Tuyên bố được chờ đợi từ lâu

Phát biểu tại một cuộc họp chính phủ ngày 22/5, Tổng thống Putin tuyên bố rằng Nga đã bắt đầu thiết lập một vùng đệm dọc theo biên giới Ukraine: “Lực lượng vũ trang của chúng ta hiện đang tích cực thực thi nhiệm vụ này. Các vị trí hỏa lực của đối phương đã bị chế ngự, và công tác vẫn đang tiếp tục".

Người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov xác nhận quyết định này nhưng từ chối cung cấp chi tiết, viện dẫn Bộ Quốc phòng là đơn vị chủ trì. Tuy nhiên, thông tin ban đầu cho thấy vùng đệm sẽ trải dài trên các khu vực giáp Ukraine thuộc ba tỉnh: Belgorod, Bryansk và Kursk – vốn là những địa bàn liên tục xảy ra giao tranh.

Về mặt quân sự, vùng đệm này đóng vai trò như một vùng chuyển tiếp chiến lược, có thể được phi quân sự hóa, kiểm soát chặt bởi lực lượng Nga hoặc biến thành tiền đồn quân sự, nhằm giảm nguy cơ các cuộc tấn công xuyên biên giới và tạo khoảng đệm trước các hoạt động phá hoại.

Những tiền lệ lịch sử bao gồm “vùng an ninh” của Israel tại Nam Lebanon (1985–2000), các chiến dịch xuyên biên giới của Thổ Nhĩ Kỳ ở miền Bắc Syria (từ 2016), khu phi quân sự giữa hai miền Triều Tiên (từ 1953), hay cái gọi là “khu vực xám” giữa Armenia và Azerbaijan trước chiến tranh Nagorno-Karabakh năm 2020.

Ông Putin đã úp mở về ý tưởng xây dựng một vùng đệm như vậy từ tháng 6/2023, khi nhắc đến mục tiêu đẩy lùi hỏa lực pháo binh Ukraine khỏi lãnh thổ Nga. Dù ban đầu chỉ là một khái niệm mơ hồ, cụm từ “vùng đệm an ninh” đã liên tục xuất hiện trong các phát biểu và tài liệu chính thức, cho thấy nó đã dần trở thành một phần trong chiến lược lâu dài của Moscow.

Giới lập pháp Nga, cũng như các nhà phân tích quân sự, đã nhanh chóng ủng hộ ý tưởng này. Hạ viện Nga (Duma Quốc gia) từng đề xuất thành lập một vùng đệm trải dài từ 50 - 60 km, được trang bị hệ thống phòng không hiện đại và công nghệ chống UAV. Thậm chí, Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia Dmitry Medvedev cảnh báo rằng nếu Ukraine tiếp tục được viện trợ vũ khí tầm xa, vùng đệm này có thể cần được mở rộng đến 550 - 650 km – một con số cho thấy sự nghiêm túc của Moscow trong việc tái định hình không gian chiến trường.

Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Ukraine lên án động thái này là "hành động leo thang trắng trợn", kêu gọi cộng đồng quốc tế tăng cường sức ép đối với Moscow.

Tình hình thực địa

Về mặt quân sự, việc thiết lập vùng đệm đồng nghĩa với việc Nga có ý định giành thêm các thành quả quân sự trước khi ngồi vào bàn đàm phán với Ukraine. 

Những dấu hiệu đầu tiên đã lộ diện khi Nga tuyên bố kiểm soát một số làng ở vùng Sumy, gồm Maryino, Zhuravka và Basovka – tất cả đều chỉ cách biên giới Kursk vài cây số. Ông Oleg Grygorov, lãnh đạo quân sự khu vực Sumy, xác nhận tình hình căng thẳng, lưu ý rằng lực lượng Nga đang sử dụng các nhóm tác chiến nhỏ để cố thủ tại các làng biên giới.

Tính đến cuối tháng 5/2025, hơn 52.000 người dân đã phải sơ tán khỏi các khu vực tiền tuyến, một chiến dịch bắt đầu từ các làng Belopolye và Vorozhba, rồi lan rộng ra hơn 200 địa phương khác.

