Những năm qua, chuyển đổi số đã tạo ra sự thay đổi đáng kể trong cơ cấu thị trường lao động. Tại Châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng cũng không đứng ngoài vòng xoáy chuyển đổi này. Cụ thể, ngành ngân hàng, sản xuất và logistics đã nhanh chóng đưa AI vào vận hành. Chatbot đang thay thế nhân viên tư vấn trực tiếp; robot tham gia vào dây chuyền sản xuất; hệ thống AI đảm nhiệm việc quản lý kho vận. Nhiều doanh nghiệp có xu hướng sa thải một phần nhân viên trong các lĩnh vực thuộc về soạn thảo nội dung, kĩ thuật dựng video... để thay thế bằng những ứng dụng AI có thể tạo ra nội dung nhanh chóng hoặc cắt ghép video hoàn chỉnh.

AI cũng mở ra nhiều cơ hội cho người lao động, đặc biệt là trong các lĩnh vực như kỹ sư AI, chuyên viên phân tích dữ liệu, chuyên viên phát triển ứng dụng AI và tư vấn AI. Những ngành nghề này có mức lương cao và là cơ hội hấp dẫn cho thế hệ trẻ nếu họ biết tận dụng thời cơ, nâng cao kỹ năng và tiếp cận các công nghệ mới.

Theo một nghiên cứu của Google, nếu AI được áp dụng rộng rãi, nó có thể mang lại lợi ích kinh tế lên tới 79,3 tỷ USD cho doanh nghiệp Việt Nam vào năm 2030, tương đương gần 12% GDP của quốc gia.

Trong kinh doanh, sản xuất hay các lĩnh vực khác, AI cũng đã đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hoàn thành công việc với hiệu quả cao.

Anh Nguyễn Tiến Đông (nhân viên văn phòng, phường Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ: “Từ khi áp dụng AI vào công việc, hiệu suất làm việc của tôi cải thiện rõ rệt. Tôi sử dụng AI để tóm tắt các văn bản dài, sắp xếp lịch làm việc và thậm chí nhờ gợi ý cách phản hồi email. Nhờ đó, tôi tiết kiệm được đáng kể thời gian mỗi ngày và có thể tập trung hơn vào những công việc quan trọng khác”.

Anh Đông cũng bày tỏ quan điểm: Trong bối cảnh AI phát triển mạnh mẽ như hiện nay, nếu mỗi người không chủ động học hỏi, trau dồi kỹ năng và cập nhật những tính năng mới của công nghệ, của chuyển đổi số thì sẽ rất dễ bị tụt lại phía sau, thậm chí tự đào thải mình. Khi đó, hiệu quả công việc chắc chắn sẽ không đạt được như mong đợi”.

Tốc độ phát triển như vũ bão của AI cũng dẫn đến một mặt trái đó là sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường lao động và nguy cơ thay thế ngày càng cao của lao động AI.

Việt Nam cũng đang trải qua quá trình chuyển đổi mạnh mẽ dưới tác động của AI. Theo một số dự báo, khoảng 70% công việc trong các ngành nghề truyền thống tại Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng đáng kể từ sự phát triển của AI trong vòng một thập kỷ tới. 70% người lao động sẽ mất việc nếu không thích nghi với sự phát triển của AI và robot.

Làm chủ AI: Chìa khóa để người Việt bước ra thế giới

Ông Lê Công Thành - Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ Chọn Lọc Thông Tin, người sáng lập phong trào “Bình dân học AI” chia sẻ, trí tuệ nhân tạo đang tạo ra những chuyển biến sâu rộng trong mọi lĩnh vực lao động, không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới. Ông ví AI như một công cụ lao động hoàn toàn mới.

Theo ông Thành, AI hiện nay đã tiến hóa đến thế hệ thứ tư và đang tiến tới thế hệ thứ năm, vượt xa khả năng chỉ đơn thuần phản hồi hội thoại như giai đoạn đầu.

“Trí tuệ nhân tạo hiện đại mới chỉ xuất hiện khoảng 2,5 năm trở lại đây nhưng đã liên tục được nâng cấp. Từ chỗ chỉ biết trả lời câu hỏi, AI giờ đây có khả năng suy luận, phản biện nội bộ và tự điều chỉnh kết quả, cho ra sản phẩm với độ chính xác rất cao, thậm chí lên đến 99%”, ông Thành nhận định.

Từ thế hệ AI chỉ biết đối thoại, nay đã xuất hiện những hệ thống biết suy luận, tức là có khả năng tự xem xét lại chính nội dung mình đang định tạo ra, tự đánh giá, tự hiệu chỉnh. Sau đó, AI tiếp tục được tích hợp khả năng sử dụng các công cụ phần mềm - những thứ con người vốn vẫn tương tác mỗi ngày trên màn hình. Khi AI có thể truy cập dữ liệu, phần mềm, thậm chí điều khiển các dạng AI khác, nó không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà trở thành một lực lượng lao động thực sự.

AI thế hệ thứ ba đã có thể tự động hóa hoàn toàn một chuỗi công việc: từ thu thập dữ liệu tài chính, phân tích, đến tự động ra quyết định đầu tư chứng khoán mà không cần sự giám sát của con người. Còn ở thế hệ thứ tư, AI bắt đầu có khả năng suy luận trong thời gian dài, vài phút, vài giờ, thậm chí vài ngày để nghiên cứu, phát minh ra những điều mới mà con người chưa từng chạm tới.

