Đất chảy và sạt lở núi ở Miền Trung - Những ký ức kinh hoàng

LTS: Năm 2020 là năm quá nhiều mất mát đối với người dân miền Trung. Hiếm có năm nào, đồng bào nơi đây phải hứng chịu nhiều thảm họa thiên tai dồn dập như năm này. Bão chồng bão, lũ sau kinh hoàng hơn lũ trước, đỉnh lũ vượt mức lịch sử đã làm 249 người thiệt mạng và mất tích, 705 người bị thương, 240.000 nhà bị hư hại, tốc mái và gần 500.000 lượt nhà nhấn chìm trong lũ, thiệt hại hơn 30.000 tỷ đồng.

Cũng chưa có năm nào, sạt lở núi trở thành nỗi ám ảnh bà con trong từng bữa ăn, giấc ngủ. Suốt 3 tháng qua, người dân miền núi, vùng cao các tỉnh miền Trung sống trong tâm trạng bất an, lo sợ. Cứ mỗi đợt mưa to, nghe một tiếng động mạnh là dân làng bỏ chạy ra khỏi nhà. Rừng bị tàn phá tan hoang, tình trạng sạt lở núi xảy ra bất cứ lúc nào, thảm họa treo lơ lửng trên đầu người dân. Có thể đưa ra cảnh báo sớm giúp người dân chủ động ứng phó với thảm họa lũ quét, sạt lở đất và ngập lụt được không? là câu hỏi day dứt cần sớm có lời giải.

Trong bài viết đầu tiên của loạt bài "Đất chảy và thảm họa sạt lở núi tại miền Trung", chúng tôi chuyển tải đến bạn đọc những ký ức kinh hoàng của người dân trong đợt mưa lũ lịch sử vừa qua tại miền Trung.

Nghe tiếng động là bỏ chạy

Những ngày cuối tháng 10 vừa qua, núi rừng các huyện vùng cao Nam Trà My, Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam liên tục xuất hiện nhiều điểm sạt lở. Rừng “no nước” nhão nhoẹt, đất chảy, sạt lở núi, lũ quét bất ngờ ập xuống vùi lấp nhiều bản làng.

Chưa có năm nào chỉ trong một thời gian ngắn lại xảy ra nhiều vụ sạt lở núi như năm nay. Vụ sạt lở vùi lấp nhiều người tại các xã Trà Leng, Trà Vân, Trà Mai, huyện Nam Trà My chưa kịp hoàn hồn đã nghe nhiều người bị mất tích do sạt lở núi ở 2 xã Phước Lộc, Phước Thành, huyện Phước Sơn.

Chìm trong tiếng gió rít, mưa tuôn là tiếng kêu gào của người dân rồi tắt lịm trong bùn đất. Những gương mặt thất thần, những tiếng kêu cứu vọng vào rừng núi, những người may mắn sống sót dính đầy máu và bùn đất chạy tán loạn trong đêm.

Tang thương bao phủ lên nhiều gia đình, bản làng. Thông tin về thảm họa sạt lở núi, lũ quét dồn dập trên các phương tiện truyền thông, gây chấn động cả nước.

Đã hơn một tháng trôi qua, vụ sạt lở núi tại nóc Ông Đề ở thôn 1, xã Trà Leng, huyện miền núi Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam vẫn luôn ám ảnh nhiều người dân miền núi. Tối 28/10, vụ sạt lở đất này đã vùi lấp 11 ngôi nhà của 15 hộ gia đình làm 24 người thiệt mạng và mất tích. 15 đứa trẻ bỗng chốc trở thành mồ côi, ông mất cháu; cha, mẹ mất con; vợ chồng, anh em chịu cảnh biệt ly.

Có gia đình  mất đi nhiều người thân ruột thịt, không còn nhà cửa, không còn bà con thân thuộc để đi về. Chỉ trong một đêm sạt lở, lũ quét kinh hoàng ấy, Hồ Thị Hòa mất cả 8 người thân gồm cha, mẹ, con trai duy nhất 4 tuổi, em gái, chú, dì, cậu, dượng và cháu.

“Gia đình em mất hết 8 người, giờ không còn ai hết. Nhà cửa tênh bềnh hết, không còn cái gì, giờ ba mẹ mất rồi, giờ không còn ai luôn, không biết về thăm ai luôn”, em Hồ Thị Hòa nghẹn ngào nói.

Sau thảm họa sạt lở núi Trà Leng, lực lượng cứu nạn mới tìm thấy 9 thi thể, hiện vẫn còn 13 người mất tích. 15 hộ dân mất nhà cửa phải sang ở nhờ nhà hàng xóm hoặc sống tạm trong trường mầm non. Trước khi bị vùi lấp, nóc Ông Đề là một ngôi làng rất đẹp, yên bình.

Hơn 20 năm qua, ngôi làng này không hề bị sạt lở đất, lũ quét. Vậy mà bây giờ, sạt lở đất trở thành nỗi ám ảnh trong từng bữa ăn, giấc ngủ của người dân miền núi. Người đi đường luôn trong tâm trạng bất an, lo sợ bị đất đá sụt trượt, vùi lấp bất cứ lúc nào. Suốt những tháng qua, mỗi khi có trời mưa hay chỉ nghe một tiếng động mạnh là bà con bỏ chạy ra khỏi nhà.

