4 năm “Nước Mỹ trên hết” và dấu ấn của Tổng thống Trump

Nhiều cuốn sách về nhiệm kỳ Tổng thống 2016 - 2020 của ông Trump có lẽ sẽ chỉ trích ông về những hành vi không chuẩn mực hay việc phá hủy những tiêu chuẩn chính trị truyền thống nhưng cũng sẽ có những người khen ngợi ông vì đã có tầm nhìn mới mẻ khi dịch chuyển chính sách đối ngoại với Trung Quốc, đồng thời đưa đảng Cộng hòa đại diện cho nhóm cử tri ít được công nhận nhưng có vai trò không kém phần quan trọng, các cử tri da trắng chưa tốt nghiệp đại học.

Mở đầu kỷ nguyên "Chiến tranh Lạnh mới"

Theo tờ Economic Times, di sản lớn nhất của ông Trump có lẽ là việc đánh giá Trung Quốc là mối đe dọa địa chính trị mới của thế kỷ 21. Tầm nhìn mới này của tổng thống thực sự đã thuyết phục được nhiều quốc gia và thậm chí cả những thành viên trong đảng Dân Chủ. Rõ ràng, sự dịch chuyển này là một bước ngoặt chính trị.

Tổng thống Trump đã mở đầu cuộc chiến thương mại với Trung Quốc bằng những số liệu cho thấy thặng dư thương mại khổng lồ giữa Washington và Bắc Kinh, đồng thời cáo buộc Trung Quốc trộm cắp sở hữu trí tuệ. Năm 2018, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence đã có một bài phát biểu đáng chú ý cáo buộc Trung Quốc đang tìm cách trở thành bá chủ thế giới, vi phạm luật pháp quốc tế, cũng như tiến hành các hoạt động gián điệp và trộm cắp bí mật quân sự có hệ thống. Trên thực tế, những tuyên bố này được đánh giá là sự khởi đầu của một cuộc Chiến tranh Lạnh mới. 

Tổng thống Trump sau đó đã cấm các công ty công nghệ Mỹ mua bán các trang thiết bị từ Trung Quốc, trong đó có Tập đoàn Quốc tế sản xuất chất bán dẫn (SMIC), nhà sản xuất chip điện tử hàng đầu của nước này.

Ông Trump cũng áp lệnh trừng phạt lên các công ty hàng đầu khác của Trung Quốc, đáng kể nhất là việc cấm tập đoàn viễn thông Huawei tham gia vào mạng lưới 5G của Mỹ và cấm các ứng dụng như TikTok.

Tuy nhiên, một chiến lược đối phó với Trung Quốc, cho dù đó có phải một cuộc Chiến tranh Lạnh mới hay không đều cần sự hợp tác mạnh mẽ với các đồng minh. Thay vì thúc đẩy hợp tác, Tổng thống Trump khiến mối quan hệ này trở nên căng thẳng hơn khi xảy ra một loạt bất đồng với những đối tác như NATO, EU, Nhật Bản và Ấn Độ trên các vấn đề thương mại. Ông Trump cũng rút khỏi các hiệp định quốc tế như Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP), Thỏa thuận Paris về Biến đổi khí hậu hay Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Đắc cử Tổng thống năm 2020, ông Joe Biden được cho là sẽ tiếp tục cuộc Chiến tranh Lạnh mới mà chính quyền Tổng thống Trump phát động và dẫn đầu nhưng ông Biden sẽ xây dựng lại các liên minh và tái gia nhập các thỏa thuận quốc tế, cũng như thúc đẩy hợp tác với các đối tác như EU và Nhật Bản.

Đưa "Nước Mỹ vĩ đại trở lại"

Dấu ấn quan trọng thứ hai của Tổng thống Trump là kinh tế. Theo Economic Times, một số chính sách của ông Trump như cắt giảm thuế đã giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giảm đói nghèo và giảm thất nghiệp xuống mức thấp nhất trong nửa thế kỷ qua. Chính điều này đã giúp ông tiếp tục nhận được sự ủng hộ từ các cử tri da trắng chưa tốt nghiệp đại học - nhóm cử tri nòng cốt của ông. Nhìn chung, trong 4 năm qua, tổng thống đã đưa nền kinh tế Mỹ lên tầm cao mới cũng như có những động thái cụ thể giám sát "nhất cử, nhất động" của Trung Quốc.

