Làng cổ Đường Lâm và Chùa Một Cột: 2 di sản, 1 nỗi buồn!

Xin bắt đầu từ câu chuyện di tích cấp quốc gia đặc biệt Chùa Một Cột và nỗi lòng của vị sư trụ trì nơi đây - đại đức Thích Tâm Kiên. Từng được Tổ chức kỷ lục châu Á xác lập kỷ lục “Ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất”, nhưng Chùa Một Cột thường xuyên ở trong nỗi lo mỗi khi trời mưa.

Được trùng tu cách đây ngót nửa thế kỷ nên nhiều chỗ đã xuống cấp nghiêm trọng. Mái ngói vỡ và xô lệch, cột kèo nhiều chỗ mục nát,…là những hình ảnh khiến ai nhìn thấy đều xót xa. Tại sao một ngôi chùa được mệnh danh là một trong những biểu tượng của Thủ đô ngàn năm văn này lại phải chịu cảnh “dở khóc, dở cười” như vậy?

Một chi tiết trong khu nhà tổ Chùa Một Cột bị mối đục mục ruỗng  (ảnh: Quang Trung)

Và tại sao, 10 lá đơn của vị sư trụ trì gửi tới các cơ quan chức năng chỉ với một mong muốn giản dị như bất kỳ nhà tu hành nào: đó là trùng tu lại ngôi chùa, đáp ứng điều mong mỏi của rất nhiều phật tử nói riêng và du khách thập phương trong ngoài nước nói chung…trong suốt hơn 11 năm qua mà đến nay vẫn chưa được các cơ quan quản quan tâm đến?

Chỉ đến khi quá bức xúc, nhà chùa mới phải đưa ra “tối hậu thư” rằng: “Nếu sau 30 ngày nữa mà không có ý kiến của các cấp chính quyền thì nhà chùa đành phải dỡ ngói và hạ giải để đảo ngói toàn bộ chùa và nhà mẫu để tạm thời tránh dột nát khi mùa mưa bão sắp tới”.

Sau lá đơn này, những tưởng bài học về câu chuyện tự ý phá dỡ di tích quốc gia Chùa Trăm Gian và đình Ngu Nhuế “tày liếp” kia sẽ khiến những nhà quản lý phải suy nghĩ lại. Thế nhưng, lãnh đạo UBND quận Ba Đình là ông Chủ tịch Đỗ Viết Bình cho biết: Ngôi chùa xuống cấp là có thật, nhưng tất cả vẫn phải theo lộ trình và đúng Luật.

Lộ trình là bao nhiêu năm nữa thì không thấy ông đề cập tới, nghĩa là ngôi chùa sẽ vẫn tiếp tục phải chờ (?!) Và trong thời gian chờ ấy, nếu có chuyện gì xảy ra với ngôi chùa, không biết trách nhiệm sẽ thuộc về ai?

Câu chuyện thứ hai cũng là một nỗi bức xúc đến từ những người dân tại di tích làng cổ Đường Lâm (thị xã Sơn Tây, Hà Nội) khi không được đáp ứng nhu cầu tối thiểu của cuộc sống ngay trong chính ngôi nhà của mình, chỉ vì lý do: đây là ngôi làng được Nhà nước công nhận là Di sản văn hóa quốc gia.

Hơn 60 hộ dân đã đồng loạt ký vào lá đơn xin trả lại Nhà nước danh hiệu quý giá, một thời từng là niềm tự hào này của họ. Họ bảo rằng: "Đau xót thật đấy, nhưng từ khi có nó, chúng tôi rất khổ. Bởi quy định thì nhiều mà quyền lợi chẳng là bao, thậm chí, nhiều nhà vẫn nghèo đói như xưa".

Người dân làng cổ Đường Lâm đang phải sống trong điều kiện như thế này (ảnh: Mai Lan)

Hỏi chính quyền địa phương thì họ lắc đầu chỉ lên Ban quản lý, bởi theo họ: “Chúng tôi biết đó là nhu cầu ăn ở của người dân, nhưng nếu không cho đập những ngôi nhà xây trái phép thì chính chúng tôi cũng đang vi phạm Luật”. Ông Phạm Hùng Sơn, Trưởng ban quản lý làng cổ Đường Lâm thì khẳng định chưa nhận được bất kỳ đơn thư nào của bà con.

Còn câu chuyện nghịch lý giữa bảo tồn và phát triển ở ngôi làng này, ông Sơn biết đã lâu, nhưng chẳng có cách nào giải quyết bởi Luật vẫn là Luật, đã kiến nghị sửa mấy lần mà không được.  Còn đại diện phía Sở VHTT&DL Hà Nội, sau khi đến nắm tình hình tại Ban quản lý cũng chẳng buồn xuống đến ngôi làng nhỏ bé với nhiều mâu thuẫn này để nghe tâm tư của chính những chủ nhân của di sản.

Bảo tồn và phát triển luôn là câu chuyện nan giải. Và đáp số duy nhất của bài toán này nằm ở sự thông thái của các nhà quản lý. Đừng để đến khi “cực chẳng đã”, người dân phải lên tiếng thì các cơ quan hữu trách mới vào cuộc một cách “thận trọng quá mức cần thiết”.

Vẫn biết mọi việc phải làm đúng Luật, nhưng Luật cũng là do con người đặt ra, nếu cần thiết thì phải thay đổi cho hợp với điều kiện thực tế. Đừng quá cứng nhắc với di sản văn hóa, bởi chỉ cần chậm một chút thôi, có thể di sản sẽ biến dạng hoặc sụp đổ vĩnh viễn. Và khi đó trách nhiệm sẽ thuộc về ai?./.