Không có mùa nước nổi, hạn hán sẽ đến sớm và khốc liệt hơn ở ĐBSCL

Theo Đài Khí tượng Thủy văn Nam Bộ, hiện nay, mực nước đầu nguồn của tỉnh An Giang trên sông Tiền là 2,7m và sông Hậu 2,56m; dưới báo động I, trên sông Tiền là 0,8m và sông Hậu là 0,45m. Đây được xem là đỉnh lũ năm nay, mực nước này thấp hơn so với trung bình nhiều năm, thậm chí còn thấp hơn đỉnh lũ năm 2019. Với đỉnh lũ như hiện nay, dự báo khô hạn có thể đến sớm và khốc liệt hơn những năm trước, ảnh hưởng lớn đến đời sống sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp của người dân tại khu vực này.

Hiện nay, đã gần hết tháng 10, nhưng mực nước ở sông, rạch tại các địa phương đầu nguồn khu vực ĐBSCL vẫn ở mức rất thấp, nhiều cánh đồng nước mới chỉ xăm xắp mặt ruộng, có khu vực đã ngập từ 60- 80cm, nhưng chủ yếu nước mưa do ảnh hưởng của cơn bão số 8 vừa qua.

Ông Nguyễn Văn Sấm, năm nay đã 80 tuổi ở xã Vĩnh Hội, huyện An Phú, một huyện đầu nguồn của tỉnh An Giang cho biết, gia đình ông không có ruộng, quanh năm sống bằng nghề chài, lưới. Hàng năm, nguồn lợi thủy sản từ mùa nước nổi mang lại là nguồn thu nhập chính của gia đình ông cũng như người dân nơi đây. Năm nay, nước thượng nguồn về thấp nên bà con gặp nhiều khó khăn trong việc mưu sinh.

“Tôi đã 80 tuổi rồi mà mới thấy nước nhỏ và muộn như năm nay. Không có nước là người dân ở đây khổ rồi. Các năm về trước, mùa nước nuôi mùa khô. Mỗi mùa nước kiếm được 50 - 60 triệu. Bây giờ không có mùa nước thì chịu thua”, ông Sấm buồn bã nói.

Ông Nguyễn Văn Gàng ở xã Phú Hội, huyện An Phú, chuyên sống bằng nghề thu mua sản vật của ngư dân trong vùng cho biết, những năm trước đây, vào thời điểm này, mỗi ngày ông thu mua hàng tấn cá, tôm. Tuy nhiên năm nay chỉ đạt được 20%.

“Ở đây đa số người dân sống bằng nghề nông nghiệp, sống nhờ vào mùa nước nổi. Có những bà con sắm bộ dớn từ 20 - 30 triệu, sắm rồi mà để khô trên bờ không đi được. Nước không có nên cuộc sống người dân bấp bênh. Nhất là đang mùa dịch bệnh, địa phương cấm biên giới, nên mua bán không được, đi làm cá mắm cũng không được, vì thế bà con gặp khó lắm”, ông Gàng cho hay.

Theo ông Đoàn Phú Trí, Phó chủ tịch UBND xã Phú Hội, huyện An Phú, là một xã biên giới, người dân chủ yếu là làm nông nghiệp và giao thương buôn bán nhỏ giữa 2 bên biên giới. Mùa nước năm nay quá thấp, lại ngay thời điểm dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, người dân không được qua lại giao thương giữa hai biên giới, nên người dân càng gặp khó hơn.

Ông Phạm Thành Tâm, Phó phòng NN&PTNT huyện An Phú, tỉnh An Giang cho biết, hiện nay nước thượng nguồn đã về, nhưng ở mức rất thấp, nên sản xuất nông nghiệp càng khó khăn hơn, nhất là các hộ dân sống nhờ vào mùa nước nổi, các làng nghề chuẩn bị ngư cụ để khai thác mùa lũ không còn nhộn nhịp như trước.

