Hàng loạt bài toán hóc búa cần lời giải của tân tổng thống Mỹ

Thách thức đối nội

Thách thức đầu tiên của ông Biden trong những ngày đầu kế nhiệm là sự chia rẽ đảng phái, nguy cơ Tổng thống Donald Trump từ chối chuyển giao quyền lực. Ông Trump có thể yêu cầu kiểm phiếu lại tại các bang thua ông Biden và tiến hành cuộc chiến pháp lý kéo dài. Nhiều khả năng ông Trump không bắt tay hợp tác với đội ngũ của ông Biden để tiến hành chuyển giao quyền lực.

Đảng Cộng hòa hiện vẫn giữ quyền kiểm soát Thượng viện. Trong khi ông Biden nắm ưu thế trước ông Trump, thì nhiều thành viên của đảng Dân chủ không thể nắm ưu thế trong cuộc đua vào Thượng viện. Quốc hội Mỹ nhiều khả năng tiếp tục phân cực mạnh mẽ và hơn 70 triệu người Mỹ bỏ phiếu cho ông Trump trong cuộc bầu cử càng khiến nhiệm vụ của ông Biden thêm khó khăn. Nhiều đối tác nhận ra rằng ông Biden sẽ chỉ dễ quyết định những việc không phải thông qua Quốc hội.

Cuộc chiến chống Covid-19 của ông Biden có thể gặp nhiều trở ngại, bởi sự thiếu đồng thuận giữa hai đảng Cộng hòa và Dân chủ. Nhiều cuộc khảo sát cho thấy không quá nửa số người Mỹ sẵn sàng tiêm vaccine. Trong đó làn sóng bài vaccine tập trung chủ yếu ở nhóm người Mỹ theo phe Cộng hòa. Nếu như vậy, Mỹ rất khó kiểm soát đại dịch thành công và có thể đối mặt nhiều lần đóng cửa, tác động nghiêm trọng tới cộng đồng và các doanh nghiệp nhỏ.

Trong chiến dịch tranh cử, ông Biden đã lên kế hoạch cứu nền kinh tế Mỹ bị ảnh hưởng bởi đại dịch, ủng hộ các kế hoạch xóa nợ cho các khoản vay của sinh viên, tăng tiền an sinh xã hội cho những người hưu trí và hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ. Ông cũng đưa ra các đề xuất tham vọng hơn như đầu tư 2.000 tỷ USD vào các lĩnh vực năng lượng sạch, cơ sở hạ tầng và giao thông công cộng.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, đảng Cộng hòa có khả năng sẽ kiên định hơn trong việc chống lại các đề xuất chi tiêu từ Nhà Trắng của đảng Dân chủ, và điều này sẽ dự báo một cuộc chiến cam go. Liệu ông Biden sẽ tìm kiếm thêm bao nhiêu từ ngân sách cho các kế hoạch này?

Khi tranh cử, ông Biden kêu gọi đảo ngược một số phần của việc cắt giảm thuế năm 2017 do ông Trump ký, hứa hẹn sẽ nâng mức thuế đối với các công ty từ 21% lên 28%, cùng những thay đổi khác. Nhưng bất kỳ nỗ lực tăng lãi suất nào cũng sẽ vấp phải sự phản đối gay gắt từ đảng Cộng hòa và các nhóm doanh nghiệp, những người cho rằng thuế cao hơn sẽ gây tổn hại cho nền kinh tế Mỹ.

Vấn đề bất bình đẳng về thu nhập ở Mỹ cũng là bài toán khó đối với ông Biden. Theo một thống kê, hiện ở Mỹ có khoảng 30% lao động có thu nhập thấp hơn tiêu chuẩn đói nghèo của nước này, nhưng không nhận được trợ cấp bởi theo luật, họ không phải là người thất nghiệp.

Báo cáo của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) cho thấy bất bình đẳng thu nhập tại Mỹ là cao nhất trong số 7 nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới. Khoảng cách giàu nghèo tại Mỹ đang ngày một lớn khi chênh lệch thu nhập giữa 2 tầng lớp đã tăng hơn 100% trong khoảng 1989-2016.