Giao tranh cũng tiếp diễn tại Kharkov, đặc biệt quanh khu vực Kupyansk, tuy nhiên chưa có dấu hiệu cho thấy đây là một chiến dịch bao vây quy mô lớn. Thay vào đó, quân đội Nga dường như theo đuổi chiến thuật tiến từng bước nhỏ nhưng đều đặn, nhằm làm cạn kiệt tài nguyên của Ukraine trong khi mở rộng quyền kiểm soát mà không cần những đột phá liều lĩnh.

Tính toán chiến lược của Nga

Kể từ mùa xuân năm 2023, Ukraine đã nhận được loạt vũ khí tầm xa từ phương Tây như HIMARS, tên lửa Storm Shadow, và ATACMS. Các hệ thống pháo M777 cỡ nòng 155mm có tầm bắn tới 40km, đủ để đe dọa các thành phố Nga gần biên giới như Belgorod hay Kursk.

Bên cạnh đó, Ukraine cũng sử dụng máy bay không người lái Ukraine tiến hành các cuộc tập kích sâu vào lãnh thổ Nga, bao gồm cả thủ đô Moscow. Những mối đe dọa này được cho là đã thuyết phục giới lãnh đạo Nga rằng việc đẩy lùi tiền tuyến là cần thiết để bảo vệ các khu vực dân cư và cơ sở hạ tầng chiến lược.

Không chỉ là một biện pháp phòng thủ, vùng đệm còn là một quân bài chiến lược trong bàn cờ đàm phán. Việc kiểm soát thêm lãnh thổ, đặc biệt là những khu vực gần Sumy hoặc Kharkov, có thể trở thành điều kiện trong một thoả thuận ngừng bắn tương lai, hoặc ít nhất là một phần yêu sách về phi quân sự hóa. Mặc dù Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã kiên quyết bác bỏ bất kỳ thoả thuận nào theo mô hình “khu phi quân sự"  nhưng giới phân tích cho rằng đây vẫn có thể là một đòn bẩy mà Nga sử dụng nếu tiến trình hoà đàm được nối lại.

Cuối cùng, động thái này phản ánh chiến lược lâu dài của Nga: không chỉ cầm cự, mà còn định hình lại bản đồ chiến sự theo hướng có lợi cho Moscow, đồng thời giữ thế chủ động trong một cuộc chiến tiêu hao kéo dài.

Kế hoạch tương lai

Từ góc độ quân sự, việc đẩy tiền tuyến xa hơn 20 - 30 km có thể đưa các thành phố Nga như Belgorod và Kursk ra khỏi tầm pháo kích của Ukraine. Tuy nhiên, cái giá phải trả cũng không nhỏ. Mỗi bước tiến trên chiến trường đồng nghĩa với việc kéo dài tuyến hậu cần, đòi hỏi thiết lập hệ thống tiếp vận mới, củng cố hạ tầng kỹ thuật và triển khai các lớp phòng không dày đặc hơn. Tất cả diễn ra trong bối cảnh tiền tuyến vẫn liên tục hứng chịu pháo kích và không kích chính xác từ phía Ukraine. Như vậy, gánh nặng đè lên các lực lượng dự bị sẽ ngày một nặng nề.

Nếu các lực lượng Nga tiếp tục mở rộng hiện diện tại Sumy và Kharkov, những đô thị lớn như Sumy hay Chernigov có thể bị đe dọa trực tiếp. Dù chưa thể khẳng định về khả năng kiểm soát lâu dài, sự hiện diện áp sát các trung tâm này có thể mang lại cho Moscow một lợi thế đàm phán đáng kể.

Đối với Nga, “vùng đệm” không chỉ là một khái niệm phòng thủ. Đây là chỉ dấu cho thấy Moscow đang theo đuổi một lối chơi dài hơi, pha trộn giữa chiến thuật quân sự, đòn tâm lý và nghệ thuật ngoại giao để định hình màn kết của cuộc chiến bằng các phương tiện nằm ngoài tầm bắn của pháo binh.

Nga dàn thế trận “gọng kìm 3 mũi” nhằm vắt kiệt sức của quân đội Ukraine

VOV.VN - Các chuyên gia quân sự cho rằng, Nga đang triển khai chiến thuật quân sự được gọi là "gọng kìm 3 mũi" để kìm hãm và đẩy lùi quân đội Ukraine.