Phong tặng danh hiệu NSND, NSƯT có nên trưng cầu ý kiến?

Những ngày qua, dư luận cả nước, đặc biệt là những nghệ sĩ chân chính hết sức quan tâm đến việc xét phong tặng danh hiệu nghệ sĩ nhân dân (NSND), Nghệ sĩ ưu tú (NSƯT). Người ta đổ dồn về 2 vấn đề nên đặc cách cho một vài nghệ sĩ hay cứ thẳng thừng xét theo quy định, quy chế?  Cứ “Chuẩn” mà làm hay cũng phải có một cái ngoặc đơn, ví dụ như (Trường hợp đặc biệt nên trưng cầu ý kiến nhân dân, hoặc trưng cầu ý kiến nghệ sĩ trong ngành)… ? Phóng viên VOV.VN đã có cuộc trao đổi thẳng thắn với Ths nghệ thuật, soạn giả Mai Văn Lạng, Trưởng phòng dân ca và nhạc cổ truyền, Đài TNVN về vấn đề này.

Pv: Xin vào thẳng vấn đề. Điều làm anh trăn trở nhất về việc xét phong tặng NSND, NSƯT là gì?

Mai Văn Lạng: Trước hết cho tôi xin chúc mừng tất cả các nghệ sĩ đã được xét phong tặng đợt này nói riêng và các nghệ sĩ đã được phong tặng danh hiệu cao quý NSND, NSƯT. Điều tôi trăn trở nhất hiện nay là làm thế nào để việc phong tặng danh hiệu cao quý không trở thành “lùm xùm”, phải là vui, nhìn thấy nhau tay bắt mặt mừng. Chúc mừng nhau chứ không còn cảnh người này ưu tú, người kia buồn, mình có kém gì đâu mà sao số mình thế này thế nọ. Biết rằng sự công bằng 100/100 là khó. Nhưng chí ít công chúng, khán thính giả nhìn vào cũng thấy quả thật Ban cố vấn, hay ban xét duyệt, họ thực sự công tâm và đã làm hết trách nhiệm.

Soạn giả Mai Văn Lạng (bên trái)

Pv: Xin anh cho ví dụ cụ thể các trường hợp mà anh biết và cho là chưa công bằng  trong việc xét tặng danh hiệu NSND đợt này?

Mai Văn Lạng: Tôi may mắn được tiếp xúc với các nghệ sĩ, với nhiều phương thức khác nhau từ rất sớm. Đặc biệt từ khi là học sinh trường Đại học sân khấu điện ảnh đến nay cũng đã 24 năm. Sau đó may mắn về Đài TNVN công tác tiếp tục được “cọ xát”, được nghe, được xem các nghệ sĩ thể hiện, nên, với tư cách cá nhân, tôi có thể thẳng thắn nói về một số trường hợp. Ví dụ như trường hợp NSƯT Minh Thu, hơn 40 năm theo nghề, con nhà nòi nghệ thuật, chị đã hết sức cố gắng để thể hiện thành công hàng chục vai diễn chèo đạt đến trình độ mẫu mực, bên cạnh đó chị là một trong những giọng hát chèo hay nhất hiện của ngành chèo hiện này. 