Khoảng 70% người dân chuyên khai thác thủy sản mùa nước nổi đã chuyển đổi sang nghề khác hoặc đi làm ăn xa. Đối với việc sản xuất nông nghiệp, theo kế hoạch, năm nay địa phương sẽ xả lũ lấy nước vào đồng ruộng với diện tích khoảng 1.500ha. Tuy nhiên, năm nay nước về trễ và thấp hơn mọi năm, nên kế hoạch xả lũ khó thực hiện, đồng ruộng không được thau chua, rửa phèn, cỏ mọc... sẽ ảnh hưởng lớn đến việc sản xuất vụ sau.

“Người dân tuân thủ không xuống giống những vùng không có đê bao chắc chắn, vì không biết được nước lên lúc nào. Nếu nước không lên, bà con sẽ rất vất vả, mùa vụ tới cỏ rác mọc lên nhiều, mà không có phù sa… Bà con tốn chi phí nhiều trong việc dọn dẹp đồng ruộng, phân bón tốn nhiều hơn để đảm bảo dinh dưỡng cho cây trồng. Nước không về, khai thác thác nguồn lợi thủy sản cũng không được”, ông Tâm cho biết thêm.

Theo Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Nam Bộ, mùa mưa năm nay, trên lưu vực sông Mekong xuất hiện muộn so với trung bình nhiều năm. Tổng lượng mưa trên toàn lưu vực ở mức thấp so với trung bình nhiều năm. Dòng chảy về ĐBSCL từ đầu mùa lũ đến nay ở mức rất thấp và thấp hơn cùng kỳ năm 2015 và 2019 - đây là những năm, khu vực ĐBSCL có mực nước thấp nhất.

Tổng lượng mưa khu vực thượng nguồn thấp hơn so với trung bình nhiều năm khoảng 25%. Lượng dòng chảy qua trạm thủy văn Tân Châu, Châu Đốc, tỉnh An Giang, thấp hơn trung bình nhiều năm từ 31- 49%. Dự báo, mực nước đỉnh lũ năm nay cũng ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm từ 0,2 đến 1,6m và thấp hơn mức lũ cấp 1 tới 1,7m.

Ông Kỷ Quang Vinh, nguyên Giám đốc Trung tâm quan trắc tài nguyên và môi trường Cần Thơ, chuyên gia độc lập nghiên cứu về môi trường sinh thái ở miền Tây cho rằng, hiện mực nước ở thượng nguồn sông Mekong không cao hơn so với cùng kỳ năm ngoái và thấp hơn nhiều so với mực nước thấp nhất trong lịch sử.

Nếu như từ nay đến hết mùa mưa, các nước trên thượng nguồn ĐBSCL không có mưa lớn kéo dài; Đầu năm 2021 nếu không có mưa trái mùa nhiều, mà là một mùa khô bình thường thậm chí là mùa khô kéo dài, đây sẽ là thách thức đối với sản xuất nông nghiệp ở ĐBSCL. Trước tình hình này, cần phải thay đổi lại lịch thời vụ sản xuất và tích cực trữ nước càng nhiều càng tốt…

“Hàng năm, cứ khoảng đầu tháng 7 là nước sẽ về ĐBSCL. Tuy nhiên, năm nay cho tới bây giờ nước vẫn còn rất là thấp. Năm nay có thể không có mùa nước nổi ở ĐBSCL. Nguyên nhân là do biến đổi khí hậu, lượng mưa ở trên thượng nguồn ít. Năm 2021, đầu năm có thể bị hạn hán rất là nặng nề, vì thế cần quan tâm ngay từ bây giờ để có những biện pháp phù hợp”, ông Vinh cho hay

Sau mùa khô hạn năm ngoái, người dân ở các tỉnh đầu nguồn khu vực ĐBSCL mong đợi đón một mùa "lũ đẹp" để thau chua, rửa phèn, bồi đắp phù sa đồng ruộng và cung cấp nguồn lợi thủy sản dồi dào… Tuy nhiên, đến thời điểm này mực nước trên sông, rạch tại khu vực đầu nguồn sông Cửu Long vẫn ở mức thấp. Dự báo, nguy cơ hạn hán có thể đến sớm và khốc liệt hơn năm ngoái, người dân các tỉnh ĐBSCL cần chủ động các giải pháp để ứng phó./.