Séc tính loại nhà thầu Nga khỏi dự án hạt nhân, dừng xem xét mua vaccine Sputnik V

Trong cuộc họp trực tuyến giữa các Bộ trưởng Ngoại giao của EU, ông Jan Hamacek đã yêu cầu các đối tác trong liên minh thể hiện tình đoàn kết bằng cách có thể trục xuất các điệp viên Nga khỏi lãnh thổ châu Âu. Chính phủ Séc sẽ hoan nghênh nếu các đồng minh trong EU và NATO có thể trục xuất các nhà ngoại giao Nga trong những ngày tới cũng như ủng hộ Séc trong cuộc đấu tranh ngoại giao đang diễn ra giữa Séc và Nga.

Trong một tuyên bố, Liên minh châu Âu đã bày tỏ quan ngại về quyết định của Nga trục xuất 20 nhà ngoại giao Séc khỏi Nga và lên tiếng ủng hộ Séc trong vấn đề này. Theo Ủy ban châu Âu, các hành động của Nga đang vi phạm các nguyên tắc và chuẩn mực quốc tế cũng như đe dọa sự ổn định ở châu Âu và cần phải dừng lại.

Người đứng đầu cơ quan ngoại giao của EU Joseph Borrel cũng cho biết, EU đoàn kết và sẵn sàng thể hiện tình đoàn kết với Séc. Tuy nhiên, kế hoạch phối hợp trục xuất cá nhà ngoại giao Nga hiện không nằm trong chương trình nghị sự của liên minh và cũng chưa có quốc gia nào thông báo rằng họ có kế hoạch trục xuất theo yêu cầu của Praha.

Hiện vấn đề này cũng đang được lãnh đạo Ngoại giao của Nhóm V4 gồm Ba Lan, Séc, Hungary và Slovakia thảo luận.

Chính phủ Séc hôm 17/4 đã trục xuất 18 nhà ngoại giao Nga sau khi nhận được kết quả điều tra nghị ngờ rằng Nga có liên quan đến vụ nổ kho đạn ở Vrbietice 7 năm trước khiến 2 công dân Séc thiệt mạng. Trong một phản ứng đáp trả, Nga đã ra lệnh trục xuất 20 nhà ngoại giao Séc ở Nga chỉ một ngày sau đó.

Phát biểu trước truyền thông Séc, Thủ tướng Séc Andrej Babis cho biết vụ nổ tại kho vũ khí ở miền đông nước này năm 2014 không phải hành động “khủng bố nhà nước”, tuy nhiên ông vẫn khẳng định Cơ quan tình báo quân đội Nga (GRU) có liên quan tới vụ nổ này.

Mặc dù chưa công bố các bằng chứng có liên quan về vụ việc này tuy nhiên, trong bài phát biểu trước truyền thông ngày 19/4, Thủ tướng Séc đã khẳng định đó không phải là hành động “khủng bố nhà nước” nghĩa là Nga không tấn công Cộng hòa Séc. Tuy nhiên, động thái này dường như đã phần nào giảm vị thế của Praha trong bối cảnh căng thẳng Nga - Séc leo thang vào cuối tuần qua sau khi Séc trục xuất 18 nhà ngoại giao Nga.

Theo báo cáo, một máy bay chở các nhà ngoại giao của Séc tại Nga đã khởi hành từ sân bay Quốc tế Sheremetyevo của Moscow trở về Séc vào lúc 21h30 (giờ địa phương). Sau cuộc họp giữa các ngoại trưởng EU, ông Hamacek đã cho rằng đòn trả đũa của Nga đã vượt ngoài dự đoán của nước này.

Giả thuyết hiện tại của cảnh sát Séc là các hành động này nhắm vào nhà buôn vũ khí Bulgaria, cả hai vụ nổ tại Vrbetice vào tháng 10 và tháng 12/2014 được cho là có liên quan đến việc đưa nguồn vũ khí này đến Ukraine hoặc Syria.

Tuyên bố bất ngờ của Thủ tướng Séc trước đó về vụ nổ đã dẫn tới việc Phó Thủ tướng, quyền Bộ trưởng Ngoại giao Jan Hamacek dừng chuyến thăm tới Nga để đàm phán việc cung cấp vaccine Sputnik V và phá vỡ sự tham gia đấu thầu của tập đoàn Rosatom của Nga để xây dựng lò phản ứng mới tại nhà máy điện hạt nhân Dukovany.

Chính phủ Séc hôm 19/4 cho biết, nước này sẽ loại Rosatom, một nhà thầu của Nga khỏi dự án hoàn thiện nhà máy hạt nhân Dukovany và cũng sẽ không xem xét việc mua vaccine Sputnik V của Nga.

Các quyết định trên được cho là hệ lụy từ cuộc chiến ngoại giao giữa Séc và Nga trong những ngày gần đây. Theo Bộ trưởng Bộ Công nghiệp và Thương mại Séc Karel Havlicek, nhà thầu Rosatom sẽ không còn cơ hội tham gia các thủ tục thầu đối với dự án Dukovany. Trước đó theo tuyên bố hồi tháng 3 của Bộ Công thương, Tập đoàn Rosatom của Nga vẫn nằm trong số những ứng viên nộp đơn thầu dự án Dukovany và Séc sẽ tiếp tục đàm phán các bước tiếp theo, trong khi đó ứng viên từ Trung Quốc đã bị loại.

Trong một phản ứng, công ty Rosatom cho rằng động thái của Séc là một quyết định phi thị trường, có động cơ chính trị và không khuyến khích sự phát triển mối quan hệ hợp tác cùng có lợi giữa hai nước. Với quyết định loại Rosatom, các nhà thầu khác của Trung Quốc, Pháp, Hàn Quốc và Mỹ sẽ có cơ hội quay trở lại dự án trị giá 7 tỷ USD của Séc.

Ngoài việc ra phán quyết loại Rosatom khỏi các vòng đấu thầu dự án hạt nhân Dukovany, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Séc Jan Hamacek cho biết Séc sẽ không xem xét khả năng mua vaccine Sputnik V do Nga sản xuất. Theo ông Hamacek, cách duy nhất của Séc là dựa vào các vaccine đã được Cơ quan dược phẩm châu Âu phê duyệt.

Liên quan đến cuộc chiến ngoại giao với Nga, hiện cảnh sát Séc đang truy lùng hai người Nga được cho là có liên quan đến vụ nổ là Alexander Mishkin và Anatoly Chepigov. Hai người này cũng được chính quyền Anh xác định là nghi phạm trong vụ đầu độc năm 2018 bằng chất độc thần kinh Novichok của cựu điệp viên hai mang người Nga Sergei Skripal./.