Với tôi, điều đáng trân trọng là chị có ý thức vô cùng về việc giới thiệu quảng bá nghệ thuật chèo đến với công chúng. Bằng chứng là hầu hết các chương trình hát chèo của VOV, dân ca nhạc cổ của VTV, Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội chị đều có mặt, đều có ý thức thu kỹ, từng chi tiết, từng cái ngân, rung, nhịp phách… để mang đến cho công chúng món ăn tinh thấn vừa mang tính dân dã vừa mang tính thẩm mĩ cao… NSƯT Thanh Ngoan cũng vậy. Có thể nói nghệ sĩ nổi danh từ thủa đôi mươi, bên cạnh chất giọng trời cho chị còn có một lối diễn sắc sảo tinh tế, giàu sáng tạo. Năm 1988, lúc ấy Thanh Ngoan ngoài 20 đã nổi danh với vai mụ chủ quán Hồng Lâu vở diễn “Hồ xuân Hương”, cùng với NSUT Minh Thu, vai đào Liên, NSƯT Quốc Anh vài Chiêu Hổ, NSƯT Vân Quyền vai Hồ Xuân Hương đã làm nên sự thành công vang dội của vở diễn. Cũng như NSUT Minh Thu, NSƯT Thanh Ngoan lăn lộn với chèo và nhiều loại hình nghệ thuật khác... rồi NSƯT Khắc Tư. Có thể nói NSƯT Khắc Tư có một giọng hát vàng mười. Ông nổi danh trên sóng đài TNVN gần 40 năm qua. Giọng hát đẹp ấy, lối diễn tinh tế, giàu cảm xúc ấy… cũng đành ngậm ngùi khi không có tên trong danh sách đợt này phong tặng danh hiệu này… rồi trường hợp NSƯT Thanh Bình. Hiện nay ai xứng đáng hơn bà? Người thầy của hầu hết các nghệ sĩ chèo của các đoàn chèo, một giọng hát chèo mẫu mực, chín nhất… những trường hợp khác như NSƯT Út Bach Lan, Minh Vương v.v... của cải lương. NSƯT Chí Trung, Minh Hằng của kịch nói cũng vậy. Họ hoàn toàn xứng đáng được đặc cách.

Pv: Anh nghĩ sao về trường hợp NSƯT Tự Long? Gần đây có dư luận cho rằng anh ấy, nếu được phong tặng danh hiệu NSND là “chín ép”?

Mai Văn Lạng: Tự Long hoàn toàn không chín ép. Với sự cống hiến hết mình cho chèo, cho nghệ thuật, anh ấy hoàn toàn xứng đáng, dù so với quy định cũ thì anh ấy “non” 2 năm. Tuy nhiên, vì những nghệ sĩ gạo cội của làng chèo như tôi vừa kể trên không được xét tặng danh hiệu nên Tự Long bị “soi”, thật oan cho anh ấy.

Pv: Có ý kiến cho rằng Tự Long chỉ được biết đến với những vai hài trên truyền hình, người ta không biết đến anh ấy với vai trò là nghệ sĩ chèo. . .

Mai Văn Lạng: Vâng. Cái này thì Tự Long oan và… cũng không oan. Anh ấy oan là vì bên cạnh những việc đóng hài, Tự Long dành nhất nhiều tâm huyết cho chèo. Bằng chứng là một số vai diễn của anh đã giành được huy chương vàng. Nhưng không oan… vì quả thật anh ít chịu thu hát chèo trên VOV và VTV. Cũng vì nhiều lý do khác nhau, tuy nhiên cái đó không thể đánh giá anh ấy không phải là nghệ sĩ chèo xịn.

Pv: Anh mong muốn  gì trong việc xét phong tặng danh hiệu?

Mai Văn Lạng: Tôi nghĩ, để đỡ cho việc “xì xào”, thì nên xét thẳng tưng, theo quy chế, không “đặc cách” bất kỳ trường hợp, dù đó là ai đi chăng nữa. Việc quan tôi cứ phép công tôi làm. Đánh chết tôi cũng không theo anh, chị nào đó đề xuất. Hoặc đã đặc cách thì có một quy chế đặc cách. Có thể mở một cái ngoặc đơn trong quy chế (trường hợp đặc biệt có thể xin ý kiến nhân dân, hoặc các nghệ sĩ trong ngành nghề đó. Ví dụ nghệ sĩ trong ngành chèo thì xin ý kiến ngành chèo, tuồng xin ý kiến ngành tuồng…) chứ nghệ sĩ A được đặc cách nghệ sĩ B không được đặc cách thì đúng là có vấn đề.

Pv: Xin cảm ơn Ths, soạn giả Mai Văn Lạng./.