Trung Quốc nỗ lực hướng tới ngày Nhà giáo không tặng quà

Cũng giống như nhiều quốc gia trên thế giới, Trung Quốc cũng có ngày Nhà giáo để tôn vinh những đóng góp to lớn của những người làm công tác giáo dục. Để thể hiện đúng ý nghĩa thiêng liêng của ngày này, ngay từ cuối năm 2010, Bộ Giáo dục nước này đã ra quy định, yêu cầu các trường không nhận quà của học sinh và phụ huynh dưới nhiều hình thức. 

Trung Quốc mới có ngày Nhà giáo từ năm 1985

Có thể nói, với lịch sử lâu đời, Trung Quốc là một trong những quốc gia đầu tiên đưa ra khái niệm "Tôn sư trọng đạo". Cụm từ "Tôn sư trọng giáo" trong tiếng Trung, tức "Tôn sư trọng đạo" trong tiếng Việt đã được đề cập từ rất sớm ở nước này, vào khoảng thế kỷ thứ 3, thứ 4 trước Công nguyên thời Chiến Quốc trong cuốn "Lễ ký". Điều đó cho thấy việc tôn vinh, kính trọng người thầy và coi trọng sự nghiệp giáo dục là truyền thống đã có từ rất lâu ở Trung Quốc.

Sau này, từng có các nhà giáo hoặc các tổ chức chính trị xã hội đề xướng một số ngày trong năm, như ngày 6/6, ngày sinh của Khổng Tử 27/8, ngày Quốc tế Lao động 1/5 hay thậm chí cả ngày sinh của Karl Marx 5/5 làm ngày Nhà giáo ở Trung Quốc và nhận được sự hưởng ứng nhất định trong xã hội, song vẫn chưa thể trở thành ngày lễ chung và chính thức trên toàn quốc.

Phải đến đầu năm 1985, Ủy ban thường vụ Quốc hội nước này (Nhân đại) mới chính thức chọn ngày 10/9 hàng năm làm ngày Nhà giáo Trung Quốc. Lý do rất đơn giản, bởi đầu tháng 9 là thời điểm học sinh nước này tựu trường, như vậy ngay từ thời điểm khởi đầu của năm học mới các em đã được nhắc nhở phải nhớ tới công ơn, sự vất vả và cả niềm vinh quang của những người Thầy đang dạy dỗ mình.

Như vậy, mặc dù cũng là quốc gia có truyền thống "Tôn sư trọng đạo", nhưng phải đến hơn 2000 năm sau khi khái niệm này ra đời, Trung Quốc mới chính thức có ngày Nhà giáo.

Để kỷ niệm ngày này, đa số các trường sẽ tổ chức các buổi lễ tuyên dương, khen thưởng giáo viên có thành tích xuất sắc; thăm hỏi các nhà giáo lão thành; học sinh cũ thăm lại thầy cô và trường cũ, học sinh vẽ tranh hoặc tự tay làm quà tặng gửi đến thầy cô giáo, học sinh và phụ huynh tặng hoa và quà cho giáo viên... Tuy nhiên, do có các quy định của Bộ Giáo dục, không ít nhà trường cấp trung tiểu học ở Trung Quốc chỉ cho phép giáo viên được nhận hoa và đề nghị mỗi học sinh chỉ tặng 1 bông, thậm chí không tặng gì.

Điều này đã nhận được sự xác nhận của phụ huynh và học sinh Việt Nam đang theo học tại các trường công lập ở Trung Quốc.

Cháu Lê Ngọc Linh là một trong những học sinh Việt Nam đang học lớp 10 tại trường Trung học Nhật Đàn, Bắc Kinh. Linh đã theo học tại đây được 3 năm từ hồi cấp II. Cháu chia sẻ: "Ở trường cháu, vào ngày Nhà giáo, nhà trường thường tổ chức mít-tinh, tuyên dương giáo viên có thành tích xuất sắc vào giữa giờ. Học sinh thường chỉ dự mà không tổ chức hoạt động hay tặng hoa, tặng quà gì cho thầy cô".

Các quy định cấm tặng quà

Quy định đầu tiên về cấm nhận quà tặng được Trung Quốc công bố hồi cuối năm 2010, có tên gọi "Thông báo về việc thiết thực tăng cường công tác liêm khiết kỷ luật và thực hành tiết kiệm trong hệ thống giáo dục". Đây là lần đầu tiên nước này đưa ra các quy định về việc tặng quà giáo viên. Nội dung chính của quy định gồm "8 điều không cho phép", trong đó không cho phép các địa phương, trường học nhận quà, tiền, các loại trái phiếu, phiếu quà tặng hay các loại tiền của vật chất khác của học sinh và phụ huynh; giáo viên không được đòi hòi hoặc gợi ý học sinh để được nhận tiền của vật chất.

