Tổng thống Iran Ebrahim Raisi từng được cho là người có nhiều khả năng sẽ kế nhiệm Lãnh đạo Tối cao Ayatollah Ali Khamenei (86 tuổi) nhờ khả năng chèo lái đất nước giữa hàng loạt lệnh trừng phạt của phương Tây.

Tuy nhiên, sau khi ông Raisi tử nạn trong vụ rơi trực thăng ngày 19/5, người được đồn đoán sẽ kế nhiệm là ông Mojtaba Khamenei, con trai của Lãnh đạo Tối cao Khamenei.

Ảnh hưởng của ông Mojtaba Khamenei

Đối với hầu hết người dân Iran, Mojtaba Khamenei là một nhân vật bí ẩn. Ông không giữ vị trí nào trong chính quyền Iran, hiếm khi xuất hiện trước công chúng và cũng không phát biểu công khai. Với mối quan hệ kéo dài hàng thập kỷ với các nhân vật chủ chốt trong cơ quan tình báo và an ninh Iran, Mojtaba Khamenei trở thành nhân vật quyền lực “trong bóng tối”, đặc biệt là dưới thời Tổng thống Ebrahim Raisi.

Từ vài năm trước, đã có nhiều người suy đoán ông Mojtaba Khamenei có thể là ứng cử viên hàng đầu trở thành lãnh đạo tối cao Iran. Tuy nhiên, các nhà quan sát Iran và các nhà phân tích chính trị cho rằng điều đó khó xảy ra. Họ cho rằng, ông Mojtaba sẽ quyền lực hơn khi ở ngoài sự chú ý của dư luận.

“Ông Mojtaba và mạng lưới xung quanh ông ấy đã hoạt động trong hai thập kỷ qua. Thách thức hiện giờ là tìm ra được một tổng thống có những đặc điểm giống với ông Raisi. Điều đó sẽ tạo tiền đề để ông Mojtaba bảo toàn và thậm chí mở rộng quyền lực của mình trong khi vẫn giữ vai trò trong bóng tối, ở ngoài sự giám sát của công chúng”, ông Hamidreza Azizi, chuyên gia về Iran tại Viện An ninh và Quốc tế Đức, nhận định.

Sự ra đi đột ngột của ông Raisi đã đưa một người trung thành với lãnh đạo tối cao Ali Khamenei lên làm tổng thống, ít nhất là trong ngắn hạn.

Phó Tổng thống thứ nhất Mohammad Mokhber sẽ giữ quyền tổng thống cho đến khi Iran tổ chức bầu cử. Ông Mokhber có mối quan hệ thân cận với Lãnh đạo Tối cao Khamenei và cũng được đánh giá là ứng viên tiềm năng nếu tham gia tranh cử.

Ông Mokhber từng có 14 năm làm Giám đốc Setad - một tập đoàn kinh tế hùng mạnh được thành lập theo lệnh của Lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ruhollah Khomeini. Setad chịu trách nhiệm bán và quản lý tài sản bị bỏ không trong thời kỳ hỗn loạn sau Cách mạng Hồi giáo năm 1979.

Ông Mojtaba Khamenei nắm giữ quyền lực cả ở Văn phòng lãnh đạo tối cao cũng như Setad.

Mojtaba Khamenei sinh năm 1969 tại thành phố Mashhad, khi cha ông trở thành nhân vật hàng đầu trong phong trào cách mạng chống lại chế độ quân chủ của Shah Mohammad Reza Pahlavi.

Sau Cách mạng Hồi giáo năm 1979, gia đình Khamenei chuyển đến Tehran, nơi Mojtaba theo học tại một trường trung học dành cho con cái của những người tiên phong cách mạng, trong khi cha ông nhanh chóng thăng tiến trong chính phủ và thành Tổng thống Iran vào năm 1981.

Ông Mojtaba từng chiến đấu trong cuộc chiến tranh chống Iraq 1980-1988. Trong thời gian này, ông đã thiết lập mối quan hệ với những người sau này trở thành nhân vật cấp cao trong bộ máy an ninh của Iran.

Khó có chuyện “cha truyền con nối”

Ông Mojtaba nổi lên từ những năm 1990 và đặc biệt là vào giữa những năm 2000. Ông Mojtaba chưa đạt được thứ hạng cao trong hệ thống giáo sĩ Shiite, điều mà từ lâu được coi là cần thiết để đảm nhận vai trò lãnh đạo tối cao. Tuy nhiên, ông lại có khả năng vận động chính trị.

Các nhà cải cách Iran từng cáo buộc ông có vai trò quan trọng trong cuộc bầu cử tổng thống Iran năm 2005, giúp ông Mahmoud Ahmadinejad, một người theo chủ nghĩa dân túy cứng rắn, bất ngờ đánh bại các ứng cử viên hàng đầu vào thời điểm đó.

Sự nổi lên của Mojtaba Khamenei đã làm dấy lên suy đoán rằng ông sẽ trở thành người kế nhiệm cha mình. Tuy nhiên, ông Mehdi Khalaji, một nhà thần học ở Qom, tác giả cuốn sách xuất bản năm 2023 về Lãnh đạo tối cao Ali Khamenei, cho biết đó là một kịch bản khó xảy ra.

“Dựa trên kinh nghiệm lịch sử, tôi không nghĩ ông Khamenei sẽ chỉ định bất kỳ ai, kể cả con trai ông ấy, là người kế nhiệm”, ông Khalaji nhận định.

Saeid Golkar, một chuyên gia an ninh, hiện đang giảng dạy tại Đại học Tennessee ở Chattanooga, cho biết: “Với kinh nghiệm hàng thập kỷ trong các hành lang quyền lực, mạng lưới của ông Mojtaba Khamenei là chưa từng có. Nhưng việc đưa ông trở lãnh lãnh đạo tối cao có thể gây nguy hiểm cho di sản của ông Khamenei”.

Việc để ông Mojtaba kế nhiệm cha mình đi ngược lại quan điểm của cố lãnh đạo Khomeini, người từng cho rằng “cha truyền con nối” sẽ không khác gì chế độ quân chủ mà ông góp phần lật đổ trong cuộc Cách mạng Hồi giáo năm 1979.

Năm 2023, ông Khamenei cũng cho rằng một chính phủ cha truyền con nối là “phi Hồi giáo”.

Các chuyên gia cho rằng, quyền lực của ông Mojtaba Khamenei có thể bị đe dọa sau khi cha ông qua đời và ông sẽ an toàn hơn nếu vẫn ở trong bóng tối.

Ahmad Khomeini , con trai Lãnh đạo tối cao Iran Khomeini từng là chánh văn phòng của lãnh đạo tối cao và có quyền lực nhiều hơn Mojtaba Khamenei hiện nay. Ông Ahmad đã điều hành các công việc của đất nước cùng với Tổng thống Ali Khamenei (giai đoạn 1981-1989) và Tổng thống Akbar Hashemi Rafsanjani (giai đoạn 1989-1997) nhưng mối quan hệ với họ trở nên bất đồng sau khi cha ông qua đời năm 1989.

Ông Ahmad Khomeini qua đời năm 1995 ở tuổi 49 vì bị ngừng tim.

Những gương mặt nổi bật cho vị trí tổng thống Iran

VOV.VN - Lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei có thể muốn có một nhà lãnh đạo có khuôn mẫu tương tự như Tổng thống theo đường lối cứng rắn Ebrahim Raisi.