Cảnh báo bệnh than quay trở lại

Bệnh có thể nguy hiểm tới tính mạng

Thời gian gần đây, khoa Phẫu thuật Nhiễm khuẩn, Bệnh viện Việt Đức (Hà Nội) đã tiếp nhận một số ca bệnh nhiễm trùng nặng được chẩn đoán mắc bệnh “hậu bối”, có tên gọi khác là bệnh than. Đáng nói, các trường hợp này đều có kèm bệnh lý nền như tiểu đường, hoặc suy giảm miễn dịch với tổn thương điển hình là một vùng viêm tấy đỏ, đau nhức nằm sau gáy và lưng. Sau vài ngày, vết thương trên người bệnh nhân (BN) xuất hiện vỡ mủ nhưng thành nhiều nốt nhỏ trông giống tổ ong.

Bệnh nhân được điều trị bệnh than tại Bệnh viện Việt Đức.

Theo PGS.TS Nguyễn Đức Chính, Trưởng khoa Phẫu thuật Nhiễm khuẩn và Chăm sóc vết thương, BV Việt Đức, trong số những BN mắc bệnh than này,  một số trường hợp do điều trị không đúng hoặc tự ý đắp lá sẽ gây tổn thương lan rộng, hoặc biến chứng như nhiễm khuẩn huyết có thể nguy hiểm đến tính mạng. Điển hình là một BN nam quốc tịch Sri Lanka, có bệnh tiểu đường mạn tính, là nhân viên tàu viễn dương. Trong những tháng ngày cùng các thủy thủ lênh đênh trên biển, đúng thời điểm đại dịch Covid-19 bao trùm khắp thế giới, BN này không may xuất hiện các cụm nhọt vùng lưng nhưng thiếu thốn thuốc men chữa trị, những tổn thương này bị nhiễm trùng, lan rộng và tạo thành ổ mủ dọc suốt chiều dài từ lưng xuống tận hông 2 bên. BN phải chịu đau đớn mất 40 ngày, mới cập được cảng Quảng Ninh, Việt Nam.

Khi đặt chân lên bờ, BN đến ngay cơ sở y tế gần nhất để khám thì được chẩn đoán nhiễm trùng dai dẳng, đường huyết dao động, phải chuyển ngay đến Bệnh viện Việt Đức (Hà Nội). Tại đây (ngày 14/5), BN này được tiến hành hội chẩn và phẫu thuật rạch tháo mủ, cắt lọc làm sạch các ổ nhiễm trùng vùng lưng, đùi cùng với việc kiểm soát đường huyết. Vi khuẩn xét nghiệm là tụ cầu vàng (Staphylococcus Aureus). Sau 1 tuần điều trị, các vết thương của BN tiến triển rất tốt, BN tiếp tục chuyển sang thì 2 - tạo hình vết thương và khép lại vết mổ.

Bệnh than nếu không được điều trị đúng dễ gây hoại tử phải phẫu thuật và vá da.

Trường hợp nữ BN 75 tuổi, ở Hà Nội (có tiền sử tiểu đường nhiều năm, và ung thư vú trái đã mổ) cũng có biểu hiện sưng tấy sau lưng 2 tuần. Chỉ vì tâm lý sợ đi bệnh viện nên tự điều trị. Đến khi tổn thương lan rộng, đau nhức nhiều mới đến Bệnh viện Việt Đức khám. Tại đây, bà được các bác sĩ khoa Phẫu thuật Nhiễm khuẩn và Chăm sóc vết thương, điều trị bệnh ổn định và tiến hành phẫu thuật ngày 19/5. Xét nghiệm vi khuẩn là Staphylococcus Aureus. Dù hiện nay vết thương của bà đã ổn định nhưng do tổn thương rộng nhiều, nên khả năng BN này phải vá da.

Gần đây (ngày 23/5), các bác sĩ trong kíp trực cấp cứu đã tiến hành phẫu thuật cho BN nữ 56 tuổi, đến từ Lạc Thủy, Hòa Bình với tổn thương vùng gáy gần 2 tuần. Với tổn thương là những ổ áp xe nhỏ nhiều vách và ngóc ngách, tổ chức dưới da hoại tử và mủ trắng, nên BN này đã được cắt lọc, làm sạch và để da hở. Xét nghiệm mủ cũng là Staphylococcus Aureus.

Bệnh bắt buộc phải can thiệp y tế

Là người trực tiếp điều trị cho BN, PGS.TS Nguyễn Đức Chính cho biết: “Hậu bối” trước đây hay được dùng với thuật ngữ là Anthrax - bệnh than hoặc tiếng Anh là Carbuncle được định nghĩa là cụm nhọt, bao gồm nhiều các nhọt nhỏ do viêm lỗ chân lông tập trung thành đám tạo nên và có quá trình hoại tử phần mềm tổ chức dưới da. Từ “hậu bối” hay bệnh than xuất phát từ Latin “Carbunculus” có nghĩa là hòn than nhỏ (a small coal), là khối đau cứng như đá (Carbuncle stone). Vì vị trí xuất hiện thường nằm phía thân sau của cơ thể nên được dân gian dùng từ “hậu” (phía sau) “bối” (u, nhọt) có nghĩa là u nhọt nằm phần sau cơ thể. Ở Việt Nam, bệnh còn được gọi là “cụm nhọt tổ ong” hay “nhọt gương sen” do hình ảnh tổn thương khi vỡ mủ lỗ chỗ giống như tổ ong hoặc như gương sen đã lấy hết hạt.

“Tác nhân gây bệnh chủ yếu là do tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus). Nếu không được xử lý, nhiễm trùng có thể lan tỏa đến các phần khác của cơ thể”, PGS.TS Chính lưu ý.

Theo PGS.TS Nguyễn Đức Chính, “hậu bối” hay mọc ở gáy, lưng, ở những người có sức đề kháng kém, người cao tuổi, người mắc bệnh đái tháo đường... Hậu bối xuất hiện ban đầu là một đám mảng đỏ có đường kính rất khác nhau, có thể từ 5-10-20cm kèm theo biểu hiện viêm đỏ, sưng tấy, gồ cao, đau, có nhiều ngòi, tiến triển hoại tử tổ chức dưới da, tổn thương lõm sâu khoảng 0,5-1cm. Hậu bối không tự khỏi theo cách thay băng thông thường hoặc tự uống thuốc mà cần sự can thiệp của các bác sĩ.

“Khác với nhọt bọc là tổn thương rất nông và thường là một khối mủ có thể trích đơn giản, “hậu bối” bắt buộc phải phẫu thuật mở rộng và lấy tổ chức hoại tử bên dưới mới khỏi được. Do đó khi xuất hiện những triệu chứng đầu tiên của bệnh, đặc biệt là người đề kháng kém hay có bệnh chuyển hóa như đái tháo đường… cần đến ngay các cơ sở y tế khám và điều trị, tránh những diễn biến nặng của bệnh có thể gây ra hậu quả đáng tiếc, thậm chí biến chứng nhiễm khuẩn huyết còn có thể gây tử vong”, PGS.TS Nguyễn Đức Chính cảnh báo./.