi thọ của những chiếc F-16, đồng thời giữ lại và hiện đại hóa F-22 cho đến khi NGAD sẵn sàng./.