Việc ông Trump bãi bỏ các quy định kiểm soát cũng giúp ích cho tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, trong số 225 sắc lệnh bãi bỏ quy định của ông thì có 70 sắc lệnh liên quan đến môi trường. Do đó, một số quy định mới của ông Trump có tác động xấu đến môi trường có thể sẽ bị đảo ngược trong chính quyền tiếp theo của đảng Dân chủ.

Bên cạnh đó, theo New York Post, ông Trump đã làm được nhiều điều cho tầng lớp lao động Mỹ ở mọi sắc tộc. Gói cải cách thuế năm 2017 đã đem tiền bạc quay lại với phần lớn người lao động Mỹ và khiến các doanh nghiệp trở nên cạnh tranh hơn. Điều này cũng mang đến cú hích cho nền kinh tế khi tiền lương của người lao động tăng lên và tỷ lệ thất nghiệp thấp ở mức kỷ lục, đặc biệt là đối với những người gốc Phi và người gốc Tây Ban Nha.

Đó là lý do tại sao ông Trump nhận được sự ủng hộ của các cộng đồng thiểu số nhiều hơn bất kỳ ứng viên Cộng Hòa nào khác kể từ năm 1960 trong cuộc bầu cử năm nay.  

Nhà quan sát David Marcus nhận định trên New York Post rằng chính hướng tiếp cận trực tiếp của ông Trump với các cử tri không phải da trắng là một điều tốt với nước Mỹ và đặc biệt với các cộng động thiểu số bởi từ giờ, đảng Cộng Hòa sẽ quan tâm hơn đến việc duy trì sự ủng hộ của nhóm này còn đảng Dân Chủ sẽ không còn coi việc giành được lá phiếu từ các cộng đồng thiểu số là điều đương nhiên nữa.

Dấu ấn ngoại giao

Mặc dù ưu tiên chính sách "Nước Mỹ trên hết" nhưng dưới thời Tổng thống Trump, ông cũng đạt được những dấu ấn nhất định về ngoại giao. Tổng thống Trump là nhà lãnh đạo Mỹ đầu tiên đặt chân lên Triều Tiên, đồng thời tiến hành hàng loạt các Hội nghị Thượng đỉnh với nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un. Tuy chưa đạt được các mục tiêu thực chất nhưng các động thái trên đã phần nào xoa dịu căng thẳng Mỹ - Triều và mở ra con đường đàm phán ngoại giao cho 2 bên.

Chính quyền ông Trump cũng là trung gian hòa giải cho những thỏa thuận hòa bình đầu tiên ở Trung Đông, bình thường hóa quan hệ giữa Israel và các nước như Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Bahrain, Sudan. Nhiều nước vùng Vịnh khác có thể cũng là các quốc gia tiếp theo tiếp nối động thái này.

Tuy nhiên, nếu như năm 2016 nước Mỹ cần một nhân tố tạo nên sự thay đổi thì năm 2020, sau những cuộc khủng hoảng chưa có tiền lệ, điều nước Mỹ cần lúc này là một nhân tố giữ ổn định. Có lẽ chính ông Trump khi quyết định tranh cử nhiệm kỳ thứ hai cũng chưa lường trước được những yếu tố bất ngờ, ảnh hưởng trực tiếp đến nỗ lực tái đắc cử của mình.

Suốt 4 năm cầm quyền, những chính sách bất ngờ, những động thái phá vỡ các quy chuẩn ngoại giao theo thông lệ hay cách thức Tổng thống Trump định nghĩa lại về đồng minh và kẻ thù của nước Mỹ đã đem đến những phản ứng khác nhau từ các nước. 

Di sản của Tổng thống Trump tạo nên những ý kiến trái chiều nhưng rõ ràng có những chiến lược sẽ tiếp tục được những người kế nhiệm kế thừa bởi đó không phải chỉ là dấu ấn của riêng Donald Trump mà còn là tầm nhìn của nước Mỹ trong một thế giới luôn biến động và đầy những điều khó lường như hiện nay./.