Ảnh nude có cần thiết đối với đời sống cộng đồng?

Ảnh nude nghệ thuật ở Việt Nam gần như là lãnh địa “kín” không khuyến khích, không hào hứng và chỉ được xuất đầu lộ diện một cách khiêm tốn, e ấp, kín đáo, lác đác một, hai tấm trong vài cuộc triển lãm ảnh nghệ thuật quốc gia, hay “thậm thụt” trong vài triển lãm cá nhân ở mấy gallery, tiệm café…, cho dù không phải hiếm NSNA chụp thể loại này.

Khoảng 3 năm trở lại đây, khi ảnh hưởng của giới showbiz chi phối hình ảnh trên các trang web, kèm theo là những video clip “nóng”, những bộ ảnh “rò rỉ” hay công khai, từ bán nude đến nude với nhiều lý do, mục đích khác nhau được tung lên hàng loạt, cấp độ cũng tỏ ra ngày càng “cởi, mở”, “trần trụi” một cách khoáng đạt, phô trương đến không còn gì che chắn.. Tạo nên nhiều phản ứng với cộng đồng.

Và ảnh nude, sau hơn 10 năm tạm thời “núp” trong bóng tối, thì bây giờ được mang ra như một đề tài “nóng”, không chỉ với NSNA, mà cả với nhà quản lý, với các cơ quan liên quan như truyền thông, văn hóa, giáo dục, xã hội…

Ảnh nude là một thể loại trong nhiếp ảnh.

Ảnh nude là một thể loại trong rất nhiều thể loại ảnh. Mà ngay trong ảnh nude, cũng có nhiều  “dòng” ảnh với cách thể hiện khác nhau. Theo cách nhìn “hẹp”, thường mọi người khi nói tới ảnh nude, là nghĩ tới những đường cong gợi cảm, khoe nét thanh xuân, vẻ đẹp tạo hóa của những thân hình mỹ nữ.

Nhưng đâu chỉ có thế, nude là thể loại ảnh thông qua những đường nét cơ thể con người, để diễn tả một ý tưởng về cuộc sống, và nude không chỉ là “độc quyền” của những mỹ nữ tươi trẻ, những đường cong tuyệt mỹ, mà có thể là những nam nhân thậm chí là một bà già với thân hình nhăn nheo….,

Nude theo nhiếp ảnh đương đại không phải là một cơ thể hoàn chỉnh, mà đôi khi chỉ là những bộ phận tiêu biểu trên cơ thể con người, nhằm thể hiện ý tưởng khái quát của của số phận hay lý lịch, nghề nghiệp của nhân vật như: Một bàn chân, một bờ vai, một khoảng da bụng,…

Ảnh nude tập thể của tay máy nổi tiếng thế giới người Mỹ Spencer Tunick

Có cả ảnh nude tập thể như của tay máy nổi tiếng thế giới người Mỹ Spencer Tunick với những bức ảnh cả ngàn người với thông điệp: “Đưa con người trở về với thiên nhiên, gạt bỏ những thứ nhân tạo giả dối. Những bức ảnh chứa đựng những yếu tố của tâm hồn và xúc cảm… Cơ thể con người - đó là vẻ đẹp của tạo hóa, là tình yêu và là hòa bình".

Mỗi tác phẩm không chỉ là những khuôn hình để lộ da thịt mà là cả một câu chuyện kể với nhiều ẩn ý, trong đó chỉ có người am hiểu mới có cái nhìn đúng đắn nhất. Chính sự thấu hiểu của người cầm máy khiến tính dung tục trong ảnh nude nghệ thuật bị triệt tiêu.

Tuy nhiên, ảnh “cởi đồ”- khỏa thân và ảnh nude nghệ thuật luôn là hai khái niệm hoàn toàn khác biệt.

Ảnh nude ở Việt Nam

Ảnh nude  xâm nhập vào Việt Nam từ rất sớm, và ảnh nude về phụ nữ Việt cũng xuất hiện cách đây hơn 1 thế kỷ. Những bức ảnh phụ nữ Việt khỏa thân này nằm trong số hàng nghìn bức ảnh chân thực về Việt Nam dưới thời Pháp thuộc của nhiếp ảnh gia nổi tiếng người Pháp Pierre Dieulefils (1862-1937).

Đặc biệt hơn, những hình ảnh này đã được người Pháp dùng làm bưu thiếp – một phương tiện truyền tải thông tin, quảng bá nghệ thuật và tuyên truyền tư tưởng vào thời thuộc địa.

Ảnh nude trong nghệ thuật nhiếp ảnh Việt Nam tồn tại từ lâu và có một dòng chảy riêng, nhưng vẫn là dòng chảy “ngầm”, bởi có những rào cản về văn hóa, thuần phong mỹ tục phương Đông, và cả những định kiến do trình độ thẩm mỹ khác biệt. Nhưng không phải vì thế mà nó “ẩn mình”, nhiều tay máy đã được công nhận như những tay máy “chuyên” ảnh nude: Lê Quang Châu, Trần Huy Hoan, Dương Quốc Định, Thái Phiên…

Khi những trào lưu văn hóa du nhập vào Việt Nam cùng với sự bùng nổ của công nghệ truyền thông, thì không hẹn mà “xếp hàng”, hàng loạt những bộ ảnh được gọi là “nude nghệ thuật” từ cấp độ “gợi cảm”, đến “bán nude”, rồi “nude 100%” của những “chân dài”, “siêu mẫu”, “hoa hậu”, “ca sĩ”, “người của công chúng”, cứ thế được đăng tải lên truyền thông, phát tán khắp cộng đồng, gây rất nhiều bức xúc vì sự phản cảm của những bộ ảnh gọi là “nghệ thuật” đó, đã làm cho ảnh nude nghệ thuật ít nhiều bị đánh đồng.

