Đặc sắc lễ hội “Xên mường” của người Thái đen Sơn La
VOV.VN - Trong khuôn khổ Lễ hội hoa Ban TP Sơn La năm 2025, tại “Đông xên” thuộc bản Mé Ban, phường Chiềng Cơi, TP Sơn La, sáng nay (15/3) diễn ra nghi thức Lễ “Xên mường” của đồng bào Thái.
Lễ hội “Xên Mường” (hay còn được gọi là Lễ hội Hoa Ban) là lễ hội cúng mường của người Thái đen ở Sơn La. Lễ hội được phục dựng nhằm sưu tầm, lưu giữ, bảo tồn, giới thiệu lễ hội truyền thống của đồng bào Thái đen ở Sơn La nói riêng và các tỉnh Tây Bắc nói chung.
Ông Lèo Dũng Nhi, người am hiểu văn hoá Thái ở bản Chậu Cọ, phường Chiềng Cơi, TP Sơn La cho biết, “xên mường” (cúng mường) là lễ hội không thể thiếu trong cuộc sống của đồng bào Thái, được tổ chức để cầu cho vạn vật bảo vệ con người, mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, bản mường đoàn kết vượt khó khăn và giúp nhau xây dựng một cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn.
"Xên mường" là nghi lễ được người Thái Sơn La tổ chức hàng năm. Trước đây "Xên mường" thường được tổ chức trong 5 ngày, "Xên bản" thì tổ chức trong 3 ngày. Ngày nay, "Xên bản, xên mường" chỉ được tổ chức gói gọn trong 1 ngày thôi. sau khi tổ chức lễ, bà con ai cũng phải kiêng khem, trong 3 ngày không được lên rừng đốn củi, không chặt cây, không sát sinh, giã gạo... nói chung mọi người chỉ ở nhà cùng nhau vui múa hát thôi", ông Lèo Dũng Nhi nói.
Ngay từ sáng sớm, bà con đã mổ lợn, mổ gà, mang sản vật, thóc gạo, hoa quả... đến để cúng lễ. Bà Quàng Thị Vánh, gần 70 tuổi, người dân ở bản Mé Ban, phường Chiềng Cơi cho biết, bà đã nhiều lần được tham gia các lễ hội “Xên mường”, mỗi lần một cảm xúc khác nhau, nhưng tựu chung vẫn là vui sướng, phấn khởi bởi nét văn hoá độc đáo này của dân tộc mình vẫn luôn được cộng đồng dân tộc nâng niu, gìn giữ. Việc các sản vật dâng cúng ngày một phong phú, đa dạng cho thấy đời sống của người dân ngày càng được nâng lên no ấm, đủ đầy hơn.
"Hôm nay thấy bản mường tổ chức lễ xên nên chúng tôi rủ nhau đến cùng tham gia, mọi người ai cũng rất vui và phấn khởi, cùng ngồi đây nghe ông mo cúng, sau đó sẽ cùng múa hát nữa, rất là vui", bà Vánh bày tỏ.
Ông Lò Văn Ruồng, thường trú ở bản Tông, phường Chiềng An, TP Sơn La năm nay 86 tuổi - ông mo tên tuổi nhất vùng là người cúng gọi “mời” các vị thần linh như thần sông, thần núi, thần thổ địa, thần cai quản ruộng nương, vùng miền và các linh hồn người có công xây dựng nên bản mường, đất nước và những linh hồn của những người trong bản mường đã mất về dự, nhận các lễ vật do bản mường, do con cháu dâng lễ.
Ông mo Lò Văn Ruồng cho biết, nguyên bản, “Xên mường” bao gồm các nghi lễ như: Lễ rước Nàng Tánh về dự hội, bà Một cúng cầu may, lễ đi qua cầu Mường và lễ té nước cầu phúc… Tuy nhiên, về sau, một số nghi thức có thể được làm rút gọn, nhưng phần cúng thì phải chi tiết, đầy đủ. Vì thế, nghi thức này có thể kéo dài tới vài giờ đồng hồ.
"Thần linh trên mường trời có 8 then, là mình phải gọi mời hết; còn ở dưới hạ giới thì tất cả các vị thần cai quản núi, sông, thần rừng, thần thổ địa.. và nhiều vị thần khác nữa là mình phải mời hết; mình mời về dự, “ăn” và nhận các lễ vật do bản mường, con cháu dâng lễ rồi cầu cho các thần phù hộ cho bản mường, con cháu khoẻ mạnh, làm ăn phát đạt, ấm no, hạnh phúc...", ông mo Lò Văn Ruồng cho hay.
Ngay sau phần cúng lễ kết thúc sẽ là phần hội, gồm những trò chơi dân gian như: kéo co, ném còn, tó má lẹ (một trò chơi dân gian), tổ chức dân ca dân vũ, thăm hỏi và chúc tụng nhau... Kết thúc lễ hội, mọi người sẽ nắm tay nhau cùng hòa chung vòng xòe đoàn kết và uống rượu cần trong tiếng trống, tiếng chiêng rộn ràng.
Ngày hội đặc biệt ở nơi có rừng hoa sơn tra lớn nhất Việt Nam
VOV.VN - Ngọc Chiến, huyện Mường La, Sơn La - nơi được xác lập kỷ lục là “xã có rừng hoa Sơn tra lớn nhất Việt Nam” đã chính thức vào hội, mời gọi du khách thập phương tới miền cổ tích của núi rừng Tây Bắc, thưởng ngoạn vẻ đẹp hùng vĩ mà nên thơ mùa hoa sơn tra khoe sắc.
