Nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa: “Tôi thấy tủi thân và thiệt thòi cho xẩm”

Album xẩm hiếm hoi trong thị trường âm nhạc

Bén duyên với xẩm kể từ khi còn là cán bộ nghiên cứu tại Viện Âm nhạc Việt Nam từ năm 1996, cho đến nay, Mai Tuyết Hoa đã có 23 năm theo xẩm.

Cô từng được nhà nghiên cứu Đặng Hoành Loan, nhạc sĩ Hạnh Nhân, NSND Xuân Hoạch, NSƯT Văn Ty và NS Thao Giang khuyến khích theo học hát xẩm; từng được GS.TS. Trần Văn Khê trao tặng một suất học bổng về xẩm. Đặc biệt, cô còn có thời gian theo học hát xẩm với nghệ nhân Hà Thị Cầu – người được ví như di sản sống của hát xẩm, của ca hát dân gian Việt Nam thế kỷ 20. Cô còn được mọi người gọi là “truyền nhân của Hà Thị Cầu”.

Nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa.

Nhìn lại chặng đường hoạt động âm nhạc của mình, Mai Tuyết Hoa vẫn tự thấy có duyên với xẩm. Xuất thân từ một gia đình không có ai theo con đường nghệ thuật, bản thân cô lại học đàn nhị từ nhỏ, sau này làm công tác nghiên cứu. Mai Tuyết Hoa chưa bao giờ nghĩ mình lại yêu xẩm, theo xẩm và gắn bó với môn nghệ thuật truyền thống này lâu đến vậy.

23 năm hát xẩm, thế mà cho đến bây giờ, Mai Tuyết Hoa mới có một album xẩm đầu tiên trong sự nghiệp. Trong buổi giới thiệu album tại Hà Nội, nữ ca sĩ tâm sự, dù biểu diễn trong và ngoài nước rất nhiều nhưng cô chưa thấy tự tin để ra album. Cô luôn muốn chỉn chu, có độ chín nhất trong nghề để mang đến cho khán giả một sản phẩm hoàn hảo.

Album mang tên “Xẩm – Mai Tuyết Hoa vol 1” gồm 8 bài xẩm từ cổ truyền đến hiện đại, thể hiện một chặng đường hoạt động âm nhạc miệt mài và nhiệt thành của nữ ca sĩ. Trong đó có “Công cha ngãi mẹ sinh thành” – một trong những bài xẩm tạo nên tên tuổi của Mai Tuyết Hoa. Ngoài ra, còn có “Đón dâu về làng” – những câu xẩm được Mai Tuyết Hoa cùng những người thầy của mình - PGS.TS.NGND Phạm Minh Khang, nhạc sĩ Thao Giang, NSND Xuân Hoạch… sưu tầm và đưa nó trở nên phổ biến.

Album còn có những sáng tác mới của tác giả Nguyễn Quang Long cùng nhóm Xẩm Hà Thành mang hơi thở thời đại, nối dài sức sống của nghệ thuật hát xẩm trong giai đoạn hiện nay như “Bốn mùa hoa Hà Nội”; những sáng tạo do chính Mai Tuyết Hoa trực tiếp lồng điệu như “Chồng say” (Dặn chồng chớ uống rượu say), hay chuyển soạn sang xẩm bài thơ “Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa” vốn đã được các nghệ nhân hát văn lồng điệu rất thành công…

"Chồng say" - Mai Tuyết Hoa

Ngoài giọng hát của Mai Tuyết Hoa, album còn có sự góp sức của NSND Xuân Hoạch và nhạc sĩ Nguyễn Quang Long, mang đến sự phong phú cho “tai nghe” khán giả.

Đây gần như là một album xẩm hiếm hoi trong thị trường âm nhạc hiện nay. Trước giờ có rất ít, gần như đếm được trên đầu ngón tay các album về xẩm. Việc ra album cũng là một trong những ước mong của Mai Tuyết Hoa để bảo tồn và để mọi người biết đến xẩm nhiều hơn.

“Nếu được chọn lại, tôi vẫn đi con đường này”

Trước khi ra mắt album cá nhân “Xẩm – Mai Tuyết Hoa vol 1”, nữ ca sĩ cùng với các nhà nghiên cứu, nghệ sĩ tham gia phục hồi hát xẩm với CD “Xẩm Hà Nội”. CD phát hành vào năm 2006 như một dấu mốc cho sự hồi sinh của thể loại ca hát dân gian này.

Từ năm 2009, cùng với các nghệ sĩ Nguyễn Quang Long, Khương Cường, Mai Tuyết Hoa thành lập Nhóm Xẩm Hà Thành, nỗ lực nối tiếp truyền thống dân tộc bằng một sức sống mới. Nhóm đi diễn nhiều nơi trong nước và cả nước ngoài. Mai Tuyết Hoa còn có những buổi thuyết trình tại các trường đại học danh tiếng của Mỹ như Havard, Yale... về nghệ thuật xẩm và rất được các sinh viên nước ngoài yêu mến.

Tuy nhiên, để duy trì được một sân khấu xẩm trong nước, diễn hàng tuần là điều không hề dễ dàng. Từng làm công tác nghiên cứu, hiện đang làm việc tại một cơ quan truyền thông, lại là người trực tiếp hát và giảng dạy về xẩm, Mai Tuyết Hoa đôi khi cảm thấy thiệt thòi cho xẩm.

Album xẩm đầu tay của Mai Tuyết Hoa.

Mai Tuyết Hoa chia sẻ: “Để duy trì sân khấu xẩm, chúng tôi phải tự bỏ tiền túi ra. Khán giả bây giờ không có quá nhiều người quan tâm đến nghệ thuật truyền thống, thích đến các sân khấu nghe xẩm lại càng ít. Làm việc ở cơ quan truyền thông, tôi thấy rõ được sự chênh lệch trong việc tuyên truyền về xẩm so với các thể loại khác. Trong vài năm gần đây, xẩm dần được mọi người chú ý lại hơn, các gameshow trên truyền hình cũng có bóng dáng xẩm. Đó là dấu hiệu đáng mừng nhưng đôi khi tôi vẫn thấy tủi thân và thiệt thòi cho xẩm”.

Nữ ca sĩ chia sẻ thêm, hiện giờ các nghệ sĩ xẩm vẫn chưa thể sống được bằng nghề. Ngoài kinh tế, có rất nhiều khó khăn khác trong suốt 23 năm theo xẩm mà Mai Tuyết Hoa không chia sẻ, nhưng khi hỏi rằng liệu có hối hận khi chọn con đường này, nữ ca sĩ vẫn sáng lên niềm hạnh phúc và nói rằng: “Nếu được chọn lại, tôi vẫn sẽ theo hát xẩm”.

Cô mong muốn, sẽ có nhiều hơn các bạn trẻ yêu thích xẩm, học xẩm và đến với sân khấu xẩm để môn nghệ thuật truyền thống này ngày được nối dài và phát triển mạnh mẽ hơn, không chỉ trong nước và thế giới biết đến nhiều hơn./.