Điều đó cũng gây nhiều “nỗi niềm” cho giới NSNA, nhất là những tay máy đang theo đuổi dòng ảnh nude.

Có cần phải “cởi trói” cho ảnh nude?

Ảnh nude ở Việt Nam không phải mới “nóng” lên vào thời điểm này, mà đã “nóng” từ khi cách đây vài năm, khi có 2 triển lãm ảnh nude không được cấp phép ở Hà Nội và TP.HCM.

Đồng thời là sự xuất hiện tràn lan trên mạng những bộ ảnh nude được gọi là “nghệ thuật” của giới showbiz Việt với những shot hình dung tục nhiều hơn nghệ thuật, gây phản ứng trong cộng đồng nhiều ý kiến trái chiều nhau. Và ảnh nude, thêm một lần “dậy sóng”.

Một quan chức quản lý văn hóa, bản thân cũng là một nghệ sĩ phát biểu với truyền thông:”Đưa nude ra khỏi đời sống rất tai hại”. Vậy có cần “cởi trói” cho ảnh nude? Có thật sự cần thiết  đưa nude vào đời sống cộng đồng chưa?Trong khi ởViệt Nam, việc phân biệt ảnh nude nghệ thuật với ảnh khỏa thân vẫn chưa có một chuẩn nào để thẩm định.

Ảnh nude ở Việt Nam bắt đầu “lai rai” xuất hiện với công chúng, nhưng vẫn không được chính thức công khai “đường đường chính chính”. Vì không phải tay máy nào cũng có được bản lĩnh “nghề” và sự trang bị kiến thức cảm thụ hiểu biết về văn hóa, mỹ học, nhân học…

Chính sự “non tay” của những người cầm máy mà tính dung tục- nghệ thuật đôi khi còn vẹn nguyên trong tác phẩm, nên ranh giới nghệ thuật- dung tục rất bấp bênh. Ngay người trong nghề cũng còn cảm thấy phân vân.

Không có ảnh nude, cũng không ai nói nhiếp ảnh nghệ thuật Việt Nam kém phát triển. Mà nếu để ảnh nude ra với cộng đồng mà không có sự kiểm soát, thì hỏi xem ai sẽ chịu trách nhiệm, nếu vì ảnh nude mà xảy ra sự cố.

Trong khi xã hội Việt Nam hiện tại, nhất là giới trẻ đang có những xáo trộn về các chuẩn mực đạo đức, môi trường giáo dục cũng có nhiều vấn đề xã hội làm ảnh hưởng tới nhân cách của họ với khá nhiều scandal trong học đường, ngoài cuộc sống…

Nếu như ảnh nude được công khai như một hoạt động văn hóa thông thường của cộng đồng, khi chưa được chuẩn bị một “tâm thế” kiến thức, phông văn hóa thẩm mỹ đối với thể loại nghệ thuật này… Điều gì sẽ xảy ra, khi phim điện ảnh có luật chế tài quy định hạn tuổi, phân loại phim, một triển lãm ảnh nude, không có luật nào cấm trẻ em xem ảnh nude?

Những hạn chế về luật

Chưa thật sự chi tiết và còn mơ hồ về khái niệm..Cần nêu rõ ảnh nude hở  như thế nào những bộ phận nhạy cảm của người mẫu nếu muốn đăng tải lên mạng phát tán rộng rãi cần phải có một Hội đồng nghệ thuật thẩm định.

Nhưng Hội đồng nghệ thuật không thể chỉ chung chung là có kinh nghiệm và uy tín như Thông tư... mà cần định lượng cụ thể hơn như phải có chuyên môn nghiệp vụ cao và có kinh nghiệm (về hoạt động nhiếp ảnh từ 10-15 năm trở lên, có am hiểu  sâu sắc về lĩnh vực đó trên cơ sở có những tác phẩm ảnh, bài viết được thừa nhận ).

Ngay cả với  mỗi bức ảnh nude  được “cấp phép” lên mạng cũng nên áp dụng như cách làm của nhiều trang web nước ngoài là để ảnh ẩn và đề dòng chữ “Ảnh người lớn” (Adult content) với lời cảnh báo người xem phải đủ độ tuổi cần thiết và chịu trách nhiệm về hành vi xem ảnh của mình...

Nhưng đó là với các trang web mang tính phổ quát, có thể kiểm soát, còn không ai ngăn được và có quyền ngăn sự vi phạm ở các blog, Facebook, web cá nhân.

Cũng như nhất thiết phải có quy định về không được phát tán những hình ảnh xâm hại (hay làm tổn hại) hình ảnh đất nước, con người Việt Nam (trong đó có các nhân vật tên tuổi- người của công chúng)...

Với những nhiếp ảnh gia, đam mê chưa đủ, phải đặt chữ “tâm” lên hàng đầu. Chưa hội đủ điều kiện về “nghề” thì có lẽ không nên chụp, không nên nhân danh nghệ thuật mà cho ra những tác phẩm không giá trị, đôi khi còn gây phản cảm.

Còn với nhà quản lý, không nên vì một bức xúc của một bộ phận thiểu số những người có nhu cầu về ảnh nude, mà đưa ra những quy định vội vàng có thể gây hậu quả trong việc giữ sự ổn định của môi trường văn hóa đang có nhiều biến tướng phức tạp ở Việt Nam./.