Vi vu sáo diều Hạ Vĩ

Nằm ven những cánh đồng tươi tốt, thẳng cánh cò bay, thôn Hạ Vỹ, xã Nhân Chính, huyện Lý Nhân, Hà Nam được coi là địa điểm lý tưởng để những cánh diều thỏa sức bay lượn. Vào những buổi chiều gió mát, hàng trăm con diều sáo như những cánh én bay lượn trên không trung với muôn vàn màu sắc. Hoà quyện trong gió là âm vang của tiếng sáo thanh thoát, trong trẻo xua tan bao mệt nhọc của người dân nơi đây.

Nghệ thuật chơi diều sáo

Việc chơi và thả diều sáo ở Hạ Vỹ đã có từ rất lâu, qua bao thế thệ cha ông truyền lại cho con cháu những nét tinh hoa độc đáo. Diều được người dân nơi đây coi là biểu tượng của sự thanh bình, là khát vọng bay xa với ý nghĩa xua tan mọi xui xẻo và cầu mong “thuận buồm xuôi gió”. Diều được nhiều người dân Hạ Vỹ ưa chuộng và đam mê, nhất là diều sáo. Nhưng nói đến cả tập thể chơi diều sáo có quy mô và tổ chức thì phải nhắc đến xóm 2, thôn Hạ Vỹ.

Tiếp chúng tôi tại Nhà văn hóa xóm 2, thôn Hạ Vỹ, ông Nguyễn Mạnh Cung - Chủ nhiệm Câu lạc bộ Diều sáo phấn khởi cho biết: “Từ sinh hoạt ở nhà văn hóa, chúng tôi thành lập CLB chơi bóng chuyền, cờ tướng, chọi gà và CLB chơi diều sáo. Đặc biệt nhất là CLB diều sáo với sự tham gia ủng hộ nhiệt tình của bà con trong thôn. Thương hiệu CLB diều sáo thôn Hạ Vỹ lan rộng và được nhiều người biết đến”.

Vào buổi chiều tà, cứ có gió lên, mọi thành viên trong CLB lại có mặt đông đủ ở nhà văn hóa thôn. Rồi từ đó, cả trăm con diều sáo lớn nhỏ được mọi người thả khắp cánh đồng, hòa cùng tiếng sáo vi vu, thánh thót khiến ai nấy đều cảm thấy thanh thản, xua tan mọi mệt nhọc.

Chơi diều không quá tốn kém, nhưng để làm được một cây diều đẹp, đạt tiêu chuẩn đòi hỏi sự công phu, tỉ mỉ cao. Thường mỗi cây diều sáo có chiều dài tới hơn 3m, chiều ngang 90cm. Các thành viên trong CLB cho biết, khó nhất vẫn là công đoạn làm sáo. Sáo phải được thiết kế phù hợp với diều. Thường mỗi cây diều có một bộ sáo gồm 3 hoặc 5 cây.

Sáo phải ngân tiếng trong, âm vang xa, mỗi sáo vang một âm thanh khác nhau. Để các cây sáo đều nhau, không bị rít, mọi người phải chọn những cây nứa ở trong rừng, dây thả diều phải đặt mua từ các huyện vùng biển Thanh Hóa, ở đó mới có dây diều bền và chắc chắn.

Sáo trông đơn giản nhưng phải những người khéo léo mới làm được. Sáo to hay nhỏ phụ thuộc vào kích thước của diều. Sáo lớn tiếng kêu trầm vang, sáo nhỏ thanh âm vi vu. Việc làm sáo thường được giao cho những người cao tuổi nhất trong CLB. Mỗi khi hoàn thành một cây diều sáo, cả CLB sẽ cùng mang ra đồng thả thử. Một nhóm các cụ cao tuổi trong CLB sẽ duyệt thử, nếu chưa đạt hoặc gặp lỗi ở điểm nào sẽ phải làm lại từ đầu.

Đã từ lâu, các thành viên trong CLB và người dân trong thôn đều ủng hộ, tham gia nhiệt tình việc chơi diều sáo và coi đây là nét văn hóa đẹp từ đời cha ông để lại, cần được giữ gìn và phát huy. Chơi diều sáo kết hợp với các hoạt động của CLB nhà văn hóa thôn đã góp phần tạo nên sự đoàn kết, gắn bó giữa những người dân nơi đây.

Nghệ nhân điều khiển “chim trời”

Ông Văn Nhân - Chủ tịch Hội Người cao tuổi xã Nhân Chính chia sẻ: “CLB diều sáo thôn Hạ Vỹ luôn nhận được sự quan tâm của các ban ngành địa phương. Hàng năm, mỗi khi trong tỉnh tổ chức sự kiện văn hóa nào đều có sự góp mặt của các tiết mục diều sáo của CLB. Thôn Hạ Vỹ từ lâu đã được coi là điển hình về mô hình liên kết có hiệu quả giữa văn hóa dân gian với kinh tế hộ gia đình”.

Mỗi thành viên trong CLB có tới vài ba cây sáo, những cây sáo lớn thì chỉ những bậc cao niên trong CLB mới có. Thậm chí, có cây diều sáo đã được làm cả chục năm nay, dù đã cũ nhưng âm thanh vẫn rất bay bổng.

Ông Nguyễn Mạnh Cung - Chủ nhiệm Câu lạc bộ Diều sáo say sưa kể cho chúng tôi về các công đoạn làm nên cây diều sáo. Ông cho chúng tôi chiêm ngưỡng một cây diều sáo có vẽ biểu tượng kỉ niệm 710 năm ngày mất của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn. Tuy cây diều to và khá nặng nhưng chỉ cần có gió là có thể bay cao và ngân vang.

Để thả một cánh diều, cần phải có sự góp sức của ít nhất ba người. Một người giữ cuộn dây, một người thả dây, một người to khỏe nhất cầm diều chạy xa và thả để cho diều có đà bay lên. Dù mới hơn một năm tuổi nhưng CLB Diều sáo thôn Hạ Vỹ hoạt động rất hiệu quả. Trong đó, có nhiều thành viên tham gia rất nhiệt tình như cụ Nhan, cụ Nguyệt, cụ Duyên, anh Đề, anh Tiến…

Bằng sự đam mê họ đã duy trì một thú chơi dân gian mang đậm bản sắc dân tộc. Diều sáo luôn là niềm tự hào của người dân Hạ Vỹ. Đặc biệt, người dân nơi đây tâm niệm, ở đâu có cánh diều sáo bay, ở đó làm ăn sẽ phát đạt, mùa màng tươi tốt. Tiếng sáo thể hiện sự an nhàn, xua tan mọi mệt nhọc trong mỗi con người lao động vùng quê nơi đây.

Chiều chiều, khi trời nổi gió, những cánh diều lung linh sắc màu lượn trên trời cao với tiếng sáo ngọt ngào, vi vu, lúc trầm, lúc bổng. Giờ đây, người dân vùng đất Hạ Vỹ đã không còn nỗi lo thất truyền thú thả diều sáo. Những cánh diều sáo thật đơn sơ, mộc mạc mà rất đỗi nên thơ, lãng mạn, cũng như tâm hồn người dân Hạ Vỹ vậy./.