Nhà văn Lý Lan trở thành nữ "Hiệp sĩ Dế Mèn" đầu tiên

Chiều 29/5, Lễ trao Giải thưởng Thiếu nhi Dế mèn lần thứ 5-năm 2024 đã diễn ra tại Trung tâm Thông tấn Quốc gia, 5 Lý Thường Kiệt, Hà Nội.

Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn do báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) sáng lập và tổ chức thường niên từ năm 2020 nhằm trao cho các sáng tác, trình diễn nghệ thuật xuất sắc "của thiếu nhi" (thiếu nhi là chủ thể sáng tạo) hoặc "vì thiếu nhi" (thiếu nhi là đối tượng phục vụ), bao gồm 01 Giải thưởng Lớn mang tên Hiệp sĩ Dế Mèn (Cricket Knight), các giải đồng hạng mang tên Khát vọng Dế Mèn (Cricket Desire), cùng một số Tặng thưởng của Hội đồng Giám khảo, tùy theo tình hình thực tiễn mỗi mùa giải.

Hội đồng Giám khảo do nhà thơ Trần Đăng Khoa, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, làm Chủ tịch Hội đồng, cùng các thành viên: họa sĩ Thành Chương, nhà thơ - nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha, PGS-TS - nhà phê bình Văn Giá và nhà báo Lê Xuân Thành, Tổng biên tập báo Thể thao và Văn hóa.

Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn lần 5 - 2024 thu hút sự tham gia của 135 tác phẩm được sáng tác, hoàn thiện trong khoảng thời gian từ 1/1/2023 - 20/4/2024. Đây là mùa giải có số lượng tác phẩm dự thi lớn nhất so với các mùa giải trước, tăng 14 tác phẩm so với mùa giải gần nhất được tổ chức năm 2023.

Nhà thơ Trần Đăng Khoa, Chủ tịch Hội đồng giám khảo cho rằng qua 5 mùa tổ chức, Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn càng ngày càng sinh động, phong phú hơn, chất lượng của các tác phẩm dự giải cũng cao hơn và đều hơn qua mỗi năm. Nhà thơ cho rằng Giải thưởng Dế Mèn đã có những tác động quan trọng đối với phong trào sáng tác cho thiếu nhi hiện nay.

Phần thưởng cao quý nhất, giải Hiệp sĩ Dế Mèn năm nay được trao cho nhà văn Lý Lan vì những cống hiến cho văn học thiếu nhi xuyên suốt sự nghiệp của mình. Nhiều bạn đọc lâu nay vẫn biết đến bà trong vai trò dịch giả của bộ truyện “Harry Potter.” Bắt đầu sự nghiệp văn học từ những năm 1980, nhà văn Lý Lan đã xuất bản hàng chục tác phẩm văn học gồm truyện, thơ, tiểu thuyết, tản văn. Tác phẩm “Ngôi nhà trong cỏ” của bà đoạt giải A Cuộc thi sáng tác cho nhi đồng (1982-1984).

Về mảng sáng tác cho thiếu nhi, nhà văn Lý Lan cho biết những câu chuyện mang màu sắc đồng thoại có sức hút đặc biệt với bà, do chịu ảnh hưởng Truyện ngụ ngôn của La Fontaine, “Tây du ký” của Ngô Thừa Ân, và sau này là “Panchatantra” của Vishnu Sharma.

Mùa giải năm nay, bà có tác phẩm “Tự truyện một con heo” lọt vào danh sách chung khảo.

PGS-TS Văn Giá, thành viên Hội đồng Giám khảo nhận xét: Truyện viết rất có nghề. Bầy đặt nhân vật (cả con vật lẫn con người) khá thú vị. Mạch truyện sáng rõ, nhiều chỗ bất ngờ; ngôn ngữ chắt lọc.

"Lúc viết xong tác phẩm này, nhà văn Lý Lan bộc bạch: "Viết sao cho người đọc trưởng thành hơn khi đọc tác phẩm" - biên tập viên Minh Phúc của NXB Trẻ cho biết - "Người đọc nhận ra sự trưởng thành của heo càng về cuối truyện, thì cũng đồng thời nhận ra mình trưởng thành hơn, trước những bài học cuộc sống "đắt giá" mà tác giả đã đan cài vào, đại thể như là sự dũng cảm chọn lựa cuộc sống của chính mình, sống mà không phải bắt chước theo ai".

Nhà thơ Trần Đăng Khoa, Chủ tịch Hội đồng Giám khảo nhận định: "Ưu điểm của tác phẩm này là tác giả rất hiểu đời sống, lối sống của heo, và nhiều loài vật khác nên rất sinh động và rất thật. Vấn đề đặt ra rất hay: khát vọng sống tự do, không muốn làm thú cưng... Đây là tác phẩm nổi trội nhất trong các tác phẩm dự giải lần này".

Với việc truyện dài Tự truyện một con heo (NXB Trẻ) giành được điểm xuất sắc ở cả vòng sơ khảo và chung khảo, nhà văn Lý Lan đã được Hội đồng Giám khảo xem xét đến toàn bộ sự nghiệp để trao giải Hiệp sĩ Dế Mèn.

Trải qua 4 mùa giải (từ 2020 - 2023) đã có 2 giải Hiệp sĩ Dế Mèn lần lượt được trao cho nhà văn Nguyễn Nhật Ánh (2020), Trần Đức Tiến (2023) cùng 18 giải Khát vọng Dế Mèn, 2 Tặng thưởng được trao cho các văn nghệ sĩ trong và ngoài nước, trong đó có 6 tác giả là thiếu nhi.

Năm nay cũng là lần đầu tiên, Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn đã vinh danh một tác phẩm thơ, mà là thơ của một nữ tác giả trẻ - tác giả Lã Thanh Hà (bút danh Hà mã đi bộ, sinh năm 1993). "Vương quốc nhỏ bí mật" là những lời thủ thỉ, tâm tình về sự kết nối giữa con người và thiên nhiên, con người với con người nói chung, giữa trẻ nhỏ và cuộc sống, cây cỏ, muôn loài nói riêng. Sự kết nối này lúc rõ ràng lúc ngầm ẩn, được thể hiện xuyên suốt tập thơ.

Tác giả trẻ Lê Sinh Hùng (14 tuổi) là gương mặt thiếu nhi xuất sắc được vinh danh năm nay với "Thư viện kỳ bí". Tác phẩm thể hiện rất rõ đây là sản phẩm sáng tạo của một bạn nhỏ trong thời hiện đại (lấy cảm hứng từ hoạt hình/ truyện nổi tiếng thế giới; truyền thuyết đô thị về những hồn ma trong thư viện; mối quan tâm đến sách vở; các vấn đề về sinh thái…). Bên cạnh phần truyện, Lê Sinh Hùng cũng tự vẽ minh họa và tô màu cho tác phẩm của mình. Phần tranh vẽ phục vụ rất đắc lực cho phần chữ.