Kế hoạch chống biến đổi khí hậu của ông Biden được mô tả là tham vọng nhất từng được đưa ra bởi một ứng viên tổng thống Mỹ, bao gồm đầu tư 400 tỷ USD vào nghiên cứu năng lượng tái tạo, thắt chặt các quy định về ô nhiễm ô tô, ngăn chặn các tác nhân gây ô nhiễm trong công ty, xây dựng 500.000 trạm sạc xe chạy điện và loại bỏ ô nhiễm carbon từ các nhà máy điện vào năm 2035. Nhưng đảng Cộng hòa cảnh báo kế hoạch này sẽ “chôn vùi” nền kinh tế Mỹ.

Thách thức đối ngoại

Trong lĩnh vực đối ngoại, với kinh nghiệm dày dặn đã được tích lũy, ông Biden được kỳ vọng đưa nước Mỹ trở lại con đường đối ngoại truyền thống hơn. Tuy nhiên, còn rất nhiều nhiều thử thách phía trước, nhất là vấn đề ứng phó với Trung Quốc và “làm hòa” với các đồng minh lâu năm của Mỹ.

Với Trung Quốc, chính quyền ông Biden có thể hợp tác ở một số lĩnh vực như y tế và biến đổi khí hậu. Nhưng không vì thế mà mối quan hệ đã xuống dốc nhanh chóng dưới thời Tổng thống Trump có khả năng lội ngược dòng, vì những năm gần đây, nước Mỹ nhận ra không có lợi ích thực sự từ mối quan hệ hợp tác với Trung Quốc.

Theo ông Biden, cách ứng phó hiệu quả nhất là xây dựng một mặt trận thống nhất quy tụ đồng minh và đối tác của Mỹ để đối đầu với Trung Quốc. Điều này đồng nghĩa với việc tiếp tục cuộc chiến thương mại với Trung Quốc bằng cách hợp tác chặt chẽ với đồng minh trong các vấn đề như công nghệ, đánh cắp tài sản trí tuệ, Trung Quốc gây hấn trên các vùng biển ở châu Á…

Tuy nhiên, dù được đánh giá cao ở kỹ năng xây dựng và tái hòa nhập liên minh song ông Biden sẽ gặp không ít thử thách sau khi chính sách “Nước Mỹ trên hết” của ông Trump khiến niềm tin của nhiều đồng minh của Mỹ từ châu Á đến châu Âu bị lung lay. Tại châu Á, Nhật Bản lo ngại bị Mỹ bỏ rơi trong vấn đề Triều Tiên, còn Hàn Quốc bất ngờ đối mặt với đòi hỏi tăng chi phí cho quân đội Mỹ đóng quân tại đây.

Ông Biden cũng sẽ không dễ dàng hàn gắn quan hệ với Liên minh châu Âu (EU) khi người tiền nhiệm Trump đã gây nhiều xích mích trên bình diện thương mại và công nghệ khiến nhiều nhà lãnh đạo châu Âu, trong đó có Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Angela Merkel, tuyên bố EU cần “đoạn tuyệt với tình trạng phụ thuộc quá nhiều vào Mỹ”.

Nhiều khả năng EU sẽ thận trọng và chỉ hợp tác với Mỹ trong một số lĩnh vực nhất định; đồng thời cũng “tự lập chiến lược” trong các vấn đề tối quan trọng như an ninh, kinh tế, chuỗi cung ứng, biến đổi khí hậu… Không chỉ có thế, các đồng minh của Mỹ cũng lo ngại Mỹ sẽ lại đổi hướng nếu “một ông Trump khác” xuất hiện trong nhiệm kỳ tổng thống sau 4 năm nữa.

Việc tập hợp các đồng minh Á-Âu trong một mặt trận chung chống Trung Quốc của chính quyền Biden sẽ là một phương trình khó giải, bởi giữa Mỹ và họ không có cùng một mục đích. Washington đối đầu với Bắc Kinh còn là vì gìn giữ ngôi vị số một, trong khi các đồng minh của Mỹ đối phó với Trung Quốc là chỉ để bảo vệ các lợi ích cốt lõi.

Như vậy, ông Biden chuẩn bị bắt đầu một nhiệm kỳ tổng thống với nhiều tinh thần, thông điệp mới, nhưng vấn đề quan trọng hơn cả là quyết sách có thể đáp ứng được nhu cầu của các bộ phận cử tri khác nhau, đồng thời giải quyết bài toán hóc búa về sự chia rẽ nội bộ, đại dịch, kinh tế, xã hội và đối ngoại./.