Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm của người Thái ở Sơn La

Nghề dệt thổ cẩm của người Thái Sơn La có từ lâu đời, được coi là một trong những tiêu chuẩn đánh giá sự khéo léo người con gái Thái. Ngày nay, nghề dệt thổ cẩm truyền thống chỉ còn hoạt động manh mún, song người Thái Sơn La vẫn coi những sản phẩm thổ cẩm là một phần trong đời sống vật chất và tinh thần của mình.

"Nhinh hụ dết phải, trai hụ san he" có nghĩa là "gái biết làm vải, trai biết đan chài" - đây là câu nói dường như người Thái nào cũng thuộc. Nhiều đời nay, người Thái vẫn coi thêu thùa, dệt vải là một trong những tiêu chuẩn đánh giá sự khéo léo của người con gái. Khi về nhà chồng, mỗi cô gái thường dành tặng bố mẹ chồng những bộ chăn đệm đẹp nhất tự tay mình dệt để tỏ lòng kính trọng. 

Nghề dệt thổ cẩm của người Thái Sơn La. Ảnh: Báo Sơn La.

Bà Hà thị Thưởng, ở phường Chiềng Cơi, thành phố Sơn La cho biết: Nghệ thuật trang trí của người Thái rất phong phú, có đến hơn 30 hoa văn, họa tiết, thể hiện quan niệm về sự hòa hợp trường tồn của cuộc sống, triết lý âm dương, hoa đực hoa cái, con trống, con mái, đất trời cùng vạn vật hòa hợp. Những hình thoi quả trám chạy viền, hoa ban cách điệu, những chùm hoa buông dài, lá đơn, lá kép, búp cây, dây leo... Tất cả như một thế giới thu nhỏ. Thổ cẩm dệt truyền thống của người Thái dùng đến lúc sờn, vải hỏng, nhưng các đường nét hoa văn vẫn còn đẹp. Còn nếu vải dệt bằng thiết bị công nghiệp thì chỉ dùng một, hai lần là đã có hiện tượng xô vải, bạc màu.

Bà Thưởng nói: "Từ bé tôi đã biết dệt vải và bây giờ chị em trong bản vẫn học hỏi nhau thêm với mong muốn giữ nghề truyền thống của dân tộc mình. Chúng tôi cũng sẽ dạy bảo con cháu cùng học nghề này".

Tổ dệt thổ cẩm của Hợp tác xã Nậm La do chị Cà thị Thỏa ở thành phố Sơn La thành lập hiện có hơn 10 lao động đều là những người có nhiều kinh nghiệm dệt vải. Hợp tác xã cũng đã đầu tư 10 khung dệt vải, 2 máy khâu và các nguyên liệu trị giá trên 200 triệu đồng. Tại đây, các chị chia thành các nhóm dệt vải theo từng sản phẩm như đệm, gối, chăn, áo dài truyền thống. Năm ngoái, sản phẩm thổ cẩm của HTX Nậm La đã được công nhận là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu.

Chị Thỏa phấn khởi cho biết: "Tôi mong muốn thời gian tới, sản phẩm của HTX sẽ được giới thiệu nhiều đến khách hàng ở các nới, nhất là các khu du lịch của tỉnh Sơn La và các tỉnh bạn".

Dệt thổ cẩm của người Thái Sơn La là nghề có tiềm năng phát triển, góp phần lưu giữ văn hóa dân tộc. Tuy nhiên hiện nay, ở nhiều địa phương tỉnh Sơn La nghề này chỉ hoạt động nhỏ lẻ, hướng sản xuất hàng hóa chưa cao. Đặc biệt, nghề dệt thổ cẩm thủ công đang đứng trước sự cạnh tranh mẫu mã, giá thành của các sản phẩm dệt công nghiệp.

Ông Nguyễn Đình Phong, Giám đốc Trung tâm khuyến công và tư vấn phát triển công nghiệp tỉnh Sơn La cho biết: "Năm tới chúng tôi cũng đang trình tỉnh có kế hoạch hỗ trợ thiết bị máy móc, tổ chức các lớp dạy nghề tốt hơn, nâng cao được tính cạnh tranh, chất lượng của sản phẩm để đưa ra thị trường".

Nếu biết kết hợp giữa tính dân tộc và tính hiện đại thì nghề dệt thổ cẩm của người Thái Sơn La sẽ tạo được những mặt hàng kinh tế có giá trị trên thị trường. Du khách mỗi lần lên Tây Bắc lại thêm ấn tượng với những món quà thổ cẩm mang đặc trưng của miền sơn cước; và hơn thế, là góp phần tích cực vào việc gìn giữ, phát huy bản sắc dân tộc trong vườn hoa văn hóa Việt Nam/.