Cô Lê Thị Hạnh, giáo viên Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam cho biết, 6 học sinh của trường có người thân ở nóc Ông Đề, xã Trà Leng vừa bị thiệt mạng, nay các em rất hoảng sợ mỗi khi ai đó nhắc lại vụ sạt lở Trà Leng.

“Các em học sinh tâm trạng rất hoảng loạn. Em Hải là một trong những học sinh của trường có 8 người thân trong gia đình không còn nữa. Nhà không còn, người thân cũng không còn ai nữa. Hiện nay, em đã học lớp 11 rồi”, cô Hạnh kể.

Vẫn còn 29 người mất tích do sạt lở đất

Hơn 2 tháng qua, những cái tên “Rào Răng 3”, “Trạm Kiểm lâm 67”, “Đoàn kinh tế Quốc phòng 337”, “Trà Leng”, “Nam Trà My”, “Phước Sơn”... đã nhận được sự sẻ chia của đồng bào cả nước. 13 cán bộ, chiến sĩ của Quân Khu 4 và tỉnh Thừa Thiên Huế trên đường đi cứu nạn 17 công nhân ở Thủy điện Rào Trăng 3 chưa kịp tiếp cận hiện trường đã bị vùi lấp.

Nỗi đau chưa dừng lại, giữa lúc Bộ Tư lệnh Quân khu 4 và tỉnh Thừa Thiên Huế đang làm lễ truy điệu 13 liệt sỹ hy sinh thì xảy ra vụ sạt lở núi nghiêm trọng tại huyện miền núi Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. Cả gia đình 6 người dân tộc Vân Kiều ở xã Húc bị vùi lấp; 22 cán bộ chiến sỹ Đoàn Kinh tế Quốc phòng 337 tại xã Hướng Phùng hy sinh giữa thời bình do sạt lở đất vùi lấp cả doanh trại.

Hàng triệu trái tim quặn thắt khi thi thể các anh lần lượt được tìm thấy đưa về. Thượng tướng Phan Văn Giang, Tổng Tham mưu trưởng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng đau xót trước những mất mát do thiên tai gây ra.

“Từ khi xảy ra việc lở đất làm 13 đồng chí hy sinh, tôi đã ra lệnh cho tất cả các đơn vị, đặc biệt các đơn vị đóng chân trên địa bàn Quân khu 4, Quân khu 5 tiếp tục kiểm tra, nhưng kiểm tra chưa xong thì xảy ra vụ việc tại Đoàn kinh tế Quốc phòng 337 cũng bị lở đất, lở núi cũng hơn 20 cán bộ, chiến sỹ bị vùi trong đất, đau khổ vô cùng. Đúng là thiên tai địch họa mình không lường trước hết được. Những mất mát này không gì bù đắp được”, Thượng tướng Phan Văn Giang nói.

Năm 2020, tình trạng “bão chồng bão”, “lũ chồng lũ” ở miền Trung chưa từng xảy ra trong nhiều năm qua. 249 người thiệt mạng và mất tích, 705 người bị thương, 240.000 nhà bị hư hại, tốc mái và gần 500.000 lượt nhà bị nước lũ nhấn chìm nói lên sự tàn phá dữ dội của mưa bão vừa qua.

Sạt lở đất, lũ quét đã cướp đi sinh mạng 112 người, chưa kể hàng trăm người đã kịp thời chạy thoát, được cứu sống trước khi tai họa ập đến. Suốt 2 tháng qua dù, lực lượng cứu nạn đã vượt qua khó khăn của thời tiết, địa hình hiểm trở nỗ lực tìm kiếm nhưng vẫn còn 12 công nhân bị vùi lấp tại công trường Thủy Điện Rào Trăng 3, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế và 17 người dân của 2 huyện Nam Trà My, Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam chưa tìm ra tung tích.

Sạt lở đất trở thành nỗi khiếp sợ của bà con sống dưới chân núi, tai họa có thể ập xuống bất cứ ở đâu và bất cứ lúc nào. Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng khẳng định, sự cố sạt lở đất ở miền Trung rất khó lường, thảm họa treo lơ lửng trên đầu người dân.

“Đây là sự cố hết sức nghiêm trọng đã vùi lấp nhiều người. Mặc dù chúng ta lường trước được tình hình sạt lở đất do mưa lũ kéo dài nhưng chúng ta rất khó đoán. Không phải riêng tại Quảng Nam mà nhiều địa phương khác. Do địa bàn xảy ra sự cố rất phức tạp, đi lại khó khăn, hơn nữa do mưa lũ kéo dài dồn dâp trong thời gian ngắn, tác động rất mạnh vào sạt lở đất”, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nêu rõ.

Chỉ trong gần 2 tháng, kể từ ngày 18/9 đến 15/11, các tỉnh miền Trung đã hứng chịu 8 cơn bão và nhiều đợt mưa lũ lịch sử. Những đợt mưa bão, lũ lụt, sạt lở đất dồn dập xảy ra trong thời gian ngắn vừa qua tại miền Trung cho thấy, thời tiết ngày càng bất thường, cực đoan. Vậy những ám ảnh về thảm họa sạt lở núi có phải do nhân tai?