Xiếc Việt hội nhập - Làm sao để nâng tầm thương hiệu xiếc Việt?

So với các loại hình nghệ thuật khác, xiếc Việt có nhiều lợi thế để hội nhập. Bởi xiếc là ngôn ngữ hình thể nên dễ dàng chuyển tải ý tưởng, thông điệp đến người xem. Tuy nhiên, trên con đường hội nhập, xiếc Việt đang đối mặt với nhiều trăn trở, suy tư từ khâu tuyển sinh, đào tạo đến giữ chân nhân lực. Yếu tố con người là chìa khóa quyết định sự phát triển và hội nhập của xiếc Việt với thế giới. Trong khi đây đang lại là khó khăn lớn nhất của ngành xiếc nước ta. 

Tại trường Trung cấp nghệ thuật xiếc và tạp kĩ Việt Nam tại Hà Nội, các em học sinh đến đây học ở đủ mọi lứa tuổi, có những em nhỏ mới chỉ 11 tuổi, đầy bỡ ngỡ với cuộc sống xa gia đình và cũng còn lúng túng với những động tác đòi hỏi kỹ thuật, độ chuẩn xác cao như xoạc hai chân ngang, ép dẻo, rồi các bài tập nhào lộn, tung hứng, đi thăng bằng trên không, đu dây.

Ngay từ khâu tuyển sinh đầu vào đã rất khó khăn nên việc rèn luyện và giảng dạy để các em trở thành những diễn viên xiếc thực thụ không hề đơn giản. “Học sinh xiếc thường tuyển các em ở nông thôn, nên khi các em vào học phải mất nhiều thời gian. Các bạn vào guồng cũng chậm hơn”, chị Nguyễn Thị Huyền My, giáo viên trường Trung cấp Nghệ thuật xiếc và tạp kỹ Việt Nam nhấn mạnh.

Còn theo Thạc sĩ Ngô Lê Thắng, Hiệu trưởng Trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ Việt Nam, nếu như các trường trung cấp, cao đẳng, đại học thông báo tuyển sinh thì các em sẽ đến làm hồ sơ đăng kí. Nhưng trường trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ Việt Nam tuyển học viên từ 11 tuổi, với độ tuổi ấy, các con chưa tự đăng kí được, cũng chưa có quyền tự quyết học hay không học mà phụ thuộc rất nhiều vào phụ huynh.

Chính vì nguồn đầu vào cho đào tạo xiếc khó khăn như vậy nên nhà trường không thể ngồi chờ học sinh tới nộp đơn đăng ký. Đó là lý do mà cứ tới mùa tuyển sinh, đội ngũ cán bộ, giáo viên của trường lại đôn đáo đi khắp các địa phương để tuyển. Năm học vừa qua, trong gần 7000 em tham gia từ vòng sơ tuyển, qua các vòng trung tuyển, phúc tuyển, trường chỉ chọn được vỏn vẹn chưa đến 50 học sinh. Tuyển sinh đã khó, hành trình đào tạo diễn viên cho ngành xiếc còn gian nan hơn, như “đãi cát tìm vàng”.

“Học xiếc không thể nào học theo đúng chương trình như quy định. Quy định trung cấp là 18 đến 24 tháng, 3 năm là cao đẳng, đại học là 4 năm. Nhưng riêng trường xiếc học 5 năm nhưng bằng ra vẫn là trung cấp. Cái đấy là cái bất cập rất lâu. Trình độ thì cao nhưng bằng cấp rất thấp, học thời gian thì rất dài nhưng tuổi nghề rất ngắn”, Thạc sĩ Ngô Lê Thắng chia sẻ.

Không những thế, việc đào tạo lại chịu sự đào thải khắc nghiệt nếu giữa chừng học sinh không thể đáp ứng yêu cầu tập luyện. Thậm chí khi đã ra trường rồi, không phải ai cũng có thể trụ lại lâu dài với nghề. Khi ánh đèn sân khấu vừa tắt cũng là lúc các nghệ sĩ, diễn viên xiếc lại đối mặt với nỗi lo mưu sinh của cuộc sống đời thường với những bấp bênh của thu nhập.

“Để luyện được một tiết mục thuần thục ra sân khấu phải mất 1 năm và diễn một thời gian dài sau đó mới đổi để nghiên cứu ra tiết mục mới. Trong khi đó mức lương đã ảnh hưởng rất lớn rồi, thứ hai là nguy hiểm, tai nạn rủi ro trong nghề nghiệp mà lại không có được chế độ đãi ngộ tốt hơn", nghệ sĩ Bùi Hải Quân, Phó trưởng đoàn xiếc dân gian, Liên đoàn Xiếc Việt Nam cho biết.

Lâu nay, lực lượng biểu diễn của Liên đoàn xiếc Việt Nam chỉ trông chờ vào nguồn diễn viên trẻ. Một số nghệ sĩ dù vẫn trong biên chế nhưng không còn năng lực biểu diễn. Với đặc thù tuổi nghề ngắn, Liên đoàn luôn trong tình trạng thiếu hụt diễn viên. Đầu ra rộng mở, nhưng vấn đề nằm ở đầu vào quá hạn chế, dẫn đến khoảng trống về đội ngũ diễn viên xiếc chuyên nghiệp ngày một lớn. Bên cạnh đó, để phát triển và hội nhập với xiếc thế giới đòi hỏi diễn viên xiếc không chỉ thành thạo về chuyên môn, kỹ thuật biểu diễn mà phải có sự tổng hợp của ngôn ngữ hình thể, của hát, múa và âm nhạc.

Những khó khăn từ tuyển sinh, đào tạo đến giữ chân nhân lực đang là lực cản lớn trên con đường hội nhập của xiếc Việt. Do vậy, ngành xiếc nước ta phải năng động để tìm hướng đi phù hợp cho mình từ lợi thế đầu tư của Nhà nước về cơ sở vật chất tập luyện, biểu diễn cho đến đội ngũ nghệ sĩ, diễn viên./.