Giải mã việc Nga lần đầu tiên sử dụng tên lửa siêu thanh Zircon ở Ukraine

Kiev cho biết, Nga đã phóng tên lửa siêu thanh Zircon vào Ukraine trong cuộc tấn công gần đây, đánh dấu lần đầu tiên Moscow sử dụng loại vũ khí này trong gần 2 năm kể từ khi phát động chiến dịch quân sự đặc biệt.

Người đứng đầu Viện nghiên cứu khoa học pháp y Kiev, ông Oleksandr Ruvin, ngày 12/2 cho biết Nga đã sử dụng tên lửa Zircon (hay Tsirkon), để tấn công vào Ukraine hôm 7/2.

Viện nghiên cứu khoa học pháp y Kiev đã phân tích các mảnh tên lửa và các thành phần của quả tên lửa khả nghi, mặc dù vi điện tử của nó không còn nguyên vẹn.

“Tên lửa bị vỡ ra làm nhiều mảnh khiến việc nhận dạng trở nên khó khăn, nhưng chúng tôi có thể nói rằng vũ khí này không đáp ứng các đặc tính chiến thuật và kỹ thuật mà đối phương đã tuyên bố”, ông Ruvin nói.

Người phát ngôn lực lượng Không quân Ukraine Yuriy Ihnat ngày 14/2 xác nhận Nga đã sử dụng tên lửa Zircon, đồng thời kêu gọi các nước phương Tây bổ sung thêm tổ hợp phòng không Patriot để bảo vệ Ukraine. Theo ông Ihnat, vẫn chưa rõ liệu Nga có phóng thêm tên lửa Zircon hay không.

Thách thức đối với hệ thống phòng không Ukraine

Không quân Ukraine hôm 7/2 cho biết Nga đã tiến hành các cuộc không kích trong đêm, sử dụng một số loại tên lửa cũng như máy bay không người lái (UAV) tấn công.

Kiev nói rằng, Moscow đã phóng 29 tên lửa hành trình Kh-101, Kh-555 và Kh-55 từ các máy bay ném bom chiến lược Tu-95. Không quân Ukraine cho biết thêm, Nga cũng phóng 3 tên lửa Kalibr từ các tàu ở Biển Đen, 3 tên lửa đạn đạo Iskander-M, 5 tên lửa phòng không S-300 và 4 tên lửa hành trình Kh-22.

Không quân Ukraine tuyên bố đã chặn được 26 tên lửa hành trình Kh-101, Kh-555 và Kh-55 và cả 3 tên lửa Kalibr, nhưng không đề cập đến việc Nga sử dụng vũ khí siêu thanh, bao gồm cả Zircon.

Nga đã ca ngợi tên lửa Zircon trong suốt quá trình phát triển. Các nguồn tin Nga khẳng định Zircon có khả năng di chuyển với tốc độ Mach 9 (gấp 9 lần tốc độ âm thanh), với tầm bắn lên tới 1.000 km.

Ông Mattias Eken, nhà phân tích quốc phòng và an ninh của tổ chức nghiên cứu RAND chi nhánh châu Âu, cho biết Zircon ban đầu được phát triển như một tên lửa chống hạm siêu thanh và Nga đã phóng thử tên lửa này từ các tàu khu trục cũng như tàu ngầm từ năm 2020.

“Việc triển khai nhanh chóng và khả năng sử dụng tên lửa này [ở Ukraine] không hoàn toàn đáng ngạc nhiên, do Nga đang nhanh chóng đưa vũ khí này vào hoạt động”, ông Eken nói với Newsweek.

Ông Eken cho rằng, không nên đánh giá quá cao tầm quan trọng của việc Nga lần đầu tiên sử dụng tên lửa Zircon ở Ukraine do Nga có thể đã phóng đại khả năng của các hệ thống vũ khí.

Ukraine cũng đã nhiều lần tuyên bố bắn hạ tên lửa Kinzhal, một loại vũ khí khác mà Moscow nói là có khả năng siêu thanh.

Hồi cuối tháng 1/2024, ông Boris Obnosov, Giám đốc điều hành Công ty sản xuất tên lửa của Nga cho biết: “Zircon là vũ khí có thể xuyên thủng mọi hệ thống phòng thủ của đối phương”.

Tuy nhiên, các chuyên gia phương Tây không đồng tình với tuyên bố này và cho rằng khả năng của tên lửa Zircon không đến mức “bất khả chiến bại” như Moscow tuyên bố.

Ukraine cho biết hệ thống phòng không Patriot do Mỹ sản xuất đã đánh chặn tên lửa Kinzhal của Nga. Tuy nhiên, chính phủ Anh ngày 14/2 cho biết việc Nga sử dụng Zircon trong cuộc xung đột ở Ukraine sẽ “đặt ra thách thức đáng kể” đối với mạng lưới phòng không của Kiev.

Nga có thể đang thử nghiệm Zircon trong thực chiến

Bản cập nhật tình báo của Bộ Quốc phòng Anh cho biết, Nga hiện có rất ít tàu trang bị tên lửa Zircon hiện đang ở Biển Đen. Có khả năng Nga đã điều chỉnh hệ thống phòng thủ bờ biển trên đất liền để phóng tên lửa này.

Theo ông Eken, Nga được cho là đang phát triển phiên bản tấn công trên bộ của tên lửa Zircon.

Tàu khu trục Đô đốc Gorshkov của Nga đã được trang bị tên lửa Zircon. Trong một phát biểu hồi đầu tháng 1/2024, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu cho biết tàu Đô đốc Gorshkov đã được triển khai trong “một hành trình vượt Đại Tây Dương, Ấn Độ Dương cũng như Biển Địa Trung Hải”.

“Việc chuyển đổi nhanh chóng từ thử nghiệm và phát triển sang sử dụng Zircon cũng đặt ra câu hỏi liệu Nga có khắc phục được tất cả các vấn đề trong một khoảng thời gian ngắn như vậy hay không”, ông Eken nói.

Các chuyên gia cho rằng Nga có thể đang thử nghiệm tên lửa Zircon trong thực chiến. Theo ông Eken, Nga đã tập kịch Ukraine bằng nhiều loại tên lửa khác nhau và có thể Moscow đang thăm dò xem xem mạng lưới phòng không của Kiev đối phó với tên lửa siêu thanh như thế nào.

Bản cập nhật tình báo của Bộ Quốc phòng Anh ngày 14/2 cũng nhận định tương tự: Có khả năng Nga đang thử nghiệm tên lửa Zircon trên chiến trường để khắc phục các vấn đề còn tồn động, đảm bảo hiệu quả của loại vũ khí này trong tương lai.

Tuy nhiên, Eken cho rằng, việc xây dựng kho dự trữ tên lửa Zircon của Nga sẽ tiêu tốn đáng kể nguồn tài nguyên của Nga trong khi nhiều khía cạnh khác của Nga cũng cần xây dựng lại, chẳng hạn như lực lượng mặt đất.

“Do đó, việc triển khai Zircon khó có thể thay đổi cục diện trước mắt của Nga trong cuộc xung đột đang diễn ra ở Ukraine”, ông Eken nhận định.