Lễ hội đầu xuân ở Quảng Nam: Tôn nghiêm và yên bình

Sự thanh bình, thân thiện trong các lễ hội ở Quảng Nam không phải vì quy mô lễ hội nhỏ, ít “hiển linh” mà bởi cách ứng xử của con người với lễ hội. Mọi người đến với lễ hội trong tâm thế của người con tìm về cội nguồn, tưởng nhớ công đức của người đi trước và cầu mong những điều tốt đẹp đến với mọi người chứ không phải xin lộc cho cá nhân mà dẫn đến giành giật phản cảm như vừa xảy ra tại một vài nơi.

Phố cổ Hội An, tỉnh Quảng Nam những ngày đầu xuân rộn ràng trong không khí lễ hội. Đó là các lễ giỗ tổ nghề mộc, lễ hội làng gốm Thanh Hà, Hội cầu bông, Tết Nguyên Tiêu… Trong đó, có những lễ hội thu hút hàng vạn người tham gia như: Lễ rước Cộ Bà chợ Được, lễ hội Bà Thu Bồn, Lễ vía Bà Thiên Hậu Thánh Mẫu, Lễ tế cá Ông, lễ cúng tổ Minh Hải, Tết Nguyên Tiêu… mang đậm giá trị văn hóa dân gian truyền thống.

3 năm liền, bà Jan Chambers, du khách Australia đều tham dự “Ngày hội bắp nếp Cẩm Nam”. Sau khi dự lễ, bà tìm đến nhà dân để tìm hiểu quy trình trồng bắp và chế biến các sản phẩm từ bắp. Đi đến đâu, bà Chambers cũng nhận được sự chào đón niềm nở, những nụ cười thân thiện cùng với lời mời thưởng thức món ăn mộc mạc, dân dã của làng quê nơi đây.

Ngày hội bắp nếp Cẩm Nam

Bà Jan Chambers cho biết, chính tình cảm của người dân địa phương đã níu kéo bà quay trở lại vùng đất này: “Tôi rất hạnh phúc khi tham gia lễ hội Bắp nếp Cẩm Nam. Lễ hội này cho tôi biết thêm một nét văn hóa mới, một cách chế biến bắp khác biệt so với quê hương chúng tôi. Hôm nay, tôi đã được thưởng thức rất nhiều món ngon tại đây”.     

Làng gốm Thanh Hà nằm bên bờ sông Thu Bồn thơ mộng thuộc phường Thanh Hà, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam những ngày đầu xuân rộn rã tiếng cười. Hằng năm cứ vào ngày mồng 10 tháng Giêng âm lịch, hàng trăm hộ dân nơi đây tập trung về miếu Nam Diêu thành kính giỗ tổ trong sự chứng kiến của người dân và du khách. Bây giờ đã quá nửa tháng Giêng rồi mà dư âm lễ hội vẫn còn vang vọng.

Chị Nguyễn Thị Hà, bán hàng tại đây cho biết, sản phẩm bày bán ở đây ngày tết cũng như ngày thường, lúc diễn ra lễ hội cũng như không có lễ hội, giá cả các mặt hàng đều không thay đổi. “Vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi”, ở đây không có chuyện người dân lợi dụng lễ hội để chèo kéo, “chặt chém” du khách. Chị Hà cho rằng, chặt chém là cách “ ăn xổi ở thì”. Khách đến đây ngoài việc tham quan còn được tham gia làm đất, nặn tượng.    

Thạc sĩ Trần Ánh, nhà nghiên cứu văn hóa, hiện là Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hội An, tỉnh Quảng Nam cho biết, đô thị cổ Hội An - Di sản văn hóa Thế giới hội tụ văn hóa vật thể và phi vật thể. Mà văn hóa phi vật thể là cái vô hình. Lễ hội hay các hình thức tín ngưỡng dân gian là văn hóa phi vật thể, lưu tồn song hành với sự phát triển của xã hội. Ông Trần Ánh cho biết, lễ hội ở Hội An diễn ra quanh năm nhưng vẫn giữ được trật tự. Chính sự văn hóa, lịch thiệp của người Hội An đã thu hút hàng triệu lượt khách đến tham quan mỗi năm. Nhiều lễ hội diễn ra dài ngày nhưng vẫn giữ được sự tôn nghiêm, an toàn cho du khách. Có lẽ chính vì thế mà thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam được nhiều tạp chí nổi tiếng trên thế giới bình chọn là “Thành phố được yêu thích nhất”.

Theo ông Đinh Hài, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Nam thì bản chất của lễ hội vốn có từ ngày xưa. Việc tổ chức lễ hội là việc của nhân dân chứ không phải chính quyền đứng ra tổ chức: “Chúng tôi hướng đến giao cho người dân địa phương chủ động đứng ra tổ chức, Nhà nước chỉ giữ vai trò giám sát và hỗ trợ. Nhìn chung các lễ hội của Quảng Nam trong dịp đầu năm mới đã thu hút được khách du lịch. Thông qua việc tổ chức lễ hội cũng giúp cho người dân địa phương đặt niềm tin vào năm mới thắng lợi trong phát triển sản xuất. Người dân mà chủ động đứng ra tổ chức lễ hội đảm bảo được bản sắc văn hóa lễ hội”.

Lễ hội là sự kiện văn hóa mang tính cộng đồng. Thế nhưng, việc tổ chức lễ hội hiện nay tại nhiều địa phương không còn là chuyện của cộng đồng nữa mà là chuyện của chính quyền và ngành chức năng. Nhiều lễ hội trước đây chỉ diễn ra trong cộng đồng làng, xã; nay đã nâng cấp thành lễ hội cấp tỉnh hoặc quốc gia để tổ chức hoành tráng khiến đối tượng “ăn theo” lễ hội ngày càng nhiều. Có lẽ vì thế mà nhiều lễ hội dần mất đi bản sắc văn hóa tốt đẹp./.