Thông báo cũng yêu cầu cơ quan tài chính và kiểm toán các cấp thực hiện chức năng quản lý và giám sát, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, các vụ việc có tình tiết nghiêm trọng sẽ truy cứu trách nhiệm của cán bộ lãnh đạo.

Đến năm 2014, quy định mới tiếp tục ra đời, mang tên Thông báo về việc ban hành "Quy định nghiêm cấm các hành vi giáo viên nhận quà tặng, tiền biếu của học sinh và phụ huynh trái phép".

Trong đó, đưa ra "6 điều nghiêm cấm" với những quy định cụ thể, rõ ràng và mang tính đối tượng cao, gồm: nghiêm cấm đòi hoặc nhận các loại tiền của vật chất, như quà tặng tiền biếu, trái phiếu và phiếu quà tặng; nghiêm cấm tham gia các bữa tiệc do học sinh và phụ huynh sắp xếp có thể ảnh hưởng tới việc đánh giá khi kiểm tra, thi cử; nghiêm cấm tham gia các hoạt động giải trí do học sinh và phụ huynh sắp xếp chi trả, như du lịch, thể thao nghỉ dưỡng...; nghiêm cấm để học sinh và phụ huynh chi trả hoặc thanh toán các khoản chi phí bản thân giáo viên hoặc người thân phải chịu; nghiêm cấm nhận chiết khấu thông qua các dịch vụ thương mại, như giới thiệu bán sách, báo, đồ dùng sinh hoạt, bảo hiểm... cho học sinh; nghiêm cấm các hành vi lợi dụng chức vụ mưu cầu tư lợi bất chính khác.

Chị Hạ Lộ, Phó Giáo sư tại Đại học Bắc Kinh cho biết, mỗi khi tới ngày Nhà giáo chị thường chỉ nhận hoa từ các sinh viên của mình. Nếu có nhận quà thì thường là của các cựu sinh viên và họ không còn liên quan gì đến việc học hành ở trường.

Do đã từng sang Việt Nam đúng vào ngày Nhà giáo cách đây tầm 20 năm, chị nhận xét: "Trong ngày Nhà giáo Việt Nam tôi từng nhận được rất nhiều hoa. Tôi ấn tượng nhất là vào ngày này, hai bên đường đâu đâu cũng bán hoa tươi. Cảm giác mỗi người thầy, người cô bình thường nhất cũng nhận được sự quan tâm ấm áp trong ngày này".

Vậy phải chăng khi đã có các quy định này hiện tượng nhận quà tặng trong ngày Nhà giáo đã được xử lý hiệu quả ở Trung Quốc?

Tặng quà hay không tặng quà?

Hồi đầu năm 2011, ngay sau khi quy định đầu tiên không cho phép nhà trường nhận quà tặng của học sinh và phụ huynh ra đời không lâu, báo chí Trung Quốc đã tiến hành một cuộc điều tra về việc tặng quà cho thầy cô giáo.

Mặc dù khi nhắc tới việc ban hành quy định nêu trên hầu hết phụ huynh đều cho rằng "rất kịp thời, rất cần thiết", nhưng khi được hỏi có tặng quà cho giáo viên hay không kết quả lại vô cùng "lý thú". 22% phụ huynh nói rằng "có chút do dự, để xem thế nào", còn 66% cho rằng "vẫn phải tặng quà".

Hiện nay, mặc dù đa phần giáo viên và nhà trường ở Trung Quốc đều đã kiên quyết không nhận quà, song nếu có dịp lướt qua các bài viết trên mạng xã hội nước này trước ngày Nhà giáo, vẫn còn một số trường hợp phụ huynh từ bậc mầm non, tới trung tiểu học băn khoăn, do dự không biết có nên tặng và tặng quà gì cho giáo viên của con vào ngày này hay không?

Mới đây, chủ một quán làm tóc ở Bắc Kinh trong cuộc trò chuyện với phóng viên từng tiết lộ, có phụ huynh mua thẻ làm tóc lên đến cả chục ngàn nhân dân tệ (khoảng vài chục triệu đồng Việt Nam) của tiệm để tặng cho giáo viên chủ nhiệm của con mình ở một trường trung học gần đó.

Thật khó có thể kiểm chứng tính xác thực của thông tin trên, nhưng điều đó cũng cho thấy một thực trạng rằng, dù không phải là phổ biến song hiện tượng tặng quà cho giáo viên "một cách kín đáo và tinh vi" vẫn còn len lỏi đâu đó ở các nhà trường của Trung Quốc. Nhưng việc đưa ra các quy định một cách rõ ràng, phần nào cũng cho thấy mong muốn và quyết tâm hướng tới ngày Nhà giáo và các dịp lễ Tết không quà tặng của bộ giáo dục nước này./.