“Trong năm 2025, AI biết suy luận đang phát triển rất mạnh. Dự kiến đến năm 2026, nó sẽ bùng nổ. Khi đó, AI không chỉ là công cụ mà trở thành một lực lượng lao động mới, có khả năng thay thế con người trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là những công việc lặp đi lặp lại trên máy tính”, ông Thành nhấn mạnh.

Cũng theo ông Thành, những công việc vốn cần đến hàng trăm nhân sự thì nay chỉ cần một nhóm nhỏ thành thạo điều khiển AI là đủ. Với năng suất tăng gấp 10 lần, lực lượng lao động toàn cầu sẽ đứng trước một cuộc tái cấu trúc sâu rộng. AI thế hệ thứ 5 có thể quản trị, tức là tự điều phối cả con người lẫn các hệ thống AI khác để hoàn thành mục tiêu cụ thể. Đây là ngưỡng mà AI không còn đơn thuần là công cụ, mà có thể làm gần như mọi việc của con người. Điều này gây tác động sâu sắc tới thị trường lao động của thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng.

Riêng tại Việt Nam, ông Thành cho rằng, đây là thời điểm "vàng" để chớp cơ hội vươn lên: “Lần đầu tiên người Việt Nam có cơ hội học công nghệ cùng lúc với các quốc gia phát triển. Trong khi thu nhập đầu người của Việt Nam chỉ bằng 1/10, thậm chí 1/20 so với họ, thì hiện tại, trình độ tiếp cận AI giữa người lao động Việt Nam và quốc tế là tương đương. Nếu biết nắm bắt và học nhanh, chúng ta có thể cạnh tranh trực tiếp với lao động ở các nước phát triển".

“Nếu người Việt chớp lấy cơ hội học và làm chủ AI nhanh chóng thì hoàn toàn có thể cạnh tranh trực tiếp với lao động quốc tế. Nhưng nếu chậm chân, nguy cơ bị thay thế là rất cao, khi lực lượng lao động tiến bộ sẽ tận dụng AI để làm việc hiệu quả hơn và không cần đến nhân lực từ các nước như Việt Nam, bởi AI không phân biệt quốc tịch, ngôn ngữ, văn hóa. Một người ở bất kỳ đâu biết điều khiển AI tốt hơn có thể dễ dàng chiếm lấy cơ hội việc làm toàn cầu”, ông Thành cảnh báo.

Cũng theo ông Thành, trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo đang phát triển mạnh, đối tượng chịu tác động trực tiếp và mạnh nhất là những người lao động đang làm việc trước màn hình mỗi ngày, từ lập trình viên, kế toán, nhân sự, marketing đến các ngành sáng tạo. Nếu không biết sử dụng AI, họ sẽ bị AI hoặc người khác sử dụng AI thay thế rất nhanh, nhưng nếu biết làm chủ, biết tận dụng AI, có thể tăng năng suất gấp hàng chục, thậm chí hàng trăm lần.

Ông Thành cũng khẳng định: “Kỹ năng làm chủ AI là một loại kỹ năng thực hành, giống như học đàn, bơi hay lái xe, không thể nắm được chỉ bằng vài buổi học lý thuyết. Phải luyện tập mỗi ngày, dù chỉ 15-20 phút, trong vài tháng là có thể thành thạo. Về dài hạn, AI không chỉ thay thế công việc cũ mà còn mở ra nhiều ngành nghề mới. AI có thể giúp con người hiểu được tiếng của động vật, xóa bỏ rào cản văn hóa, giáo dục, xóa bỏ rào cản ngôn ngữ toàn cầu, mở ra các lĩnh vực giao tiếp và dịch thuật hoàn toàn mới. Tương lai 5 - 10 năm tới sẽ chứng kiến sự xuất hiện của hàng loạt nghề nghiệp chưa từng có".

Tuy nhiên, giai đoạn hiện tại, từ nay đến 5 năm tới, chính là thời điểm “tái cấu trúc” lớn nhất của thị trường lao động. AI hứa hẹn sẽ biến đổi hoàn toàn môi trường lao động của toàn bộ thế giới cũng như ở Việt Nam. Những người không kịp thích nghi sẽ là những người bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

“Kỷ nguyên AI là một cuộc cách mạng công nghiệp mới. Như mọi cuộc cách mạng trước đây, nó sẽ xoá đi những cách làm cũ, thay bằng những cách làm mới. Ai nắm bắt sớm sẽ đi trước. Ai chậm chân sẽ tụt lại phía sau. Tóm lại, AI vừa là cơ hội, vừa là thách thức to lớn với người lao động, đặc biệt là tại Việt Nam. Nếu biết tận dụng, học nhanh, luyện tập đều đặn, chúng ta có thể tiến xa ra thế giới. Nhưng nếu chậm chân, công việc sẽ mất đi trước khi chúng ta kịp thích nghi”, ông Lê Công Thành cho hay.

Không còn cuộc chơi riêng lẻ, Việt Nam chính thức có Liên minh Trí tuệ nhân tạo

VOV.VN - Chính phủ đã xác định 11 nhóm công nghệ chiến lược ảnh hưởng sâu rộng đến năng lực cạnh tranh và tự chủ công nghệ của quốc gia, trong đó trí tuệ nhân tạo được xếp ở vị trí số 1.